کاملترین نسخه های دندان درد درطب سنتی

کامل ترین نسخه های دندان درد درطب سنتی

مقدمه

طب سنتی ایران از افتخارات ملی این مرز و بوم به شمار می ‌آید. طبابت به معنای برطرف کردن دردهای آدمی از سابقه بسیار طولانی در تاریخ بشری برخوردار است و درمان‌های دندانپزشکی به عنوان شاخه ای از علوم پزشکی طی هزاران سال با انسان همراه بوده است و حتی انسان های اولیه نیز دارای پوسیدگی دندان و عفونت های لثه بودند که با مخلوط کردن ترکیبات گیاهی و معدنی و صمغ های نباتی مواد را جهت پیشگیری از پوسیدگی دندان ویارفع ناراحتی‌های لثه استفاده می‌کردند.نتایج تحقیقات حاکی از آن است که مکتب پزشکی اسلام،به پیشگیری، مراقبت و رعایت بهداشت دهان و دندان توجه ویژه کرده است و پیشگیری بر درمان مقدم بوده است. در متون پزشکی مسلمانان دستورالعمل هایی برای حفاظت از دندان و جلوگیری از فاسد شدن آن وجود دارد، تاکید بر اهمیت و روش صحیح مسواک کردن در حفظ سلامت دندان ها و بیان انواع دارو و دهان شویه هایی که ویژگی پیشگیری و مراقبت از فساد دندانها راداشت از جمله این موارد است. پزشکان قدیم به پیشگیری پیش از درمان اهمیت می‌دادند و تا حد امکان از کشیدن دندان خودداری می‌کردند. چرا که وجود آن برای غذا خوردن ضروری است. همچنین دندان در زیبایی صورت آدمی نقش دارد. در این نوشتار به درمان دندان درد درطب سنتی پرداخته می شود.

مختصری از تاریخچه دندان پزشکی

تحقیقات حاکی از آن است که پزشکان اسلامی در کنار پزشکی عمومی در حوزه علم دندانپزشکی دیدگاه و نظریات خود را نیز بیان کرده اند. به این ترتیب دندان پزشکی به عنوان شاخه‌ای مستقل از طب اسلامی نبوده و پزشکان به مداوای بیماری های دندان می‌پرداختند. به طور کلی توجه و اهتمام تخصص پزشکان مسلمان در دندانپزشکی را می توان در موارد زیر دسته بندی کرد:

۱-گروهی پزشکان که در کنار طبابت به دندانپزشکی و درمان دندان درد درطب سنتی می پرداختند. از جمله رازی.

۲- گروهی دیگر از پزشکان اسلامی مثل زهرا وی به جراحی دندان مهارت داشتند و نه تنها به مداوای بیماری های دندان و درمان دندان درد درطب سنتی می پرداختند بلکه در زیبایی سازی دندان نیز از ابزارها بهره می گرفتند.

۳- پزشکان چون ابن سینا، جرجانی، تبری محبوسی که در آثار علمی خود به انواع بیماری های دندان  داروها و مسکن هایی که برای مداوا و درمان استفاده می شدند، اشاره کردند.

 از نکات مهم در طبابت پزشکان مسلمانان پیشگیری و حفظ و رعایت بهداشت دهان و دندان به جهت جلوگیری از بروز بیماری است.انچه در درمان دندان درد درطب سنتی حائز اهمیت است پیشگیری از بروز بیماری می باشد.

ساختار کلی دندان

برای انکه به درمان دندان درد درطب سنتی بپردازیم ابتدا باید ساختار کلی دندان رابشناسیم.دندان از دو قسمت تشکیل شده است. تاج و ریشه. تاج قسمتی از دندان است که در دهان مشاهده می‌شود و ریشه قسمتی از دندان است که در استخوان فک قرار دارد. داخل هر دندان حفره وجود دارد که اعصاب ورگ های خونی در آن واقع شده اند که به آن مغز دندان می گویند. پا لپ در اصطلاح عامیانه عصب دندان نامیده می‌شود. همچنین لایه سفید رنگی دندان را پوشیده است که مینا نام دارد. مینای دندان سخت ترین بافت بدن که با عوامل مختلف در نقاطی که مینا در آنجا ظریف‌تر است. دچار پوسیدگی می شود.

 مراحل رشد دندان

دندان های شیری معمولا از شش ماهگی شروع به رویش می‌کنندوتا سه سالگی رویش می‌کنند. تعداد دندان های شیری ۲۰ عدد است پس از آن، رویش اولین دندان دائمی آسیاب اول در پشت دندان‌های شیری در شش سالگی شروع می شود، سپس ریزش دندان های شیری به تدریج اتفاق می‌افتد. آخرین دندان‌های دائمی، دندان های عقل است که معمولاً در ۲۵ سالگی بیرون می آیند.

مقایسه تدابیردرمان دندان درد درطب سنتی وتدابیر پزشکی

با بازخوانی مجدد تالیفات دانشمندان طب سنتی ایران، تحقیقات متعددی بر مفید بودن روش ها در درمان های مرتبط با دندانپزشکی صحه گذاشته شده است که به عنوان نمونه تاثیر روغن حیوانی و پودر یونجه در ترمیم زخم متعاقب انجام عمل ژنژوکتومی به مراتب از خمیرcoe packکه به عنوان پانسمان استفاده می‌شود، بهتر بوده است ویا اثر تسکین دهندگی فلفل سیاه بر دردهای پا لپ دندان جهت کنترل درد در تحقیق سادات مدنی و همکاران مشخص شده است.عطایی و همکاران نیز در مطالعه آزمایشگاهی اثر ضد قارچی هشت داروی گیاهی را بر سوش استاندارد کاندیدای البیکانس در مقایسه با نسیتاتین مورد توجه قرار داده و بنا بر مطالعه ایشان زردچوبه، اکالیپتوس ودارچین خاصیت ضد قارچی بیشتری در مقایسه بانسیتاتین دارند. پژوهش های متعدد تاثیر ضد باکتریال عصاره سیر، گیاه صبر زرد، دارچین و اکالیپتوس را بر میکروب های دهانی که به آنتی بیوتیک های بیمارستانی مقاوم شده اند را نشان داده است.اینها ازجمله تحقیقاتی است که درمورد درمان دندان درد درطب سنتی پرداخته شده است.

گوهر دندان

جرجانی اعتقاد داشت که اگر دندان به بیماری خارش، ضربان و درد مبتلا شود. نشانه آن است که بافت دندان از عصب شکل گرفته است. سختی، خشکی، شکنندگی، حس درد و تراشیدن دندان نشان از آن است که گوهر دندان از استخوان تشکیل شده است. مسلما از رنگ لثه مزاج دندان را تشخیص می دادند. اگر رنگ دندان زرد بود صفراوی، سفید باشد بلغمی، سرخ باشد دموی و سیاه بود سوداوی است.

دستورالعمل های حفظ سلامت و بهداشت دهان و دندان

نتایج تحقیقات حاکی از آن است که در مکتب پزشکی اسلام به پیشگیری مراقبت و رعایت بهداشت دهان و دندان توجه ویژه شده است و پیشگیری بردرمان دندان درد درطب سنتی همیشه مقدم بوده است. طبق نقل احادیث و روایات از پیامبر و ائمه در رعایت بهداشت دهان و کاربرد مسواک در کتب حدیث، شاهد این ادعا هاست. از جمله دستورالعمل ها و توصیه های پزشکان برای حفظ سلامتی و بهداشت دهان و دندان عبارتند از:

-دقت در مصرف مواد خوراکی که به سرعت در معده فاسد می‌شود. مانند شیر و ماهی نمک سود.

- پرهیز از شکستن و جویدن مواد سخت با دندان.

- پرهیز از قی( بالا آوردن)، چرا که مواد اسیدی معده موجب خرابی دندان می شود.

 -پرهیزاززیاده روی در خوردن خوراکی‌های شیرین، چسبنده و ترش. پزشکان توصیه می کردند که درصورت تمایل به خوردن شیرینی قبل از مصرف اندکی نان خورده شود.

- پرهیز از خوردن و آشامیدن مواد بسیار سرد و گرم.

-ضرورت مسواک زدن دندان‌ها بعد از خوردن مواد خوراکی که سبب استحکام آن می شود. بهترین چوب برای مسواک، چوب درخت اراک و زیتون معرفی شده است. زیرا برخی از چوب ها به دندان آسیب می رساند. البته از زیاد مسواک زدن دندان ها خودداری شود. زیرا سطح صاف و هموار دندان ها، دگرگون، ناهموار و زبر شده، به پوسیدگی، پدید آمدن پلاک و تجمع چرک درسطح ناهموار می انجامد.

- چرب کردن دندان با روغن های مخصوص مانند سنبل رومی.

- خلال کردن مرتب دندان البته بدون آنکه به لثه آسیبی برسد. دندان ها را همواره تمیز و از باقیمانده ذرات غذا در بین ان ها جلوگیری کنید.

- استفاده از دهان شویه زیرا خاصیت درمانی داشته و سبب پیشگیری از فساد دندان می شود. پزشکان دهانشویه هایی که ویژگی خشک کنند گی داشتند، بهترین نوع آن می دانستند. داروهای خشک کننده شامل، سوخته شاخ گوزن، شاخ بز و پر سیاوشان بود. استفاده از دهان شویه ها و داروها ی نگهدارنده، بهداشت دهان و دندان برای موارد زیر:

زیبایی ظاهر دندان و خوشبو کردن ان، زدودن چرک و پلاک دندان، سفید کردن دندان، تقویت دندان

- جرجانی حجامت را برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های دندان و درمان دندان درد درطب سنتی از جمله تباه شدن گوشت ریشه دانسته است.

-برخی ترکیبات کانی که برای جرم گیری و زدودن پلاک بکار می رود عبارتند از:

سنگ قیسور، نمک پخته، ترکیبات پخته آبگینه.

بیماریهای دندان وروش های درمان دندان درد درطب سنتی

 بیماری های دندان شامل:

جنبیدن(لق شدن)،افتادن،کندشدن،پوسیدن،خوردشدن،تهی شدن، ریزیدن(ریزش)،تغییررنگ،جرم گرفتن، دردمند شدن ریشه ی دندان، ضربان داشتن، آماس و حساسیت نسبت به سردی و گرمی.

آماس دندان(ورم الاسنان):

درد و ضربان لثه از علائم‌ آماس است. اگر دندان کشیده شود، اما همچنان درد داشته باشد. عامل ان آماسی است که در عصب و ریشه دندان وجود دارد.

 درمان آماس دندان درطب سنتی: سرکه و نمک به عنوان مسکن آماس است. حجامت، شستشوی دهان با دهانشویه و پاکسازی فزونی های دندان یکی از روش های درمان دندان درد درطب سنتی است.

پوسیدگی دندان :

از علل پوسیدگی دندان  باقی ماندن غذا در دندان و استفاده از خوراکی های تند است. برای همین داروهای خشک کننده برای درمان دندان پوسیده درطب سنتی تجویز می‌شود. داغ گذاری بر روی دندان از دیگر روش ها برای درمان دندان درد درطب سنتی برای پوسیدگی دندان است.

 درمان پوسیدگی دندان درطب سنتی: داروهای گیاهی مانند عسل ،خربق، گل سرخ، گلنار، پوست کندر،  هلیله، مازو و کانی هایی مانند مصطکی، قطران و زاگ پر می‌کنند. استفاده‌ دهان شویه های گیاهی مانند بوره، مالیدن روغن بر روی دندان ها و پرهیز از خوردن موادی مانند برگ زیتون که سبب پوسیدگی زودهنگام دندان هاست. از بهترین روشهای درمان دندان درد درطب سنتی رابرایتان بازگو می کنم. محمدبن زکریای رازی می ‌گوید:" دارویی که من آن را به کار بردم و دیدم که دندانهای پوسیده را می پاید و از درد گرفتن آن جلوگیری می‌کند. زنجبیل را با سرکه و عسل پخته و نرم می سابیم و سوراخ دندان را با آن پر میکنیم."

باریک و نازک شدن دندان (ضموالاسنان):

یعنی تغییر اندازه دندان گاهی دندانی با مقایسه با دندانهای دیگر از حد طبیعی بزرگتر می‌شود و رنگ آن تغییر می یابد و با جویدن و صحبت کردن با درد همراه است. در مقابل گاهی اندازه دندانی کاهش یافته و بعد دندان شل می شود. پزشکان تغییر اندازه دندان را دلیلی بر قابلیت رشد آن دانسته اند. بالا رفتن سن، نرسیدن مواد خوراکی به دندان و خشکی مزاج علت کاهش اندازه دندان است.

 درمان باریک و نازک شدن دندان درطب سنتی :اگر این کوچک شدن در سنین پیری باشد درمانی درطب سنتی ندارد و اگردرسنین جوانی باشد. برنامه غذایی برای بیمار تجویز می شود. 

تغییر رنگ دندان(تغییر لون الا سنان ):

رخنه مواد زائد در ریشه و یا در گوهر دندان و غلبه اخلاط چهارگانه (نوع مواد رسوخ یافته) در دندان سبب تغییر رنگ دندان به سبز، سیاه، زرد و یا بادمجانی است. اگر رنگ ریشه دندان سبز و گوشت میان آن تباه باشد. علت بیماری بخار و رطوبت های سخت و تندی بوده که ریشه را گرفتار کرده است که درمان آن حجامت و داروهای خشک کننده و پرهیز غذایی است.

 درمان تغییر رنگ دندان درطب سنتی: نخستین روش درمانی درطب سنتی پاکسازی دندان با دندان شویه ها، پود رها، معجونها، محلول ها، روغن و داروهایی که خاصیت جلا دهنده و پاک کنندگی دارند، مانند کف دریا، نمک ،بذر ترتیزک ساییده، خاکستر صدف و سوخته مرزه کوهی، سوزاندن انجیر خشک، جو سوخته است. یکی از بهترین  راههای درمان دندان درد درطب سنتی درمورد تغییر رنگ دندان، رازی، عسل، نمک و شکر را بهترین دارو برای پاکسازی دندان دانسته است او معتقد بود. اگر نمک با عسل مخلوط شود. از ترکیب آن دارویی مفید و مناسبی تهیه می‌شود که درخشندگی و رویش گوشت لثه کمک می‌کند. تغییر رنگ دندان به زرد  سبز و یا تیرگی نشانه رشد دندان ها و تغذیه آن از مواد گوناگون است.

جرم دندان(حفرالاسنان):

همان بخارهای معده اند که رنگ دندان راتغییرمی دهند.

درمان جرم دندان درطب سنتی: ساده ترین روش درمان درطب سنتی مسواک زدن به شیوه درست است.

خارش دندان(الحکه الاسنان):

ریشه دندان یا دندان را گرفتار می کند. بیمار با ساییدن دندان ها به یکدیگر یا جویدن آرام می‌شود. عامل بیماری نوشیدن آب نامطبوع و یا خوردن خوراکی های تند است.

 درمان خارش دندان درطب سنتی: پرهیز غذایی و تجویز دهانشویه با ترکیب داروهایی مانند کرفس، سرکه، گلاب و روغن ازجمله مواردی است که در درمان دندان درد درطب سنتی با منشا خارش توصیه می شود.

خوره ی دندان(تا کل الاسنان):

سبب کم شدن و یا شل شدن گوشت ریشه دندان می شود. رطوبت و خلط تیزی که باعث عفونت و در نهایت خوردگی دندان می‌شود  عامل بیماری خوره دندان درطب سنتی است.

 درمان خارش دندان درطب سنتی: فصد، حجامت، تجویز دهان شویه و پرهیز از خوردن شیرینی که سبب پیشرفت بیماری می‌شود، ازجمله مواردی است که در درمان دندان درد درطب سنتی توصیه شده است. دارو به روش مالیدنی بر روی دندان، چکاندن روغن بادام در گوش و مزمز کردن دارو تجویز می شود. علاوه بر این داروهایی که خاصیت پاک کنندگی دارند و گوشت پوسیده را از بین می‌برند و سبب روییدن گوشت جدید برای ریشه دندان می شوند استفاده می شود.

 خونریزی دندان( الدم  السائل):

 یعنی خون آمدن از بن دندان .

درمان خونریزی دندان درطب سنتی: برای جلوگیری از خونریزی ریشه دندان، گل سرخ، هلیله ،گلنار را با زرنیخ زرد و سرخ مخلوط و بربن دندان بمالد، سپس با آب مورد و گلاب دهان را شستشو دهد. یا شکوفه درخت تاک با عسل کوبیده و بر روی لثه قرار دهد داده شود. این دارو دندان را استوار و مانع خونریزی بافت نرم آن می گردد.

درد دندان(وجع الاسنان):

ابن سینا دندان درد آمدن گوهر دندان، دردی که عصب دندان را دربرگرفته یا ناشی از ورم و زیادی گوشت لثه و یا از سستی و فرم همیشگی ان است که مواد بدن را می پذیرد و سراغ عفونت آن می گردد. همچنین عقیده دارد که باعث از بین رفتن مینای دندان ها" ذهاب ماالاسنان"دندان ها تحمل گرمی و سردی را نداشته و درد می‌شود که امروزه حساسیت آجی نام دارد. میخواهم یکی از بهترین روش های درمان دندان درد درطب سنتی رابرایتان بازگو کنم.

 درمان دندان درد درطب سنتی: در موردی که درد در بن دندان است، باید نخست فزونی ها را پاکسازی کرد. اگر درد سبب تغییر رنگ دندان شود و با خارش و کندی همراه باشد، ممکن است دندان کوچکتر، بزرگترویا کشیده تر شود. علاوه بردرد دندان ممکن است سبب بیماری هایی مانند کندی و شل شدن ریشه دندان شود.

 ازجمله راههای درمان دندان درد درطب سنتی استفاده از داروهای مسکن، فصد، حجامت، استعمال دارو به شیوه مالیدنی (موضعی)، چسباندنی  جویدنی، مزمز کردن طولانی مدت دارو، غرغره کردن برخی داروها  بخور دادن، داروی قطره ای(در بینی)، سوزاندن اشاره کرد. کاربرد دهانشویه و کمپرس کردن دندان از عوامل تسکین درد است که در درمان دندان درد درطب سنتی استفاده می شود. عمده‌ ترین داروهای تسکین دهنده درد دندان بنگ، افیون و فلفل است که با روغن مخلوط و بر روی دندان ها نهاده می شود. داغ گذاری بر روی دندان به عنوان آخرین راهکار تسکین درمان دندان درد درطب سنتی است.

 ساییدگی دندان (دندان قروچه):

علت ساییدگی دندان درطب سنتی ناشی از ضعف آرواره و خشک شدن آن است. اگر ساییدگی در خواب بیشتر از حد باشد از علایم سکته و صرع و تشنج است. دلیل دیگر آن وجود کرم در شکم است که برای درمان باید داروی مناسب حال بیمار تجویز کرد که عامل دندان قروچه انگل، اضطراب و آلرژی و اختلال موضعی دندان ها است. ابوعلی سینا می فرماید:" اگر به هم ستودن دندانها در خواب زیاد از حد باشد دلیل صرع، تشنج و یا کرم است و اگر از کرم باشد همیشگی نیست و گاه گاهی می آید. ابوبکر محمد بن زکریا نیز در کتاب الحاوی می‌فرماید:" دندان قروچه شبانه از ماهیچه های هر دو فک است و بیشتر در کودکان است و هنگامی که بزرگتر شوند. از میان می‌رود."

 درمان ساییدگی دندان درطب سنتی: برای درمان دندان درد درطب سنتی که ناشی از پوسیدگی باشد، دارو را سوزانده و دود آن را به دندان می رساند.

 سوراخ شدن دندان(تثقب الاسنان):

 اگر دندان درد درطب سنتی به دلیل سوراخ شدن باشد. علتش گرمی یا رطوبت تند و خورنده که ریشه یا لثه آن را جذب می کند.

 درمان سوراخ شدن دندان درطب سنتی :تجویز داروهای خشک کننده و گرم از قبیل خاکستر کرم‌ خراطین، ریشه ترشک (حماض)،اس و سنبل رومی برای درمان دندان درد درطب سنتی در این زمینه توصیه می شود. سوراخ شدن باعث عفونت می شود. پس اول دندان را پاکسازی و سپس با داروهایی با منشاء کانی مانند مصطکی آن را پر می کنند.

 شکستن دندان( تکسر الاسنان):

منشاء آن خشکی و یا رطوبت تند و خورنده است که دندان جذب کرده است یا عوامل بیرونی چون خوردن جویدنی های سخت، سنگین و چسبنده، سبب شل شدن ریشه دندان و یا شکستن آن می شود.

 درمان شکستن دندان درطب سنتی: برای درمان شکستن دندان درطب سنتی داروهای سخت کننده و نیرو بخش توصیه می‌شود. پیه مرغ و اردک را با موم پالایش شده و شیرابه گندم پخته و آن را بر روی دندان قرار دهد.

عفونت دندان و بوی بد دهان (بخرالفم):

به سبب شل شدن دندان و بر جا ماندن مواد خوردنی میان گوشت دندان‌ها و سوء هاضمه است.

 درمان بوی بد دهان و دندان درطب سنتی: یکی از راههای بوی بد دهان درطب سنتی جویدن سبزیهای معطر مانند ترخون، پیاز دشتی وزرنبااست که توصیه می شودویابرای درمان درطب سنتی گاه گذاشتن زرنیخ سرخ، طلا و نقره در دهان، مداومت در خوردن کرفس، زردآلو، دانه اسفرزه و یا بخور با گل زنبق موجب خوشبویی دهان می‌شود. همچنین مخلوطی از سیر، قرنفل و عسل که با آب آمیخته شود و هنگام خواب باعث از بین رفتن این بیماری می‌شود. اگر بوی بد دهان ناشی از سوء هاضمه باشد. نخست مزاج شخص مداوا و سپس از جویدنی های خشک و مانند "حبل المسک" استفاده می شود که ترکیبی از چند ماده معطر است. ابوحسن علی تبری معتقد است که بوی دهان اگر به دلیل شل شدن و تباهی لثه باشد بایدداروی سفت کننده لثه چون عاقرقرحاومرزنجوش و خردل و سرکه، دهان شویه گردد و اگر بوی بد دهان از دندانی باشد که پوسیده شده، باید آن دندانی که بویی از آن متصاعد می شود، کشیده شود و دندان هایی که دارای سوراخ شد گی هستند با سوهان هموار و صاف شود. دهان شویه های نیرو بخش جهت لثه و دندانها مانند خاکستر پونه کوهی و برگ سرو و سنبل الطیب وعاقرقرحا و دارچین و مصطکی و نمک ساییده شده را با پارچه ابریشمی الک نموده و با آن دهان را شستشو دهید و هر گاه رنگ لثه به سرخی و دمای آن به گرمی‌ گراید باید از دهان شویه گز و مازو و گلنار و پوست انار و زاج بلورین استفاده نمود. 

کرم خوردگی دندان(دودالاسنان):

علت عفونت و رخنه مواد تیز و غلیظی که به ریشه دندان رسیده و سبب سوراخ شدن دندان می شود.

 درمان کرم خوردگی دندان درطب سنتی :می خواهم یکی از بهترین روشهای درمان دندان درد درطب سنتی رابرایتان بازگو کنم. خوردن مواد شور مزه و یا اسیدی از ابتلای دندان به کرم خوردگی جلوگیری می‌کند. ابن سینا از ترکیب بنگ، بذر تره، بذر پیاز و پیه بز قرص می ساخت و با قیف بخور قرص را به دندان می رساند. رساندن دود به ریشه ی دندان یکی از روش هایی است که برای درمان دندان کرم خورده استفاده می‌کردند. گاهی داغ کردن برای علاج درد دندان کرم خورده نیز کاربرد دارد. 

 کندی دندان(ضرس الاسنان):

نوعی سر شدن دندان است که علل مختلفی دارد به سبب فشار بر ریشه دندان، ناتوانی عصب، قی کردن، خوردن برخی از خوراکی های ترش، خوردن خوراکی هایی که در معده تولید بخار کرده و بخار ها سبب کندی دندان می شوند.

 درمان کندی دندان درطب سنتی:  رازی نمک را برای خنثی کردن تاثیر نامطلوب اسیب بر دندان مانند انار ترش توصیه کرده است. داروی نیرو بخش، جویدنی( مانند خرفه و ریحان کوهی)، مالیدنی( سقز، جوز ملکی، روغن نارگیل و زیتون) و یا مز مزه کردن داروها (شیر الاغ با روغن ولرم، ثمر غاز، زراوند نر، صمغ انگدان، شیره لبان، پیاز دشتی و نمک)، حجامت (خونگیری از راه باد کش) و داغ گذاری بر روی دندان پوسیده ازدیگرروش های درمان دندان درد درطب سنتی است و روشهایی است که پزشکان به کار می بردند.

نظر اساتید و صاحب نظران طب درمورد بهداشت دهان و دندان

ابوالحسن علی تبری در کتاب فردوس الحکمه می گوید:" بر روی دندان، خوردن مواد شیرینی، ترشی، داغ و بسیار سرد زیان دارد، خوردن مواد سرد بعد از گرم و یا مواد گرم بعد از سرد بر عصب دندان زیان بار است."

 ابن اسحاق در کتاب رساله فی حفظ الانسان و اللثه که یکی از کهن ترین کتابهای جدا نویسی شده در دانش دندانپزشکی است. می‌ گوید:" جهت جلوگیری از تخریب دندانها و لثه نباید از موادی که به دندان می‌چسبد مثل خرما  انجیر و حلوا زیاد استفاده نمود. نان کلفت و سفت و میوه بلوط را نباید با دندان جوید. زیرا همگی باعث جنبان شدن ریشه دندانها ولق شدن آنها خواهد شد. از هر چیزی که باعث کند شدن دندان باشد(مثل غوره یا ترشک) پرهیز شود و پرهیز از مصرف خوراکی هایی که به سرعت تخمیر و فاسد می شوند مثل شیر، پیاز و پنیر."

 علی بن عباس اهوازی مجوسی در کتاب کامل الصناعه الطبیه می گوید:" بایسته است که دندانها را بپایید از گرفتاری های آنها همانند شکستن دندان، دندان ها را باید از انگیزه شکسته شدن دور کرد که همانا جویدن چیزهای سخت است. باید دندان ها را از به کار بردن خوراکی‌های شیرین چسبنده مانند حلوا و نوشیدن آب سرد و به دنبال آن نوشیدن شیر و چیز های تند بازداشت. باید بعد از قی کردن ونیز نوشیدن شیر و سکنجبین دهان را شست و بعد از خوردن خوراک دندانها را خلال نمود." و در مورد کارهایی که دندان و لثه را نیرومند می سازد. اینگونه ذکر کرده است:" مسواک زدن با مسواک چوب آن سخت نباشد. همراه با مواد درخشان کننده دندان همچون آرد جو سوخته و کف دریادرمسواک زدن زیاده روی نباید نمود که لثه را می‌خراشد و دندانها را لرزان می‌کند. بهتر است دندانها با پارچه زبر مالش داده شوند."

 ابوعلی سینا در کتاب قانون می گوید: "کسی که بخواهد دندانهای تندرست داشته باشد باید کارهای زیر را انجام دهد:

۱-از بسیار خوردن خوراکی و نوشیدنی که سریعاً در بدن تباه می شود (مانند شیر) خودداری کنید.

۲- خود را مجبور به بالا اوردن نکند و به ویژه اگر مواد بالا آورده ترش باشد  بیشتر به دندان ها زیان می رساند.

۳-از مصرف زیاد جویدنی شیرین مانند حلوا و انجیر بپرهیزد.

۴-اجسام سخت را بادندان نشکند.

۵- از کند کننده های دندانی دوری کند.

۶- از مصرف چیزهای بسیار سرد به ویژه بعد از خوردن گرم و بسیار گرم بعد از سردی دوری کند.

۷-با خلال، دندان ها را تمیز کند اما نه به اندازه که گوشت میان دندان ها آسیب پذیر و دندان‌ها لق شوند.

 عباس اهوازی می ‌گویند:" در هنگام رویش دندان در لثه کودکان آزردگی پدیدار می‌شود که باید لثه کودک را با چربی مرغ یا کره یا مغز خرگوش چرب نموده تا روییدن آسان شود. رویش دندان در ماه هفتم و گاهی بیشتر خواهد بود و در این زمان کودک مبتلا به تب و شکمروش می شود."

ابوبکر محمدبن زکریای رازی می‌گوید:" آنچه من از دندان دانستم این است که دردی که از لثه باشد. نیاز به دهان شویه ایی دارد که دندان را زبر نکند. اگر در معاینه معلوم شود که اماس در لثه باشد. باید روغن گل سرخ، مصطکی، دهان شویه شود و در صورتی که درد خیلی سخت در بیماری بروز کند. تریاک و مر و فلفل را با عسل سرشته نمایید و بر روی دندان گذارید." " اما اگر درد از عصبی است که از پایین دندان گذر کند. در این حالت احساس درد در بخش‌های ژرف و درونی دندان است و فک گرفتار درد می شود و نیاز به داروهای بسیار نیرومند مانند سرکه، پونه وعاقرقره است. در مورد دندانی که دچار پوسیدگی است و دردناک است باید که پونه ساییده و صمغ یا زاج را مخلوط کرده و سوراخ دندان ها را با آن پر کنند ."

نتیجه گیری درمان دندان درد درطب سنتی

پزشکان علل بیماری های دندان را ناشی از خود دندان یا اختلالات و ناراحتی‌های معده و یا به هم خوردن مزاج (اخلاط چهارگانه) دانسته‌اند. اگر بیماری دندان به معده مربوط بود. روش درمانی شامل تغییر برنامه غذایی و پاکسازی معده می‌شود. انواع داروهایی که تجویز می شود، گیاهی  معدنی و حیوانی و یا ترکیبی از آنها بوده است. از نکات مهم در نگاه پزشکان مسلمان، پیشگیری  حفظ و رعایت بهداشت دهان و دندان جهت جلوگیری از بروز بیماری هاست. انواع داروهایی که تجویز می‌شد گیاهی، معدنی و حیوانی و یا ترکیبی از آنها بوده است. پیشگیری و حفظ و رعایت بهداشت دهان و دندان جهت جلوگیری از بروز بیماری است. روغن مالیدن دندان، مسواک زدن و توصیه برای پرهیز از خوردن موادی که به سلامت دندان آسیب می رساند از جمله تدابیر پزشکی برای رعایت سلامت دندان و دهان بوده است در مورد بیماری های دندان و درمان دندان درد درطب سنتی چنانکه عفونت و پوسیدگی دندان را به انواع مختلفی تقسیم و برای هر یک شیوه درمانی مجزای پیشنهاد شد که برای درمان از روشهای متنوعی مانند مرهم نهادن داغ کردن دندان، فصد، دود دادن، تسکین درد با استفاده از داروهای مخدر و در نهایت کشیدن دندان استفاده شد.

منابع

*حسنوند،شیرین.حسنوند،علی.پرویز،محسن وشهریارغریب زاده.(۱۳۹۵).روش های جلوگیری از پوسیدگی دندان درایران باستان و مقایسه ان باروش استفاده از فناوری نانوزئولیت ها.مجله طب سنتی اسلام وایران،سال هفتم،شماره دوم.

* فرخنده زاده،محبوبه وسید علیرضاگلشنی.(۱۳۹۵).مروری روایی بر تاریخچه دندان پزشکی درسیرتمدن اسلامی ،مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان،دوره۱۵،صفحه ۷۶۵-۷۸۰.

*  فانی،محمدمهدی وعلیرضاصالحی.(۱۳۹۲).برخی دیدگاه های دندان پزشکی درطب سنتی ایران واسلام.فصلنامه تاریخ پزشکی،سال پنجم،شماره پانزدهم.

*فرخنده زاده،محبوبه و مصطفی گوهری فخرابادی.(۱۳۹۶).بیماری های دندان وروش های درمانی ان در تمدن اسلامی. مجله ی طب سنتی اسلام وایران،سال هشتم،شماره چهارم،صفحه۴۶۳-۴۷۵.

*محمود طباطبایی.(۱۳۸۴).ارزیابی دیدگاه محمدبن زکریای رازی وطب سنتی درباره دندان پزشکی و بهداشت دهان ودندان.

تهیه شده توسط: فهیمه افشاری عضو تحریریه آموزشی صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی