چرا حجامت در طب سنتی یکی از بهترین درمان هاست ؟
یکی از روش‌های بکار گرفته شده برای معالجه بسیاری از بیماری‌ها در ایران و کشورهای دیگرحجامت در طب سنتی است؛ بنابراین حجامت روشی به ظاهر ساده ودر واقع فوق العاده پیچیده است که شناخت مزاج فرد، موضع حجامت، تعداد خراش، میزان خراش، زمان و سن مخصوص نقش مهمی در درمان وپیشگیری از بیماری دارندکه در این مقاله ما به این موضوعات پرداخته‌ایم
بسمه
تعالی
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: حجامت کنید که گاه خون به جنبش و
جوشش می‌آید وآدمی را می‌کشد.
معنای حجامت
حجامت
به معنای یک روش خونگیری که جهت درمان بسیاری از بیماری‌ها، دارای سابقه هفت هزار ساله
است و به عنوان یک سنت الهی در روایات و سیره اهل بیت مطرح شده که جزو احکام
امضایی اسلام است و در طب سنتی رکن درمان به حساب می‌آید.
قدمت حجامت
قدمت
حجامت در ایران به قبل از اسلام می‌رسد، بهرام گور یکی از پادشاهان ایرانی وقتی درمان
خود را در حجامت یافت این روش را در ایران رایج کرد؛ براساس استنادات تاریخی این
روش در دانشگاه جندی شاپور تدریس می‌شده و رده پای آن در ادبیات کشورمشاهده می‌شود.
درگذشته سالانه در فصل بهار مردم خود را حجامت می‌کردند
و این مراسم را اصطلاحاً عید خون می‌نامیدند، معتقد بودن با دفع سموم و فضولات از
بدن، موجبات سلامتی خود را فراهم می کنندو ابزار حجامت سنتی در موزه هاو مراکز اثار
باستانی تا هزار سال قبل به چشم می‌خورد.
جایگاه حجامت در طب سنتی
تمام
بزرگان طب ستنتی ایران از حجامت به عنوان یکی از راه‌های درمانی نام برده‌اند؛
محمد زکریای رازی در کتاب (الحاوی)
شیخ
الرییس بو علی سینا در کتاب (قانون در طب)
سید
اسماعیل جرجانی در (ذخیره خوارزمشاهی)
و
عقیلی خراسانی در (خلاصه الحکمه فی مجمع الجوامع) به شیوه
گسترده‌ای درمورد حجامت در طب سنتی صحبت کردند ودر طب اسلامی و منابع مذهبی
نیز توصیه‌های فراوانی به حجامت شده است.
البته اطلاعات مربوط به حجامت درطب مدرن وجامعه پزشکی امروز بسیار محدود است فقط در برخی ازدانشگاهای آلمان، چین، امریکا، انگلیس به صورت کلاسیک تدریس می‌شود لذا طبیعی ست وقتی پزشکان ما از ویژگی‌های درمانی آن بی اطلاع‌اند همه آنها به آن عمل نمی‌کنند ولی باز هم طرفداران حجامت رو به افزایش است.
حجامت یک عمل ضروری در احتباس و استفراغ است و کسی
که قصددارد این عمل را انجام دهد باید آداب آنرا رعایت کند؛
وقتی
شخص تصمیم بر حجامت گرفت باید بین دوازدهم تا پانزدهم ماه باشد که برای بدن مفیدتر
است ازاین مدت که گذشت بهتر است که حجامت صورت نگیرد چون:
حجامت در روزهای اول ماه صلاح نیست زیرا اخلاط، حرکت و جنبشی ندارد ودر آخر ماه هم خوب نیست چون اخلاط رو به کمی می‌رود، پس بهترین زمانش اواسط ماه هست به این خاطر که به واسطه زیاد شدن نور ماه اخلاط زیاد می‌شود و جنبش بالا می‌رود.
حجامت در چه سنی؟
حجامت در
طب سنتی از نظر مراتبی که تکرار می‌شود تابع سن افراد است مثلاً کسی که بیست سال
دارد هر بیست روزی یکباروکسی که سی سال دارد هر سی روز یکبار وچهل ساله و پنجاه
ساله به ازای هر ده سالی که به عمرش اضافه می‌شود ده روز دیرتر باید حجامت کند.
حجامت خون را از کجای بدن خارج می‌کند
حجامت خونی را که از رگهای کوچکی که در میان گوشت وماهیچه ها پنهان است می‌کشد وبه همین خاطر است که در حجامت بر خلاف فصد (خون دادن) بدن تحلیل نمی‌رود وضعف نمی‌کند.
بیشتر بخوانید : ناگفته های خونریزی بینی در طب سنتی
هروقت چنین احساس‌هایی داشتید بدانید وقت آن است که حجامت کنید:
احساس سنگینی بدن خصوصاً
پشت چشم‌ها وشیقه ها وسر، دهان دره وچرت زدن بیشتر در فصل بهار که رطویت زیاد است،
حواس پرتی، کند فهمی، خستگی بدون علت، شیرینی مزه دهان، قرمزی زبان، خارش محل فصد
وحجامت، خوابیدن زیاد همراه با رؤیاهای نشاط آور و قرمزی رنگ چهره ونرمی پوست
ابزارهای حجامت درکهن :
1. حجامت با کوزه
بدین نحواست که یک خمیری در پشت مریض می‌گذاشتند بعد کوزه یا لیوان را روی خمیر گذاشته بعد از چند دقیقه که پوست بادکرد جای آنرا تیغ می‌کشند یا به شکلی دیگر کوزه‌ای که ته آن سوزاخ بوده روی موضوع حجامت گذاشته که نی به آن وصل بوده واز طریق نی می‌مکند تا آن قسمت بالا بیاید وبعد تیغ می‌کشند وبا شاخ گاو می‌مکند تا خون کثیف بیرون بیاید.
2. حجامت با شاخ
به این صورت یا که با شاخ گاو که به آن کَله شاخ می گویند؛ روی قسمتی که می‌خواهند می‌گذاشتند وآن را می‌پیچیدند و می‌مکیدند تا آن قسمت باد کند بعد از باد کردن بر می‌داشتند وجای آن تیغ وخون کثیف را می‌کشیدند، بعد از بیرون آمدن خون کثیف، روغن حیوانی به موضع می‌زدند تا علاوه بر ضدعفونی باعث بهبود آن شود.
3. حجامت با فنجان ولیوان
اقسام حجامت وخواص و مضراتشان در طب سنتی
حجامت عام وخاص.
محل حجامت عام بین دو کتف است
اما حجامت خاص در طب سنتی مثل : گودی پس گردن(حجامت نقره ) : که برای سنگینی سر، مرطوب بودن پلک، خارش چشم، آب مروارید، بوی بد دهان مفید است (اما ممکن است فراموشی به همراه داشته باشد که اگر کمی پایین‌تر انجام شود عوارضش کمتر می‌شود)
جلوی سر: که برای پاکسازی موضعی ست. (برای ذهن وحس کمی مضر است)
روی شانه‌ها در دو طرف گردن: درمان ارتعاش ودرد
سر و شقیقه، درد صورت، چشم، گوش، حلق، بینی و دندان را به همراه دارد اما به دلیل
وجود شریان‌های مهم دراین قسمت نباید تیغ هارا عمیق زد.
ابرو در بالای سر: برای درمان جذام، درد کلیه، ورم
بیضه که البته برای افرادی که مبتلا به آب مروارید هستند به جز در ضرورت نباید
انجام شود.
زیر چانه:
برای صورت، دندان‌ها وسستی زبان و حلقوم خیلی سودمند است.
حجامت جلو
وبالای ران: که برای خارش، ورم ران، بیضه‌ها، زیر زانو، پا و دمل‌های آن مفید است.
ساقین یک
وجب بالاتر از قوزک پا: این نوع حجامت خون را از همه بدن می‌کشد برای درمان حبس و نیامدن خون حیض،
عرق النسا (سیاتیک)، نقرس، آماس برای تصفیه خون، سر گیجه، صرع، مالیخولیا، دردهای
کلیه، رحم، بواسیر، پسوریازیس یا اگزما نافع است و از جوش هاودمل ها جلو گیری می‌کند
(ممکن است ضعف وغش به همراه داشته باشد چون خون را به پایین بدن می‌کشد وبدن را
ضعیف می‌کند وبیمار حین حجامت ساقین باید ایستاده باشد)
پشت
ران: برای درمان آماس وزخم های نشیمنگاه و دستگاه تناسلی مفید است
(فرد بیمار دراین حجامت درحالتی که به شکم خوابیده حجامت شود)
حجامت سر:
که شفای هفت بیماری جذام، برص، کسالت، خواب آلودگی، جنون، دندان درد، سردرد است.
کبد:
که موجب انبساط عروق و رفع انسداد انها وتحریک دیواره مویرگ‌ها می‌شود.
پشت گوش و جلویان: برای جلوگیری از سرگیجه وسفید
شدن موها.
میان دو
شانه روی مهره‌های پشت حدود مهره‌های t2- t4: برای
درد شانه، حلق، آسم وتنگی نفس، سرفه وسل (درصورتیکه مقابل معده باشد باعث ضعف
دهانه معده می‌شود پس بهتر است کمی بالاتر حجامت شود به علاوه ممکن است باعث خفقان
وتپش قلب شود)
پایین زانودر جلو یا پشت: برای درد ضربانی زانو
بخاطر اخلاط گرم وزخم ها های ساق پا خوب است (برای افرادی که درد زانو دارندچهار انگشت
بسته بالای زانو باید حجامت شود)
حجامت بین قوزک پا وپاشنه پا: مثل حجامت ساقین
برای سیاتیک، نقرس وحبس حیض
مفید است
خواص فواید وکلی حجامت
یک اشکالی که به حجامت
در طب سنتی اختیاری وارد می‌کنند
فقر دَم است یعنی کم خونی اما درست نیست چون فقر دم در بدن اختلالی ست که کارخانه خونسازی
را در بدن کُند وگاهی متوقف می‌کند وبه تجربه ثابت شده که درمان فقر دم با
خونگیرست چون خونی که بواسطه حجامت گرفته می‌شود خون مرده هست باعث دفع مواد زائد
شده واین عمل مانند مسهلی ست که فضولات معده وروده را دفع می‌کند، البته ضعفی که در ابتدای حجامت در بدن بعضی
افراد ایجاد می‌شود قابل انکار نیست اما خوشبختانه این ضعف بدلیل کم خو نی نیست
حجامت:
* اشتها را تحریک وموجب زیاد شدن عمل جذب مواد
غذایی،
* همچنین برای خَفَقان دَوَران سَر که از امتلاء
وپری معده وحرارت باشد.
*از دیگر خواص حجامت در
طب سنتی این است که برای تپش قلب
وگاهی تسکین دهنده دردهای مزمن کلیه، مثانه، رحم وخون حیض را رقیق می‌کند.
* همجنین
حجامت از زکام، برص ولکه های سفید وسیاه و زرد در صورت ورعشه در سر جلوگیری می‌کند،
* برای ابریزش بینی و همچنین برای عفونت وبوی
بد دهان بسیار مفید است.
* حجامت فشار خون را کم می‌کند؛ پس برای افرادی
که مبتلا به فشار خون هستند بسیار خوب است..
* برای بچه‌هایی که سن آنها کمتر از چهارده است
و آبله نگرفتند یا ضعیف گرفتند
* برای جای گزش و نیش گزندگان ناشناخته و گاز گرفتگی
سگ هار
* برای درمان بختک در صورتی که رگ‌ها انباشته و
چهره سرخ شده باشد حجامت ساق پا انجام داده شود
* درمان برخی بیماری‌های چشم
* درمان زردی نوزاد
* درمان
چرت و بی حالی
* افزایش حافظه
* افزایش قدرت و تنظیم سیستم ایمنی بدن
* کاهش غلظت خون
* کنترل فشار خون
*جالب استجاجالب است بدانید که درمان اسم و تنگی نفس هم جزو خواص حجامت در طب سنتی است وهمچنین
* درمان افسردگی اضطراب و بیماری‌های اعصاب و روان
* درمان دردهای استخوانی، مفصلی و عضلانی
* درمان سیاتیک و کمر درد
* باز کردن رگ و مویرگ‌ها
* و بسیاری خواص‌های دیگر که در این مقاله نمی گنجد.
چیزی که در کم کردن درد حجامت عام مؤثر است این
است که اول با روغن سیاه دانه یا هرکدام ازاین روغن‌ها: کنجد، زیتون وبنفشه کمر را
روغن مالی و مکش لیوان باد کش را در مرحله اول آرام ودر مراحل بعدی با شدت و لیوان
را در اطراف ستون فقرات گذاشته وبعد که قرمز شد به سمت محل حجامت (بین دو کتف) بکشند
تا خون کثیف از همه جا جمع وبه سمت محل حجامت بیاید وآماده بیرون آمدن باشد، بعد
تیغ را باید در محل حجامت به آرامی واُریب کشیده وبرای مردان سه تا پنج بار بنابه
طبعشان ودر زنان سه بار ونه بیشتر خونگیری کرد ودر پایان کار، تکه‌ای پارچه ابریشم
یا گاز روی زخم نهاده وبرای خارش وسوزش وزود خوب شدن آن کمی عسل روی زخم گذاشته
شود.
توصیه‌های لازم برای این که حجامت خاصیت بهتری داشته باشد
1. اول باید شناخت اولیه از مزاج انسان‌ها داشت
مثلاً اگر فردی بلغمی باشد باید ده روز زیر نظر طبیب مزاجش درمان شود وبعد حجامت
کند یا فرد سودایی باید چهل روز تحت نظر باشد زیرا بدترین طبع سوداست به این خاطر
که خون آنها حالت خشک دارد و حجامت خون را در رگ‌ها به جریان می‌اندازد سپس خون
لخته وارد دریچه قلب می‌شود و فرد سکته می‌کند لذااین افراد فقط سالی یکبار باید
حجامت کنند؛ آنهم در بهار و پاییز
2. بیمار با شکم گرسنه حجامت نکند .
3. بیمار حداقل دوازده ساعت قبل از حجامت وبعد
ازآن حمام، جماع نداشته باشد که باعث درد وتب می‌شود و غذایی با مزاج گرم میل کرده
باشد.
4. حجامت باید در یک روزی که هوا صاف وروشن
باشد انجام شود نه در یک روز بادی وطوفانی.
5. بعداز حجامت از خوردن غذای شور، تند، گوشت
شور، ماهی‌های شور پرهیز وتوصیه می‌شود انار ترش وملس میل شود که نفس را تقویت وخون
را صاف می‌کند.
6. بعد از حجامت عمل فصد انجام نشود.
7. اگر در زمستان حجامت انجام شد خوردن تیهو
فراموش نشود ومحل حجامت رابا روغن شب بو یا مقدار مشک وگلاب مالش داده ووقتی فرد از
حجامت فارغ شد مقداری گلاب بر سرش بریزد.
8. در تابستان شوربای سرکه وهلام (1) ومنصوص
(2) میل کند.
9. در روزی که حجامت صورت می‌گیرد بایداز کار
زیاد وخشم وغضب وبه کلی غذاهای سرد وشور اجتناب کرد که باعث خارش می‌شود.
10. چند ساعت قبل از حجامت دخانیات مصرف نشود.
بهترین فصل حجامت
بهترین فصل برای حجامت در طب سنتی بهاراست ؛ زیرا در این فصل خون هیجان پیدا می‌کند وچون
در این فصل به واسطه کم شدن بلغم، سودا بیشتر در بدن رسوب کرده و عوارضی چون جوش، دمل،
خارش، لک‌های سیاه و سفید وغیره زیاد می‌شود، که علاج اون دفع سودا بوسیله فصد و
حجامت است .
روزهای خوب و ممنوعه برای حجامت
به فرموده اهل بیت حجامت در طب سنتی در روزهای هفدهم، نوزدهم و بیست ویکم ماه و در روزهای یکشنبه، پنج شنبه خوب است اما در روزهای دوشنبه، چهارشنبه و جمعه مناسب نیست مگر به ضرورات و به توصیه طبیب .
بیشتر بخوانید :مزاج افراددرسنین مختلف
نتیجه گیری
حجامت در طب سنتی یکی از روش‌های بکار گرفته شده برای معالجه بسیاری از بیماری‌ها
در ایران و کشورهای دیگر است؛ بنابراین حجامت روشی به ظاهر ساده ودر واقع فوق
العاده پیچیده است که شناخت مزاج فرد، موضع حجامت، تعداد خراش، میزان خراش، زمان و
سن مخصوص نقش مهمی در درمان وپیشگیری از بیماری دارندکه در این مقاله ما به این
موضوعات پرداخته‌ایم والبته جادارد بگوییم که کتاب قانون و ذخیره خوارزمشاهی و کتب
علمی دیگر که هر کدام منبع مهم و ارزشمندی هستند هنوز هم برای علم مدرن جایگاه وکارایی
خودرا حفظ کرده‌اند.
(1) هلام خوراکی ست از گوشت بزو گوساله که با آب ونمک می‌پزند
و بعد از سبزی‌هایی که با سرکه طبخ شده قاطی و میل می‌کنند
(2) منصوص خوراک گوشت خروس که در سرکه وبا سبزی‌های خنک میل
می‌شود
منابع
ابن سینا، حسین ابن عبدالله (1386). قانون بو علی
سینا. انتشارات: دانشگاه علوم پزشکی، ص 18
جرجانی
اسماعیل بن حسن، (394). ذخیره خوارزمشاهی. انتشارات: موسسه احیا طب طبیعی، ص 356
جمعی از نویسندگان (1390). پیام بهارستان. انتشارات:
کتابخانه موزه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ص 372
حاجی شریف، احمد (1388). دایره المعارف گیاه درمانی
ایران. تهران، ناشر حافظ نوین، ص 1064
رازی، محمدبن زکریا (1339). ابله و سر خک. تهران،
دانشگاه تهران، ص 48
زکریا، محمدبن رازی (1387). منصوری فی الطب. تهران،
دانشگاه علوم پزشکی تهران، ص 380
علی بن موسی الرضا، امام هشتم (1381). طب الرضا.
تهران- معراجی، ص 126
عقیلی علوی شیرازی، سید محمد حسین محمدبن هادی
(126). مخزن الادویه. کلکته –هندوستان، ص 285
علی بن موسی الرضا، امام هشتم (1389). نامه زرین
سلامت. مشهد مقدس، استان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ص 8
موسوی
دهسرخی اصفهانی، سید محمود (1368). آیین
تندرستی. تهران، ناشر ناس، ص 51
مستغفری، جعفر بن محمد، خلیلی محمد (1381). طب النبی
و طب الصادق. مؤمنین –قم، ص 137
ناظم جهان، محمد اعظم (1387). اکسیر اعظم. انتشارات:
دانشگاه علوم پزشکی ایران مؤسسات مطالعات تاریخ پزشکی، ص 121
مائده سلامی دستیار استاد یوسفی در تحریریه
صدای حکیم
