تدابیر کم خونی در بارداری در طب سنتی
مقدمه
بارداری و به دنیا آوردن نوزاد از وقایع مهم زندگی هر زن و خانواده
او می باشد.كـم خوني یکی از شايعترين مشكلات وابسته به تغذيــه
در جهان است كـه بيش از دو ميليـارد نفـر از مـردم جهان به آن مبتلا مـي باشنـد و
در اين ميان كودكـان و زنـان باردار آسيـب پـذيرتـر از سـايـر گـروههــا هستنـد.شيـوع كـم خـوني در خانم هـاي حـامله %51اسـت؛ البته بسته به وضعيت اجتماعي– اقتصادي
ومنطقةجغرافيايي ايـن آمــار متفــاوت مـي بـاشـد.کم خونی مسئــول تقـريبـاً %40مـرگ مــادران در كشــورهــاي جهـان سـوم مي باشـد.
بارداری باعث بروز تغییرات فيزيولوژيك در بـدن
مـادرمي گـردد.شايعتـرين تغييـر، افـزايش حجم خـون است .شدت افـزايش حجم خـون بسته
به جثة مادر، تعداد بارداري و يك يا چندقلـو بودن بارداري متفاوت مي باشد.معمولاً
افزايش حجم پلاسما بطور واضحي بيشتر از افزايش تعداد گلبولهاي قـرمــز است كه تا
حـدودي مــوجب كــاهش سـطح هموگلوبين خون به طور فيزيولوژيك مي گردد.به طور
طبيـعــي عــدم تـنــاسـب بـيــن سـرعـت افــزايـش پــلاسمـــا و اريـتروسيتـها در
گـردش خـون مـادر در سـه مـاهـة دوم بارداري که در حـداكثــر مـيــزان خــود مـي بـاشــد؛
لــذا بيشتــريــن كـاهــش فيزيولـوژيك همـوگلوبين در سه ماهة دوم به وجود مي آيــد.
در حالـي كـه در اواخر بـارداري، افـزايـش حجم پلاسما متوقف مي گـردد. امـا غلظـت
همـوگلـوبيـن وتوليد اريتروسيت به افزايش خود ادامه مي دهـد.
علل كـم خـونـي در بـارداري
مشـابـه علل آن در خـانمهـاي غيـرحامله اسـت و بـه دو دستـه عمدة
اكتسابي و ارثـي تقسيم مي شود. كم خوني فقرآهن شايعترين كم خوني اكتسابي در
خانمهاي حـاملـه اسـت و شايعتريـن علل كم خوني ارثـي، تـالاسمـي و كم خوني داسـي
شكـل مي بــاشـد.
شــايعتـريــن عـلـت كــم خـونـي همـوليتيـك در طــي بـارداري كمبـود
آنـزيــم G6PDمي باشد.
حـدود %95كم خوني هـاي
دوران بارداري از نوع فـقـر آهـن اسـت كـه بيانگـر افـزايش نيـاز بـه آهـن در طـول
بـارداري اسـت و كـم خـونـي فقــرآهــن گــرچـه روي همـوگلـوبيـن جنيــن تـاثيـر
نمـي گـذارد امـا مـي تـوانـد منجــر بـه اختـلال رشــد رحمـــي، زايمـان زودرس و
همچنيــن، خستگـي زودرس، سـرگيجه و حتـي آنـژيـن صدری در مادر شود.
1-ممکن است کم خونی ارثی باشد(عدم
تولید ویا کاهش گلبول های قرمز خون در مغز استخوان.)
2-خونریزهای شدید در اثر تصادف –سانحه-ضربه و....
3-کوتاهی عمر گلبول های قرمز خون(گلبولهای قرمز خون دچار
اشکال شده وزودتر از حد معمول از بین بروند)
4-اختلال در عملکرد بعضی از اعضای بدن. مثلا آسیب های کلیوی
می تواند منجر به کاهش تولید سطح
هموگلوبین خون ودر نهایت کم خونی شود.
5- به دلیل كمبود ويتامين B 12 يا اسيدفوليک و يا برخي بيماري‌هاي حاد
6-تغذیه نامناسب
7-مصرف نکردن موادغذايي غني از آهن
8-مصرف زياد چاي يا قهوه
9-اهداي مداوم خون (3 بار يا بيشتر در طول
سال)
10-مصرف مداوم برخي داروها مثل آسپيرين يا
داروهاي ضدالتهاب
11-از دست دادن خون به واسطه خونريزي
13-هموروئيد شديد
14-بارداری با
فاصله کم از زایمان قبلی
بیشتربخوانید : مضرات و خواص خرزهره در طب سنتی
علائم کم‌خونی در بارداری در طب سنتی
افراد کم‌خون، زود خسته می‌شوند، تپش قلب می‌گیرند، رنگشان پریده، کم‌اشتها
هستند، کم‌حوصله‌اند، برخی مواقع بعد از فعالیتها سردرد می‌گیرند و در حالت شدت کم‌خونی،
ناخنهای قاشقی پیدا می‌کنند. (وسط ناخن داخل می‌رود و گود می‌شود) اما شایعترین علامت، ضعف و خستگی
زودرس است.
شدت و میزان کم خونی
کم خونی ممکن است خفیف/ضعیف/متوسط ویا شدید باشدکه از طریق
آزمایشات خون می توان سطح خونی رابدست آورد
سطح هموگلوبین نرمال در زنان بالغ 12 دسی لیتر یا بیشترودر
مردان بالغ 13دسی لیتر یا بیشتر می باشد میزان هموگلوبین با دسی لیتر سنجیده می
شود وکمتر از این میزان یعنی کم خونی.
کدام افراد در معرض کم خونی
هستند؟
1-بیماریها-خونریزی هاومتعاقب آن جراحی های دستگاه گوارش
(پولیپ روده –سرطان روده ومعده و خونریزهای معده و....)
2-خونریزی های مقعد وهموروئید
3-زنان بطور خاص بعلت خونریز های طبیعی وماهانه که دارند
بیماری های زنان-خونریزهای سنگین عادت های ماهیانه –بارداری-یائسگی می‌تواند منجر
به کم خونی گردد.
4-افراد بالای 60سال وافراد درحال رشد
5-کسانی که رژیم غذائی ناسالم دارند یا رژیم های غذائی مفرط
برای لاغری و...می گیرند
6-قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و سمی (حشره کش ها-رنگ
های شیمیایی و...)
7-افراد مبتلا به عفونت های ویروسی که بر تراکم استخوان
تاثیر می گذارد.
8-مصرف برخی داروها (مخصوصا داروهای درمان روماتیسم مفصلی).
۹- افرادی که در آب و هوای آلوده زندگی می‌کنند مستعد کم
خونی هستند.
بیشتر بخوانید : خواص بی نظیر و کاربردی عسل
کم خونی در بارداری چه عوارضی دارد؟
فقر آهن و كم خونی در بارداری در حد متوسط مي‌تواند باعث زايمان زودرس، وزن پایین جنين و حتي مرگ درون
رحمی شود. فقر
آهن در صورتي‌كه شديد باشد مي‌تواند باعث عقب ماندگی رشد جنين در رحم و كاهش
ذخاير آهن جنين شود و عوارض مغزي به دنبال داشته باشد.تعداد بانوانی‌كه مكمل آهن و ويتامين مصرف مي‌كنند
و دچار زایمان زودرس قبل از 38 هفته می‌شوند تنها 9-6 درصد است. درحالي كه اين
ميزان در ميان آنانی که مكمل آهن مصرف نمي‌كنند 11 تا 13 درصد است.
علت کم خونی در بارداری در طب سنتی
اخلاط چهارگانه ی دم /بلغم / سودا/ و صفرا که وجودشان به میزان متعادل در بدن لازم است و زمانی کم خونی بروز می‌کند که خلط دم که برای بلغم پیش نیاز و یا پیش ساز است این قابلیت را پیدا نکند که به دم تبدیل شود بلغم خلطی است که از نظر ماهیتی سرد و تر است اما دم گرم است و "در واقع زمانی که سردی به گرمی غالب شود وبدن نتواند سردی را به گرمی تبدیل کند فرد به کم خونی از منظر طب سنتی مبتلا می‌شود." واین بیانگر اینست که فرد نتوانسته مواد خونساز را جذب کند و یا به اندازه ی کافی مواد خونساز دریافت نکرده است .به عبارتی علت کم خونی دربارداری درطب سنتی کاهش یا افزایش قلیل خلط دم صالح میباشد.
بیشتر بخوانید : تدابیر گلودرد در طب سنتی
مواد غذایی زیر منابع طبیعی آهن هستند:
- گوشت قرمز و سفید
- تخم‌مرغ
- لوبیا سفید
- جگر گاو (نباید در بارداری بیش از
حد مصرف شود)
- عدس
- نخود
- کشمش
- سیب زمینی
- ماهي
- جعفري
- مغزدانه‌ها، مانند بادام هندی،
گردو، فندق
- ميوه‌هاي خشك
- اسفناج
- گوجه فرنگی
بیشتر بخوانید : 20 روش ایده آل برای درمان سرفه در طب سنتی
درمان کم خونی در بارداری در طب
سنتی
1-عسل برای
درمان کم خونی در بارداری مفید است. عسل منبع غنی آهن است و شما می توانید آن را
با میوه خشک و مغز میوه یا هر چیز دیگری میل کنید.
2-آب پرتقال منبع عالی ویتامین C بوده و به جذب
آهن بدن کمک می کند.
3-چند دانه کشمش را یک شب کامل در آب خیس کنید و
روز بعد بخورید. مصرف کشمش برای درمان کم خونی در بارداری و تقویت بدن بسیار توصیه
شده است.
4-برای درمان کم خونی در بارداری مصرف خرما را فراموش نکنید. مصرف خرما باعث افزایش تولید گلبول های خون می شود. شما میتوانید هر روز دوبار و هر بار دو عدد خرما میل کنید. همچنین خرما انرژی بخش بوده و ضعف شما را می گیرد.
5 - بادام یا شیر بادام
6-ترکیب سه شیره
(انگور-خرما-توت) هر روز1قاشق غذاخوری درصورت کم خونی شدید هر 8 ساعت 1 قاشق غذا خوری
7-زرده تخم مرغ عسلی
8-مصرف کلم بروکلی علاوه بر رساندن انواع ویتامین ها، آهن و
فولات به بدن، به پیشگیری از کم خونی در بارداری هم کمک می کند.
منابع
1- شيوع كم‌خوني و تعيين ارتباط آن با سن مادر و سن بارداري
در خانم هاي باردار مراجعه كننده به بيمارستان يحيي نژاد بابل در سال 79/ اصنافي
نسا, سينا سعيد, ميري سيدمحمد/ تابستان 1382 , دوره 4 ; از
صفحه 213 تا صفحه 219.
2- حفظ الصحه- شیخ الرئیس
بوعلی سینا ترجمه ی احمد الله خان-انتشارات دانشگاه علوم پزشکی ایران
3- کم خونی وفقر آهن-صفری فرد/علی اصغر-1393
4- جزوه درسی مبانی طب سنتی سطح 1و2 استاد یوسفی –پاییز1400
تهیه شده توسط: رقیه
محبی، کارشناس ارشد آموزش جامعه نگر ، عضو تحریریه ی آموزشی صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی
