مقدمه
بیماری های رحمی به خصوص زخم رحم از امراض شایع در بین خانم ها می باشد که در ایجاد آن ها عوامل مختلفی وجود دارد و با توجه به اهمیت تولید نسل در جامعه، سلامتی همه افراد به خصوص بانوان مد نظر است. توجه داشته باشید که نسخه های درمانی، خوراکی و شیاف ها، تحت نظر متخصص طب سنتی باید انجام شود و این مقاله صرفا جهت آشنایی با نسخه های درمانی معتبر می باشد چون درمان زخم رحم جزء موضوعات مهم می باشد در ادامه با ما همراه شوید.
بیشتر بخوانید: مضرات فست فود در طب سنتی
فهرست محتوا
دلایل بیماری زخم رحم
انواع بیماری زخم رحم
علائم بیماری زخم رحم
پیشگیری از زخم رحم
درمان غذایی زخم رحم در طب سنتی
درمان های مفرده ی گیاهی برای زخم رحم در طب سنتی
زخم رحم و درمان آن در طب رایج
نتیجه گیری
منابع
دلایل بیماری زخم رحم
زخم رحم می تواند در اثر عواملی مانند: عدم رعایت بهداشت فردی و رفتارهای پر خطر جنسی، تماس جنسی با فرد مبتلا به بیماری مقاربتی مثل: سوزاک، کلامیدیا، تریکومونیازیس در دهانه ی رحم و بعد از زایمان سخت و عفونت های مختلف رحم که در صورت پیشرفته شدن تبدیل به زخم داخل رحم می شود، به وجود آید.
انواع بیماری زخم رحم
زخم رحم معمولا و به طور رایج بیشتر دردهانه رحم ایجاد می شود و انواع دیگر آن زخم در داخل رحم می باشد که دیواره ها و بعد به طور پیشرفته لوله های رحمی و تمام رحم را درگیر کرده و در نهایت سبب سرطان رحم می شود.
علائم زخم رحم در طب سنتی
· وقتی که به علت ورود میکروب عفونت زا رحم دچار عفونت شد، بیشتر اوقات خود فرد می تواند ترشحات عفونی را از غیر عفونی تشخیص دهد در صورتی که ماده مترشحه حالت عفونی داشته باشد به رنگ سفید است و از بقیه ترشحات غلیظ تر بوده و بوی بدی می دهد و در صورتی که مقداری از این ماده ی ترشح شده را بر روی آب بیندازید در آب فرو می رود چون از آب سنگین تر است.
· اولین علامت زخم رحمی درد است ( به خصوص اگر در دهانه ی رحم باشد) و همراه زخم ترشحات و رطوبات به رنگ های مختلف دارد و نشانه ی دوم این است که اگر داخل رحم فرد را تنقیه کنند با مواد قابض (جمع کننده) مثل برگ جفت، احساس فایده و منفعت می کند ولی اگر رحم فرد را با مواد سست کننده مثل لعاب خطمی اماله ( تنقیه ) کنند برایش ضرر دارد و حس بدی دارد اگر ترشحات و جراحاتی که از رحم خارج می گردد نرم و سفید باشد یعنی زخم خفیف است و عفونت زیاد نیست ولی اگر بدبو بود نشانه ی عفونت زیاد می باشد و همراه با رطوبت رقیق، اگر عفونت بسیار زیاد باشد و اگر با تب همراه باشد یعنی زخم با ورم همراه است.
· اگر زخم رحمی در داخل رحم تشکیل شده باشد در این صورت با فشار دادن روی رحم در محل زخم احساس درد می شود و فرد هنگام نزدیکی با همسر خود در همین قسمت درد را حس می کند.
· اگر در اثر سخت زاییدن در داخل رحم زخم ایجاد شده باشد بوی بدی ایجاد می کند و اگر بچه ی مرده در شکم باشد و تعفن پیدا کرده باشد رحم بد بو می شود.
پیشگیری از زخم رحم در طب سنتی
* رعایت بهداشت فردی و تمیز نگه داشتن اندام تناسلی برای جلوگیری از ایجاد عفونت و سپس زخم در رحم.
* اطمینان از سلامت جنسی ( زن و شوهر ) از نظر آلوده نبودن به بیماری های عفونی و مقاربتی برای این که در تماس جنسی دچار بیماری و در نتیجه در ابتدا زخم دهانه ی رحم و در مراحل بعد زخم در داخل رحم و عفونت های بعدی ایجاد نشود.
* از نزدیکی با همسر تا درمان کامل دوری شود.
رعایت سته ضروریه ( اصول شش گانه سلامت ) برای حفظ تندرستی و پیشگیری از ابتلا به انواع سوء مزاج که در اثر جمع شدن غیر طبیعی هر یک از اخلاط 4 گانه ( صفرا، سودا، دم، بلغم) ایجاد می شود و این اخلاط غیر طبیعی در رحم جمع شده و سبب عفونت رحمی و به دنبال آن زخم های رحمی خواهد شد شامل:
1) خوردن و آشامیدن: همان طور که در طب سنتی علاوه بر عوامل سوء مزاج ساده ( گرمی و سردی و تری و خشکی)، خلط سوخته ی سودا و صفرا و بلغم و یا اخلاط خام آن ها را عامل سوء مزاج می دانند و البته خلط دم یا خون نیز اگر افزایش غیر طبیعی داشته باشد عامل سوء مزاج گرم و تر است پس باید از زیاد خوردن غذاهایی که صفرا و یا سودا و یا بلغم و یا خلط دم بیش از حد تولید می کنند و حتی خوردن مواد بلغم زا به مقدار زیاد که ایجاد خلط سودای غیرطبیعی می کند خودداری کرد پس میانه روی در خوردن غذاها و دوری از درهم خوردن غذاهای لطیف و غلیظ و بی موقع خوردن و از سر سیری خوردن غذاها مهم است چون سبب ایجاد خلط غیر طبیعی در بدن می شود. به طور مثال: قسمت غلیظ غذاها با مزاج سرد و یا گرم، بادمجان، گوشت مانده، گوشت گاو که هضمش مشکل است حتی خوردن زیاد خرما و برنج و عدس خلط سودا تولید کرده و از طرفی بخش شیرین و لطیف و چرب غذاها که مستقیم به صفرا تبدیل می شود و مصرف بیش از حد آن در بدن به خلط فاسد یا ناصالح تبدیل می شود ( شیرینی ها، دمبه ای که کباب می کنید)، گوشت کبک و گنجشک- سیر- روغن حیوانی- شیره ی انگور و عسل و غیره صفرا ایجاد می کند. آش رشته با کشک - ماست – هندوانه – ماهی تازه – قارچ و اکثر میوه های سرد و تر مثل شلیل و هلو و آلو و سبزی های سرد و تر مثل اسفناج و کاهو باعث ایجاد بلغم می شوند و مصرف زیادشان تولید خلط غیر طبیعی و سوخته می کند، غذاهای شب مانده عامل ایجاد خلط بلغم و سودای غیرطبیعی می باشند پرهیز شود. خوردن غذاهای غیر طبیعی و صنعتی، قسمت سوخته ی نان و خوردنی های دیگر نیز خلط سوخته در بدن تولید می کند.
2) حرکت و سکون: انجام ورزش روزانه برای جلوگیری از انسداد و گرفتگی در بدن و البته بعد از غذا نباید ورزش کرد زیرا هضم به خوبی صورت نگرفته و خلط فاسد و یا خام ایجاد می کند. حرکت قبل از غذا خوب است از طرفی در اثر بی حرکتی و عدم انجام ورزش، اخلاط تولید شده در اثر خوردن غذاها در بدن جمع شده و به خلط غیرطبیعی و گاهی سوخته تبدیل می شوند و سبب سوء مزاج ( غلبه ی اخلاط سوخته یا غیر طبیعی و خام ) می گردند.
3) اعراض نفسانی: از جمله غم و غصه ی زیاد خوردن، تا جایی که می شود روحیه شاد داشته باشیم و در زمان حال زندگی کنیم و غصه ی گذشته و آینده را نخوریم چون در ایجاد خلط سوخته و سوء مزاج نقش دارد.
4) آب و هوا: سالم بودن آب مصرفی و عدم آلودگی آن به مواد سمی و غیر طبیعی و همین طور عدم آلودگی هوایی که وارد ریه می شود برای جلوگیری از سوء مزاج نقش کلیدی دارد.
5) احتباس و استفراغ: آن چه که ما در اثر خوردن و آشامیدن وارد بدن می کنیم هر عضو و سلول باید بتواند تا مدتی آن را حفظ کند ( احتباس ) و پس از مصرف انرژی آن فضله ای و مواد زایدی بعد از هضم آن مواد ایجاد می شود که بدن باید بتواند آن را دفع نماید پس بیش از حد نخوریم چون حبس غذای اضافه در بدن تولید گرفتگی و انسداد می کند و خلط فاسد تولید کرده و تجمع آن در رحم گاهی تبدیل به عفونت رحمی می شود و به طور کلی سبب سوء مزاج می شود و نیز عدم تخلیه ی مواد زاید در بدن، این مشکلات را به دنبال دارد پس مدفوع را نباید نگه داشت و به موقع باید دفع گردد، مدفوع باید میانه ی نرمی و خشکی باشد و در شبانه روز باید 1 یا 2 بار دفع صورت گیرد و اگر از یک بار کم تر شد می توانید آش های ملین و آبگوشت خورده و یا مواد خواراکی مثل آلو بخارا، قیسی و برگ زردآلو و سوپی که با چغندر و اسفناج درست می کنند مصرف کنید تا یبوست برطرف گردد و دفع فضولات صورت گیرد.
6) خواب و بیداری: بعد از خوردن غذا بلا فاصله نباید خوابید بلکه کمی قدم بزنیم و بعد به پهلوی راست بخوابیم تا غذا به قعر معده برود و بعد به پهلوی چپ بخوابیم تا حرارت کبد که روی معده قرار می گیرد کمک به هضم بهتر غذا کرده و بعد مجدد به پهلوی راست بخوابیم تا غذا وارد روده شده و جذب کبد گردد. پس به طور کلی باید خوا ب شبانه داشته باشیم و به طور مثال از 10 شب تا یک ساعت به اذان صبح بخوابیم و از خواب زیاد و خواب صبح پرهیز کنیم چون در فرایند هضم اثر نامطلوب داشته و باعث ایجاد خلط خام و یا سوخته در بدن می شود و از بی خوابی های شبانه هم پرهیز کنیم که باعث خشکی بدن و از جمله مغز می شود چون در هنگام خواب توجه تمام وکمال بدن به امر هضم غذا می باشد و هضم کبدی و عضوی و معدی در خواب صورت می گیرد و همین طور هضم سلولی اگر ما زیاد بیدار باشیم و خواب خیلی کم داشته باشیم این هضم به خوبی صورت نگرفته و خلط خام ایجاد می شود و زمینه ی سده و سوء مزاج می شود و در خواب تجدید قوای بدن صورت می گیرد و انرژی تحلیل یافته بازمی گردد و سبب سلامتی می گردد پس خواب مناسب و به موقع برای جلوگیری از انواع بیماری ها و غلبه ی اخلاط ( سوء مزاج ) ضروری است و از تجمع این اخلاط غیر طبیعی در رحم و در پی آن عفونت های رحمی جلوگیری می گردد.
خطرات تنگی دریچه میترال و درمان آن در طب سنتی
درمان غذایی زخم رحم در طب سنتی
1- افرادی که زخم رحم دارند غذاهای با مزاج گرم و ادویه های تند را مصرف نکنند تا بیماری درمان گردد.
2- خوردن گلنار وحشی
3- جوشانده یا دم کرده ی برگ شیرینک
4- کاهو را بدون سس همراه غذا بخورید
5- سیر و پیاز هفته ای 1 تا دوبار
6- گیاه خار مریم و شاه تره
7- بومادران که دارای خاصیت ضد التهابی و ضد میکروبی بوده و آنتی اکسیدان دارد و رطوبات و ترشحات غیر طبیعی رحم را کاهش داده و از ایجاد عفونت جلوگیری کرده تا زخم رحم به وجود نیاید.
8- ریشه ی زعفران که دارای مواد چربی و صمغی و مواد دارویی است برای زخم های رحمی کاربرد دارد.
9- خوردن سبزیجات و آب میوه های تازه و مرکبات در درمان زخم های رحمی مفید است.
** در صورتی که شوهر فرد آلوده به عفونت رحمی نیز از طریق نزدیکی، آلوده به عفونت شده باشد باید علاوه بر داروهای آنتی بیوتیک و ضد میکروبی، از شربت آبلیموی معروف برای پاک سازی بدن استفاده کند و بخورد تا در اصل میکروب های درون بدن از بین برود **
درمان های مفرده گیاهی برای زخم رحم در طب سنتی
_ چون عامل ایجاد زخم در رحم معمولا بعد از ورود عامل میکروبی، عفونت می باشد برای رفع عفونت رحم هر روز آب دم کرده ی گزنه را بنوشید و گزنه ی کوبیده را با قدری نمک مخلوط کنید و شب ها در داخل رحم بگذارید البته افراد با مزاج یا سوء مزاج گرم یا خشک و یا گرم و خشک در مصرف آن احتیاط کنند و یا با مصلحات مصرف کنند.
_ برگ مورد و آویشن شیرازی از هر یک 20 مثقال و کلپوره 12 مثقال و به مقدار 4 مثقال گل اورانه، همه ی این ها را نبم کوب کنید و روزی یک بار و در هر بار 1 قاشق سوپ خوری از آن جوشانده و سپس آب آن را صاف نمایید و در ظرفی بزرگ ریخته و به قدر کافی آب بیفزایید و مدتی در آن بنشینید مفید است.
_ پودر مفید رحم: برطرف کننده ی رطوبات و ترشحات زیاد و عفونت رحم می باشد
مواد مورد نیاز: چای کوهی، بومادران، گل پنیرک، گزنه، کاکنج، تاجریزی، خارخسک ( خارخاسک)
* نحوه ی ساخت دارو و مصرف آن : همه ی مواد را نیم کوب کنید و برای هر بار مصرف در طول روز ( نیم ساعت قبل صبحانه و شب ها قبل از خواب ) و یا هر 12 ساعت باید 1 قاشق غذاخوری از پودر مورد نظر را در یک لیوان و نیم آب به مقدار 10 دقیقه با حرارتی ملایم بجوشانید تا این که یک لیوان از آن باقی بماند و بعد آن را صاف کنید و گرم بنوشید.
* ملاحظات: در چند روز اول امکان دارد مقدار ترشحات زیاد گردد ولی بعد از 5 تا 7 روز این ترشحات از بین خواهد رفت و اگر فشار خون پایین افتاد دارو را با عسل بخورید.
_ در شهر ارومیه برای رفع عفونت رحم ریشه ی پنیرک را با برگ تازه ی بارهنگ و گیاه کاکوتی ( کهلیک اوتی )، گزنه و پونه و گاو زبان را با قدری شیر می جوشانند و به مرور شیر لعاب دار شده و وقتی قدری سفت شد زیر شکم مالیده و یا این که با دستمال دور شکم می بندند و یا این که باید رحم فرد بیمار را در معرض بخارهای این مایع قرار داده و یا حتی در این مایع بنشانند.
_ طبق تحقیقات انجام شده، عصاره ی گیاه بومادران برای محافظت رحم و مهار تکثیر سلول های سرطانی تخمدان اثر دارد و اثرات ضد باکتری و قارچی این مفرده برای کنترل عفونت رحم و حتی بهبود یافتن و ترمیم زخم های رحمی مفید است.
_ برای درمان عفونت رحم که باعث زخم دهانه ی رحم می شود باید برگ مورد و جفت و سلاب را به میزان برابر و شحم و حنظل از هرکدام نصف گرفته و جوشانده و سپس صاف کنید و آب صاف شده را تنقیه کنید به داخل رحم، و باید روزی دوبار هم با همین محلول رحم را شستشو کنید و تا چند روز این کارها را ادامه دهید و لباس های زیر را مرتب عوض کرده و ضدعفونی کنید تا عفونت از بین برود و در مواردی که اطمینان داریم زخم درداخل رحم ایجاد شده است با داروهای شستشو دهنده ی زخم های عفونی، روزها رحم را تا دوبار بشویید و شب ها و یا در زمان استراحت می بایست پارچه ی تمیزی را با مرهمی به نام " داخلیون اسود" که نحوه ی ساخت آن به این صورت است که : موم وکندر و سقز و سرنج و روغن کنجد را با هم مخلوط و به پارچه تمیز بمالید که البته این کار باید توسط متخصص طب سنتی انجام گیرد حتی برای زخم هایی تازه و یا کهنه ی داخل رحم کاربرد دارد و با ادامه ی این کار در طول چند روز، درمان صورت می گیرد انشاء الله.
_ زخم رحم که همراه با جراحت و درد می باشد و بدبو باشد قبل از استفاده از داروهای لازم باید آب گرم و عسل اماله ( تنقیه ) شود در رحم، به مدت چند روز در صبح و عصر تا جراحت زخم پاک گردد و سپس از این دارو استفاده گردد: مردار سنگ و سفیداب قلع ( اکسید دو زنگ ) و عنزروت به مقدار یکسان از هریک 5 مثقال و روغن گل و پیه از هر کدام 15 مثقال آماده کرده پس از آب کردن پیه باید مواد را با هم داخل کرده و اگر زخم در دهانه ی رحم باشد به فتیله آلوده کرده و به صورت شیاف رحم استفاده گردد در صبح و عصر در صورتی که زخم در داخل رحم باشد مواد دارویی که گفته شد را باید درون آب گرم بریزند و بعد داخل رحم اماله ( تنقیه ) کنند و در صبح و عصر این کار انجام گیرد تا زخم از بین رود البته در انجام این کار دیگر نیاز به پیه نیست و اگر باز بدبویی رحم وجود داشته باشد باید مقدار کمی زنگال داخل دوا بریزند و بعد اماله ( تنقیه ) کنند داخل رحم. بعد از این که بدبویی برطرف شد و جراحات تمام شد، زخم را با مرهم "داخلیون اسود" که درموارد قبل توضیح داده شد بدون موم آماده کنند چون زخم در داخل رحم است، باید دارو نرم باشد و بعد در رحم صبح و عصر تنقیه کنند و همچنین از گل ارمنی و خون سیاوش و کندر و گل محتوم و صبر و عنزروت از هر کدام 5 مثقال کوبیده و روزانه دو مثقال در4 استکان آب برنج بریزند و درحالت نیم گرم اماله ( تنقیه ) کنند و این کار را هر روز صبح و عصر در رحم انجام دهند تا زخم درمان گردد و از طرفی دواهای جمع کننده و قابض مثل برگ مورد و جفت و دانه و گلنار و بلوط همگی مفیدند به این صورت که آن ها را جوشانده و آبش را در رحم تنقیه کنند.
- دانه ی گیاه خبه ( Kobbah )( خاکشیر ) که به آن نجم می گویند اگر دانه ها را ضماد کنید در بیماری ورم پستان و بیضه مفید است و شیافی که از تخم خاکشیر تهیه شده باشد ( دانه خبه به همراه عسل ) و درمهبل ( واژن که همان کانال عضلانی است که رحم و دهانه رحم را به قسمت خارج بدن وصل می کند و زایمان طبیعی و نزدیکی و خونریزی قاعدگی از طریق واژن انجام می شود ) گذاشته شود در درمان زخم رحم کاربرد دارد و به زایمان کمک می کند.
- شیخ الرئیس ابن سینا می گوید: در صورتی که زعفران را با زرده ی تخم مرغ و به مقدار 2 برابر آن روغن زیتون مخلوط کنید برای چسبندگی و سختی و زخم رحمی مفید می باشد که باید به صورت تزریق واژینال و یا تنقیه در رحم استفاده شود.
- لبن الغزال یا شیر آهوی جوان که به رنگ سفید است و مقداری شور می باشد و مزاج آن درجه ی 2 گرم وتر است و البته سنگین و بادآور است که مصلح آن شکر و بادیان است تا مقدار 84 گرم مصرف شود برای قوه ی باه یا جنسی مفید است و در درمان زخم رحمی البته در گذشته کاربرد داشته و در حال حاضر یافت نمی شود و کاربرد ندارد.
زخم رحم و درمان آن در طب رایج
* در طب رایج زخم دهانه ی رحم بیماری رایج زنان در نظر گرفته شده و با تحریک دهانه ی رحم و ایجاد التهاب و سپس عفونت و آسیب به سلول های رحم این زخم ایجاد می شود و بافت های تحریک شده متورم شده و چرک و مخاط از آن ها خارج می گردد و هنگام لمس رحم احتمال خون ریزی وجود دارد.
* رفتارهای پرخطر جنسی و تماس جنسی با فردی که بیماری مقاربتی دارد مثل سوزاک و کلامیدیا، تریکومونیازیس، تبخال دستگاه تناسلی، مایکوپلاسما و اوره پلاسما باعث ایجاد زخم دهانه ی رحم می گردد.
* واکنش های حساسیتی یا آلرژیک مانند حساسیت به مواد جنسی مثل لاتکس در کاندوم ها و محصولات بهداشتی زنانه مانند خوشبوکننده ها و شیاف مهبلی و دستگاه ضد بارداری که همه ی این ها سبب تحریک دهانه ی رحم و زخم آن می شود.
* رشد بیش از حد باکتری هایی که به طور طبیعی در واژن هستند نیز سبب زخم دهانه ی رحم می شود.
* نامتعادل بودن هورمونهای جنسی: اگر استروزن تقریبا کم و یا پروژسترون مقدارش بالا باشد، می تواند توانایی بدن را برای حفظ تندرستی رحم دچار اشکال کرده و این عدم تعادل گاهی در زمان بارداری رخ می دهد و باعث زخم رحم می شود.
* مبتلا بودن به سرطان و یا گذراندن مراحل درمان سرطان: در هنگام پرتو درمانی در بعضی موارد تغییراتی در رحم و التهاب را ایجاد می کند و بعد عفونت و زخم.
* به طور کلی علایم زخم رحم شامل: ترشحاتی غیر عادی خاکستری و یا زرد کم رنگ که از دهانه ی رحم خارج می شود و شاید بوی بدی داشته باشد.
* ترشحات زرد یا سبز ضخیمی شبیه چرک که اگر زخم در دهانه ی رحم باشد مشکل در دفع ادرار وجود دارد و دردناک است و همراه خارش رحم و درد رحم در هنگام رابطه ی جنسی.
* خون ریزی غیر طبیعی از رحم و لکه بینی بعد از تماس جنسی و یا خونریزی بین دوره های قاعدگی، درد در شکم و یا لگن، درد در زمان معاینه ی دهانه ی رحم و در بعضی موارد تب وجود دارد.
* تشخیص زخم در دهانه ی رحم: با وجود علایم به پزشک متخصص زنان مراجعه کرده و بعد از معاینه، تست پاپ اسمیر داده می شود و نمونه ای هم از ترشحات واژن گرفته می شود برای این که نوع باکتری تشخیص داده شود.
زخم داخل رحم
در صورتی که زخم ایجاد شده در دهانه ی رحم ( واژن ) درمان نشود باعث زخم داخل رحم و لوله های رحمی می شود و سبب افزایش احتمال ناباروری شده، دردهای مزمن لگنی ایجاد می شود و گستردگی زخم سبب سرطان رحم می گردد.
اگر حاملگی صورت گیرد احتمالا خارج رحم خواهد بود و در آن تخمک بارورشده در خارج رحم جای می گیرد، بعد از زایمان سخت هم احتمال زخم داخل رحم وجود دارد.
پیشگیری از زخم رحم
1- اطمینان از سلامتی دستگاه تناسلی همسر
2- عدم استفاده از محصولات حساسیت زا مثل صابون های خوش بوکننده
3- کنترل قند خون و دیابت چون باعث التهاب رحم می شود و در پی آن زخم رحم
4- بالابردن توانایی سیستم ایمنی بدن با تغذیه خوب و مقوی
درمان زخم رحم در طب رایج
* درمان زخم دهانه ی رحم و داخل رحم: آنتی بیوتیک، داروهای ضد ویروسی و ضد قارچی داده می شود و اگر با آنتی بیوتیک درمان نشد، لیزردرمانی و یا جراحی انجام می شود، زمان درمان طولانی شده و در صورتی که زخم دهانه ی رحم پیشرفت کرده و زخم داخل رحم و لوله ها را درگیر کند تبدیل به نوعی سرطان رحم می شود که اگر به درمان دارویی و لیزری پاسخ ندهد، رحم کلا با عمل جراحی برداشته می شود.
بیشتر بدانید: برای یادگیری طب سنتی و گیاهان دارویی ( دوره مقدماتی) با بهترین روش اینجا کلیک کنید
نتیجه گیری
با توجه به مطالب گفته شده در زمینه ی درمان بیماری مهم " زخم رحم" که در بانوان شایع است و وجود راه کارهای درمان آن با استفاده از فواید اعجاب انگیز گیاهان دارویی در طب سنتی و از طرفی درمان های طب رایج، باید هر گونه مشکلی در زمینه سلامتی دستگاه تناسلی مورد توجه و پی گیری قرار گیرد و زنان و مردان که در تولید نسل جامعه نقش به سزایی دارند درحفظ تندرستی خود بکوشند تا آرامش خیال در زندگی داشته باشند و باروری سالم و بدون مشکلی را تجربه کنند.
منابع
1 . استاد یوسفی، علی(1400). مبانی طب. سطح 2: جلسه ی 1 و2، جزوه ی مروری بر سته ضروریه و جلسه ی 13، جزوه ی تدابیر خواب و بیداری و جلسه 30، جزوه ی تدابیر احتباس و استفراغ.
2 . جانب اللهی، محمد سعید (1390). پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختی. بیماری ها، تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر. 1جلد، چاپ اول، ص120.
3 . حاجی شریف، احمد ( 1388). دائره المعارف گیاه درمانی ایران. مفردات دارویی،
تهران: حافظ نوین. 1 جلد، چاپ دوم، ص 682 و 683.
4 . خسروی، سید احمد علی (1386). راهنمای داروهای تندرستی. بیماری ها، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران. چاپ اول، صفحات 491 – 494.
5 . خسروی، سید مهدی (1388). طب سنتی خسروی: درمان بیماری های مختلف با گیاهان دارویی و مواد طبیعی. بیماری ها، مفردات دارویی. همدان: برکت کوثر. چاپ اول، ص 163 و ص 164.
6 . ذاکری، سمیه، گرجی، نرگس، معینی، ریحانه و معماریانی، زهرا ( 1398، پاییز).
کاربردهای گیاه بومادران در بیماری های زنان از دیدگاه طب ایرانی و پزشکی مدرن.
فصلنامه ی گیاهان دارویی، سال هجدهم 4 (72 )، 107- 121.
7 . سلطانی، ابوالقاسم ( 1383). دائرة المعارف طب سنتی ( گیاهان دارویی ). تهران: ارجمند،
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی. 3 جلد، چاپ اول، جلد 2، ص 377 و ص 487.
8 . میر حیدر، حسین (1385 ). معارف گیاهی. گیاهان دارویی، تهران: دفتر نشر فرهنگ
اسلامی. 8 جلد، چاپ هفتم، جلد 3، ص 175.
9 . ناظم، اسماعیل (1389). دارونامه طوبا: گزیده ی داروهای مجرب پزشکی ایرانی. متن
داروخانه طوبا. داروسازی و صنعت، تهران: نشر آبژ. 1 جلد، چاپ اول، ص 47.
10 . نورانی، مصطفی ( 1384). دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی ( نورانی ). قم: ارمغان
یوسف. 12جلد، چاپ اول، جلد 4، ص 119.
گردآورنده و نویسنده: عفت حاجی نوری، عضو تحریریه محتوای صدای حکیم، دستیار استاد یوسفی، 12 شهریور 1401