چگونه خشکی دهان اختلالی به ظاهر ساده اما تهدید کننده سلامتی را درمان کنیم؟

چگونه خشکی دهان اختلالی به ظاهر ساده اما تهدید کننده سلامتی را درمان کنیم؟

مقدمه

دهان اولین عضو بدن است که غذا مستقیم با آن در تماس است و هر گونه بیماری در دهان می تواند بسیار اذیت کننده و مشکل ساز باشد و در صورت درمان نکردن به موقع و درست بر روی تمام اعضای بدن تاثیر می گذارد. یکی از این عارضه ها خشکی دهان است که در اثر کاهش میزان بزاق و گاهی به علت تغییر در کیفیت بزاق دهان با وجود این که میزان بزاق طبیعی است، اتفاق می افتد. در کتاب های معتبر طب سنتی خشکی دهان به دو دسته عام وخاص تقسیم شده است که به صورت کاربردی و مفید در سر فصل های بعدی از علل و انواع خشکی دهان در طب سنتی تا درمان را بررسی می کنیم.

فهرست محتوا

خشکی دهان چیست؟

خشکی دهان از دیدگاه طب سنتی

انواع خشکی دهان در طب سنتی

علل بروز خشکی دهان در طب سنتی

تدابیر درمانی برای خشکی دهان

تدابیر غذایی

تدابیر خواب و بیداری

تدابیر حرکت و سکون

تدابیر اعراض نفسانی

 نتیجه گیری

بیشتر بخوانید: درمان بیماری ها با گیاه قاصدک در طب سنتی

خشکی دهان چیست ؟

خشکی دهان یکی از علائمی است که ممکن است همه افراد را مبتلا کند و شیوع آن بین 10 تا 26 درصد مردان و 10 تا 33 درصد زنان تخمین زده شده است و با بیشتر شدن سن، شیوع آن را تشدید می شود. خشکی دهان به خودی خود یک بیماری نیست بلکه عموما عوارض جانبی حاصل از بیماری های دیگر نظیر عفونت ها، التهابات و بدخیمی های غدد بزاقی، بیماری های خود ایمنی، افسردگی، دیابت، ایدز، هپاتیت، داروها، پرتو درمانی و شیمی درمانی اتفاق می افتد و سبب عوارضی مانند زخم های دهانی، بوی بد دهان، پوسیدگی دندان ها، اختلال در صحبت کردن، ناتوانی در تشخیص مزه غذا، سوءهاضمه، اختلال در تنفس و عفونت های دستگاه تنفسی می شود.

بیشتر بخوانید: چگونه می‌توان جراحی آزاردهنده مانند سوختگی را درمان کرد؟

 خشکی دهان از دیدگاه طب سنتی

طب سنتی ایران به طب اخلاطی یا مزاجی معروف است برای اینکه بررسی سلامت و بیماری در انسان با در نظر گرفتن علائم مزاجی و غلبه اخلاط چهارگانه می باشد. اصول درمان در طب سنتی ایران بر اساس از بین بردن یا کنترل عامل بیماری و تغییر کیفیت است به همین خاطر تعیین علل اصلی به وجود آمدن بیماری ضروری بوده و پس از در کنار رعایت اصول شش گانه حفظ سلامت به درمان های تخصصی پرداخته می شود.

خشکی دهان در طب سنتی یکی از نشانه های مهم تشخیصی است که علامتی از وجود یک اختلال در دهان یا غدد بزاقی و یا در سایر اعضا همانند مغز، کبد، معده و ریه باشد. بوعلی سینا در جلد دوم کتاب قانون اشاره می کند که مزه دهان  غلبه خلط بر همه بدن یا بر معده و سر را نشان می دهد و رطوبت و خشکی زبان در تشخیص بیماری ها بسیار اهمیت دارد. همچنین بوعلی در مورد علت خشکی زبان می گوید: گاهی خشکی دهان ناشی از وجود آسیبی در خود دهان است و گاهی نیز به علت مشارکت دهان با مغز، معده، کبد و ریه می باشد.

انواع خشکی دهان در طب سنتی

خشکی زبان در طب سنتی دو نوع است: حقیقی و غیر حقیقی. خشکی دهان حقیقی که دلیل آن حرارت و خشکی است و علامت آن خشونت و زردی زبان است و سایر نشانه های غلبه صفرا هم دیده می شود و خشکی دهان غیر حقیقی که رطوبتی لزج بر سطح زبان آمده و در اثر حرارت غلیظ شده است. این نوع در واقع خشکی نیست بلکه از آن جهت که رطوبتی بر سطح زبان ایجاد شده، غلیظ شده است، خشکی را به زبان نسبت داده اند و علامت آن لزج بودن سطح زبان است.

علل بروز خشکی دهان در طب سنتی

خشکی دهان در طب سنتی می تواند در اثر حرارت مزاج، خشکی مزاج، غلبه صفرا و یا غلبه سودا باشد. این عدم تعادل مزاجی و خلطی هم می تواند در خود دهان اتفاق بیافتد و امکان دارد در اعضای دیگر ایجاد شود و با مشارکت با آن اعضا، زبان و دهان خشک شود.

در بیشتر منابع طب سنتی ایران علت خشکی دهان را غلبه صفرا اشاره کرده اند. هم چنین علائم غلبه صفرا شامل: زردی رنگ چهره و چشم و زبان، تلخی دهان، خشونت و خشکی زبان، خشکی بینی، تشنگی زیاد، سرعت نبض، کاهش اشتها، استفراغ صفراوی به رنگ زرد یا سبز، رنگ مدفوع و ادرار زرد، سوزش، لرزیدن، احساس سوزن سوزن شدن، دیدن خواب آتش، خواب ها با رنگ غالب زرد؛ به خصوص چیزهایی که در واقعیت زرد نباشد، ایجاد ورم ها و امراض با منشا صفرا، اختلال خواب و احساس ضعف و بی حالی است.

علاوه بر غلبه این خلط، غلبه خلط سودا یکی دیگر از علت خشکی دهان در طب سنتی است و علائمی نظیر سیاهی زبان، ترشی و بد مزگی دهان، تغییر رنگ و تیرگی چهره، اغتشاش فکری، بی تابی، ناراحتی، ترس بدون علت، کم بودن خواب، خشکی دهان و بینی، زبری پوست، کمی عرق، بدبوئی نفس، پژمردگی چهره، پیداشدن لکه های سیاه در بدن، نبض سفت، دیدن خواب های ترسناک، سیاهی، تاریکی و بوی بد در خواب دارد. علل دیگری نیز برای خشکی دهان وجود دارد که کمتر گفته شده است مانند نفس کشیدن با دهان، بر پشت خوابیدن و فصد به دفعات مکرر را شامل می شود.

بیشتر بخوانید: مریم گلی گیاهی شفادهنده و منحصر به فرد

تدابیر درمانی برای خشکی دهان  

در ابتدا مهم ترین راهکار به اعتدال رساندن اصول حفظ سلامت( آب و هوا، خوردن و آشامیدن، خواب و بیداری، حرکت و سکون، احتباس و دفع و اعراض نفسانی است. یکی از مهم ترین اصول شش گانه که فرد بیشترین امکان مداخله را دارد، اصل خوردنی ها و آشامیدنی ها است. تعدادی از راهکارهای درمانی مفید برای خشکی دهان در طب سنتی:

تدابیر غذایی

·       استفاده از مواد غذایی مرطوب مانند برنج پخته شده با شیر، ماهی تازه، گوشت بز، غذاهای که با کدو، اسفناج و خرفه درست شده باشد.

·       بهترین میوه برای این عارضه بادام، انجیر، انگور، هلو و باقالی تازه می باشد.

·       پرهیز از مصرف ترشیجات، شوریجات و ادویه جات تند و تیز.

·       غرغره کردن مفردات ساده مثل لعاب اسفرزه، بهدانه، کتیرا، عصاره خرفه، بزر و عصاره خیار تاثیرات زیادی دارد.

·       یک قاشق روغن بنفشه یا روغن کدو یا روغن کنجد را درون دهان خود به مدت 10 دقیقه غرغره کنید و سپس بیرون بریزید.

·       نوشیدن ماءالشعیر، آب خیار و آب کدو.

·       استفاده از دم نوش گل پنیرک و ختمی

تدابیر خواب و بیداری

·       داشتن خواب و استراحت کافی

تدابیر حرکت و سکون

·       پرهیز از حرکات افراطی و شدید، ورزش شدید و حرفه ای و راه رفتن و فعالیت در گرمای شدید

تدابیر اعراض نفسانی

·       دوری از اعراض نفسانی مانند استرس، خشم، اندوه و ترس بیش از حد

اگر خشکی دهان با بکارگیری تدابیر و داروهای ساده بهتر نشد می بایست داروهای مرکب مصرف شود همانند:

·       لعابات مانند لعاب اسفرزه را با سکنجبین سیب و لیمو دهان را شستشو دهد.

·       کتیرا با شکر مساوی در دهان نگه دارد.

·       ماءالجبن و سکنجبین میل کنند.

·       سماق مخلوط با عسل و یا نعناع بستانی بر روی زبان مالیده شود.

نتیجه گیری

در واقع بر طبق مطالب گفته شده خشکی دهان در طب سنتی ناشی از سوءمزاج صفرا و همینطور سودا است. همچنین خشکی دهان به عنوان عارضه ای در نتیجه بیماری های دیگر بدن می باشد. طب رایج برای این اختلال درمان های متفاوتی دارد اما در حال حاضر بسیاری از این داروها کمیاب بوده و در دسترس نیستند و یا بسیار گران قیمت است یا عوارض جانبی زیادی دارند. بنابراین استفاده از اصول درمانی طب سنتی در کنار طب  رایج می تواند روند بهبودی را تسریع کند.

منابع

１. حیدری راد.غزاله، چوپانی. رسول، یوسفی. سیده صدیقه. مقاله مروری خشکی دهان و بیماری های مرتبط با آن در طب سنتی ایران. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران. دروه27. شماره 14. آبان سال 1396

２. Martin S, Greenberg M. Burket's oral medicine diagnosis and treatment. 11th ed. Spain: BC Decker Inc; 2008: 191-206

３. ۴. Mese H, Matsuo R. Salivary secretion, taste and hyposalivation. J Oral Rehabilitation 2007; 34(10): 711-723

４. Murakami M, Nishi Y, Kamashita Y, et al. Relationship between medical treatment and oral dryness diagnosed by oral moisture-checking device in patients with maxillofacial prostheses. J Prosthodont Res 2009; 53(2): 67-71