از تدابیر طب سنتی در سفر چه میدانید؟

بسم الله الرحمن الرحیم 

از تدابیر سفر در طب سنتی چه میدانید؟

سفر یکی از راه های آشنایی با محیط اطراف و کسب تجربیات پربار در زندگی می باشد. مسافرت یا سفر کردن به جابه‌جایی انسان از محلی به محل دیگر به هر منظوری یا هر مدتی گفته می‌شود. این جابجایی می‌تواند مشکلات و عوارضی برای فرد ایجاد نماید که باید با تدابیری از عوارض آن کم کرد.حکیم عالیقدر سید اسماعیل جرجانی تدابیر مسافران در طب سنتی را به دو دسته: تدابیر قبل از سفر و تدابیر حین سفر تقسیم می نماید از جمله تدابیر قبل از سفر آن است که خود را به شرایط احتمالی ایجاد شده در سفر عادت دهید اگر فصل گرم سال باشد در جای گرم بنشینید تا بدن شما به آن گرما عادت کند اگر منطقه سفر منطقه سرد است در مکان باز بنشیند تا بدن به هوای سرد و هوای آزاد عادت کند. از جمله تدابیر حین سفر آن است که در سرمای زیاد به خصوص در روزهای باد، معده شما نباید خالی باشد کفش شما باید کمی بزرگتر از پایتان باشد تا پا در آن راحت تر حرکت کند و دچار زخم و جراحت نگردد و با معده ی پر به وسیله نقلیه سوار نشوید. سید اسماعیل جرجانی همانند سایر حکما برای حفظ تندرستی در کنار تدابیر مختلف به تدابیر مسافران نیز پرداخته و نکات ارزنده‌ای بیان می نماید.

 حکمای طب سنتی ایران در کتب خود در کنار تدابیر تندرستی به مباحثی تحت عنوان تدابیر سفر پرداختند نتیجه این توصیه شامل :تدابیر غذا در سفر، تدابیر آشامیدن، تدابیرکمی آب و دفع ضرر تنشگی ، تدابیر گرما در سفر، تدابیر دوری از هوای آلوده ومسموم، تدابیر سرما در سفر، تدابیر مسافر در دریا ، تدابیر خستگی در سفر را اشاره نمود.

• یشتر بخوانید: رفلاکس معده در طب سنتی

تدابیر تغذیه در سفر 

از دیدگاه طب سنتی قبل از حرکت به تدریج شرایط غذایی خود را به غذاهایی که در سفر برای شما قابل دسترسی است ، نزدیک کنید. کم کم به سختی های سفر مانند بیداری و گرسنگی و تشنگی و.. را تمرین کنید. تا آنکه به یکباره تغییر شدید برای شما ایجاد نشودکه باعث سختی و بیماری شما شود، در سفر به خوردن غذایی که به آن عادت دارید ادامه دهید تا جایی که ممکن است و اگر ممکن نیست، باید غذاهایی مصرف کنید که غذائیت آن غالب است مثل گوشت، تخم مرغ نیم برشت و نان گندم که خوب پخته شده باشد. به این دلیل که در سفر، انرژی شما به سبب حرکت و سختی تحلیل یافته و ضعیف می شود، به همین دلیل باید انرژی بیشتری برای بدن ایجاد شود. چه بسا بدن شما نیازمندباشد که غذای بیشتری نسبت به زمان غیر سفر (به دفعات و مکرر) دریافت کند، چون سفر همانند نوعی ورزش و حرکت است و حرکت باعث تحلیل رطوبات است ودر نتیجه اشتها شما زیاد می شود.

طب سنتی در مبحث سفر تاکید دارد شما وقت غذا رادر زمانی قرار دهید که زمان استراحت است در حالت پر بودن معده نباید در حرکت باشید ، مگر افرادی که دائما در سفر باشند زیرا که عادت کردند و عادت در حکم طبیعت ثانویه (سرشت جدید ایجاد شده برای فرد) است.

تدابیر آشامیدن آب در سفر 

دیگر تدبیر آشامیدن آب است و باید که شما ، آب محل زندگی خود را تا مسافتی(دوازده منزل) همراه خود بردارید و به آب مکان های که در آن قرار میگیرد اضافه کنید و بنوشید و به هر مکان تا مقصد که می رسید آب آن محل ، به آب محل زندگی خود اضافه کنید و سپس میل کنید در غیر اینصورت، مقدار کمی سرکه داخل آب بریزد تا ضرر آب کم شود و اگر مسافر قدری از خاک خالص محل زندگی خود را همراه داشته باشد که در هر مکانی به آب آن مکان ریخته بعد از این که ته نشین شد بیاشامید تا از عوارض آن آب کم گردد.

خوردن سیر و پیاز و سرکه و کاهو هرکدام که در دسترس شما باشد، موجب کم شدن بیماری زایی آب های مسیر را می کند و آب متغیرالطعم (طعم نامناسب ) را به سکنجبین و آب تلخ را با کمی شکر مخلوط کنید ، و آب غلیظ بدبو را بجوشانید و یا تقطیر کنید یعنی عرق آن را بگیرید و یا سرکه و یا گِل به آن اضافه کنید و اجازه دهید تا ته نشین شود تا ضرر آب کم شود.

ماست ترش، خرفه، کاهو، کدو، خیار، خربزه هایی که شیرین نباشد و گلابی پر آب و با اندکی گسی و با شیرینی کم و انار و سیب و مانند آنها از میوه های ترش و ترنج ترش و غوره و ریواس اگر پیش از حرکت خورده شوند، تشنگی را کمتر می کند. اگر در گرما تشنه می شوید آب با سرکه میل کنید تا تشنگی کمتر شود.

تدابیر رفع تشنگی 

از دیگر تاکیدهای طب سنتی در سفر همراه داشتن آلو بخارا یا دانه انار یا تمرهندی یا قرا قروت در دهان و آشامیدن دوغ ترش و یا شیره تخم خرفه که در دو غ خیسانده شده و بستن دهان که هوای خارج ، داخل دهان نشود موجب کم شدن تشنگی است ، زمانی که بعد از مدتی تشنگی که قصد میل آب داشتید به یکباره مقدار زیادی آب ننوشید.

 اگر به یکباره بعد از عطش مفرط آب بسیار نوشیده شود چون تمام بدن گرم و مشتاق و نیازمند آب است، اندام های بدن همهٔ آب را به یکباره جذب میکنند و امکان خاموش شدن حرارت غریزی و هلاکت در فرد وجود دارد اگر موجب هلاکت فرد نشود، موجب استسقاء(آب آوردن شکم) و استرخأ (ست شدن)فالج(از کار افتادن عضو) می شود.

تدابیر گرما درسفر 

در هنگام مسافرت در گرما تمام بدن خود را خصوصاً سر را از آفتاب بپوشانید و در هنگام پُری معده حرکت نکنید و اگرحرکت ضروری باشد ، مقداری غذا با طبع سرد بخورید البته ناشتا نباید حرکت کنید، خصوصاً که گرم مزاج و طبع صفراوی و لاغراندام باشید تا موجب ضعف و غلبه اخلاط نگردد و در آب سرد سر و بدن را بشوید و از میوه ها و ترشی ها و شربت مثل شربت میوه و شربت ریواس هر چه در دسترس با شد بخورید نه همان زمان که به مقصد رسیدید چون بدن بسیار گرم است بلکه بعد از مدتی که بدن استراحت کرد وحرارت بدن شما کم شد آن زمان میل کنید.

مالیدن چیزی لزج بر صورت مثل لعاب اسفرزه، سفیده تخم مرغ یا کتیرای حل کرده با آب ، تا اثر 

آفتاب به پوستتان نرسد.

  اگر پیش از حرکت روغن تخم کدو بخورید دور کننده آسیب زهرها خواهد بود. همچنین از خوراکی هایی که دور کننده این آسیب ها است مثل: خوردن پیاز خرد شده و یک شبانه روز در ماست خیسانده و سپس نوشیدن همان ماست می باشد. در زمان خوردن (پیاز و ماست) نباید آبی بر آن بنوشید. بلکه باید جرعه جرعه در دهان آب را بچرخانید و مقداری از آنرا قورت دهید و بعد بر آن خوراکی سرد مزاج به اندازه ای که می توانید بخورید و پس از آن اندک اندک آب بنوشید با این روش تنشنگی شما رفع میشود.

تدابیر دوری از باد سموم 

 طب سنتی در سفر بیان می کند که در محلی که احتمال وزیدن سموم باشد دهان و بینی را به دستمالی که به سیر و سرکه آغشته شده باشد ببیندیدتا زمانی که از آن مکان بگذرید. هر ساعت مضمضه آب سرد کنید و سر و سینه را به روغن تخم کدو یا بنفشه بادام چرب کنید و سیر و سرکه را ببویید. البته مصرف مقداری تخمه کدو موجب دفع سموم نیز می شود.

تدابیر سردی هوا و برف و باران 

قبل از حرکت از منزل غذایی با مزاج گرم به میزان اشتها بخورید و سپس حرکت کنید و بینی و دهان را بسته نگه دارید.

اگر قبل از حرکت غذایی که در آن مغز گردو و سیر و پیاز و روغن باشد بخورید، کمک میکند کمتر سرما را احساس کنید .اگر قبل از حرکت سکنجبین عسلی با اندکی فلفل بیاشامید برای بدن مناسب است بعد از رسیدن به مقصد باید به سرعت به گرما نزدیک نشوید بلکه اولاً هوای اتاقی را که در آن اسکان دارید را گرم کنید و بعد از کم شدن شدت سرما به منبع گرما نزدیک شوید.

نکات ضروری در سفر 

در این میان محدودیت‌هایی که معمولا در حین سفر وجود دارد باعث می‌شود تا احساس دفع را نادیده بگیریم و گاهی تا چند ساعت به دستشویی نرویم.

اما طب سنتی در مورد سفر می‌گوید نگه داشتن ادرار و مدفوع و به تاخیرانداختن آن موجب ابتلا به بیماری‌های مختلفی در بدن می‌شود. توصیه می‌شود اگر احساس دفع به سراغ شما آمد به نزدیکترین سرویس بهداشتی مراجعه کنید.

اگر در طول سفر زیاد راه رفتید و همین باعث خستگی شدید و ایجاد درد در عضلات شما شد، بهترین راه برای تسکین و از بین بردن درد، روغن مالی بدن است.

بنابراین توصیه می‌شود اگر به مناطق سردسیر سفر کرده‌اید با روغن بنفشه و اگر در مناطق گرمسیری هستید با روغن بابونه بدنتان را ماساژ دهید.

در صورت خسته شدن بلافاصله بعد از رسیدن به منزل ساعتی استراحت کنید، سپس به حمام رفته و اگر به حمام دسترسی نداشتید در آب کمی داغ فرو روید تا پوستتان نرم و سرخ شود، سپس بدن را به آرامی مالش دهید و روی مفاصل را روغن بمالید (در زمستان با روغن شوید و بابونه و در تابستان با روغن بنفشه) و سپس بخوابید وسعی کنید خواب عمیقی داشته باشید. زمانی که از خواب بیدار شدید دوباره ماساژ و آب تنی و روغن مالی را تکرار کنید تا بدنتان به حالت آرامش برسد. برخی از افراد در هنگام حرکت با وسیله نقلیه پس از مدتی دچار حالت تهوع می گردند که در طب جدید به بیماری حرکت و در بین مردم به ماشین گرفتگی مشهور می باشد که برای رفع آن خوردن سردیها مخصوصاً آبغوره مفید می باشد، همچنین خوردن آبی که مقداری آبلیمو داخل آن ریخته باشند خوب است .

منابع

مقاله تحت عنوان مروری بر تدابیر سفر از دیدگاه حکمای طب سنتی (متوسلیان فاطمه، سیدهاشمی منیره ، امتیازی مجد)

 خلاصه الحکمه _حکیم محمد حسین عقیلی خراسانی( صفحات ۴۱۴الی۴۱۸)

 حفظ الصحه ناصری _محمد کاظم گیلانی(مقاله چهارم:صفحات ۱۸۷الی۱۹۴)

نگارنده:سیده طیبه حسینی دستیار استاد یوسفی و عضو هیئت تحریریه