10 خاصیت منحصر به فرد گیاه بارهنگ در طب سنتی

آیا می دانید بسیاری از گیاهان دارای خواص دارویی بی نظیری هستند؟

آیا در میان گیاهان دارویی بی شمار، گیاه بارهنگ را می شناسید؟

آیا از خواص گیاه بارهنگ در طب سنتی اطلاع دارید؟

در ادامه توجه شما را به مقاله ای در باب معرفی بارهنگ و خواص بی نظیر آن در طب سنتی جلب می نماییم:

نام علمی: Plantago major

نام فارسی: بارهنگ، بارتنگ، خرگوشک

نام عربی: لسان الحمل(بمعنای زبان گوسفند)

نام انگلیسی: Larger plantain، Great_waybread، Waybread، Bird's meat 

بیشتر بخوانید: خواص نعنا در طب سنتی

10 خاصیت منحصر به فرد  گیاه بارهنگ در طب سنتی

ویژگی های مورفولوژیکی(ریخت شناسی):

بارهنگ، گیاهی به ارتفاع ۸ سانتی متر است. دارای برگ هایی با پهنک بزرگ و قرار گرفته در سطح زمین است.‌ برگهای آن دارای ۳ تا ۱۱ رگبرگ سراسری در جهت طولی هستند؛ گل های آن دارای جامی به رنگ خاکستری روشن یا تقریباً مایل به قرمز به صورت سنبله های دراز است که هر یک از این سنبله ها نیز در راس دنباله بلندی منتهی به وسط برگ ها قرار دارد.

پراکنش عمومی: در منطقه گسترده‌ای از قاره های اروپا و شمال آمریکا و آمریکای شمالی رویش دارد.‌

پراکنش در ایران: در غالب استان ها به خصوص در نواحی با رطوبت زیاد می روید.

بخش های مورد استفاده گیاه:

برگ ریشه و دانه گیاه بارهنگ درطب سنتی ایران اهمیت فوق العاده‌ای از نظر درمانی دارد. plantago major که بارهنگ کبیر(لسان الحمل کبیر) نام دارد و گونه دیگری از آن به نام Plantago lanceolata که بارهنگ صغیر (لسان الحمل صغیر) نام دارد، مصارف درمانی مشابه دارند؛ البته منافع بارهنگ کبیر از صغیر بیشتر است.

ترکیبات و مواد موثره:

برگ و ریشه بارهنگ دارای موسیلاژ، صمغ، اسیدهای آلی، انورتین، امولسین، تانن و گلوکزیدی هستند.

در خاکستر این گیاهان نیز املاح مختلف سدیم، پتاسیم، منیزیم و غیره به طور فراوان مشاهده می شود. دانه P.lanceolata(بارهنگ صغیر)(لسان الحمل صغیر) دارای درصدی مواد روغنی می باشد؛ وجود این ترکیبات اهمیت توجه به کاربردهای  گیاه بارهنگ در طب سنتی را آشکار می کند.

طبیعت بارهنگ:

درجه ۲ سردی و خشکی؛ البته خشکی دانه و ریشه آن بیشتر از برگ است، اما سردی کمتر از برگ دارند.

افعال و خواص گیاه بارهنگ در طب سنتی:

مرکب از جوهر آبی و خاکی است. به وسیله جوهر آبی، سردی و به وسیله جوهر خاکی، گیرندگی دارد.

خشکی آن سوزاننده نیست، بنابراین بهترین علاج زخم ها است.

خواص گیاه بارهنگ در طب سنتی در اعضای سر:

آشامیدن آن بند آورنده خونریزی های داخلی و خون دماغ و صرع است. دمنوش و ضماد آن بر سر و سینه و ریختن آن در گوش، جهت تسکین دردی که از حرارت باشد مفید است. مضمضه مکرر آب ریشه آن و یا جویدن برگ آن،  جهت درد دندان و زخم و بیماری های دهان و تقویت لثه مفید می باشد.‌ سرمه عصاره بارهنگ در چشم، درد چشم را برطرف می نماید. برای درمان دمل های گردن(خنازیر)، ریشه بارهنگ را به گردن بیمار آویزان می کنند.

کاربرد گیاه بارهنگ در طب سنتی در اعضای مربوط به غذا:

آشامیدن عصاره بارهنگ، مقوی کبد داغ و طحال و مثانه است. تنقیه با تخم و یا عصاره آن جهت زخم روده و حبس خون بواسیر و شیاف آن جهت درد رحم مفید است.

بطور کلی بارهنگ برای بیماری های اسهال، عرق زیاد، خونریزی دهان یا لثه و اجزای بدن، عفونت زخم ها، ضعف جگر و طحال، زخم روده و معده و اثنی عشر، خونریزی ریه، بواسیر و حیض، اسهال خونی و ورم و رطوبت زخم ها، زخم چرکی گوش، ضعف باه، درد سینه، سرفه و تشخیص سوزش ادرار، سل، بدهضمی و جوش صورت، التهاب کلیه و مثانه  و گزیدن زنبور مفید است.

ریشه و برگ و دانه این گیاهان اثر قابض و نرم کننده دارد و از آن به عنوان تصفیه کننده خون، آرام کننده و رفع تحریکات در نزله های مزمن برونش ها، نزله های مجاری ادراری و دستگاه هضم، رفع ناراحتی های آسم مرطوب و ورم مخاط دهان استفاده می شود.

 کاربرد گیاه بارهنگ در طب سنتی جهت درمان زخم ها:

ضماد آن و پاشیدن آن بر روی زخم جهت تصفیه چرک و خشک کردن و ذوب شدن زخم های مزمن عمیق و سوختگی آتش و زخم‌های ساعتی مفید می باشد.

برگ تازه آن را چند ساعت جوشانده و روی زخم می گذارند و باعث سرعت بخشیدن به التیام زخم می شود.

کاربرد گیاه بارهنگ در طب سنتی برای بهداشت پوست:

جوشاندن مقداری برگ تازه بارهنگ در شیر به مدت ۵ دقیقه و مالیدن مایع حاصل پس از صاف و سرد شدن بر روی پوست، صورت نه ‌تنها باعث نرم شدن و شادابی پوست می شود، بلکه عوارض ناشی از تاثیر گرما و اشعه خورشید بر روی پوست را نیز از بین می برد.

ضماد برگ تازه و له شده بارهنگ در محل خارش و تحریکات پوستی و یا محل سوختگی های سبک اثر مفیدی بر رفع ناراحتی های مذکور دارد؛ در ضمن منافذ باز پوست صورت را نیز به حالت طبیعی خود بر می گرداند.

کاربرد گیاه بارهنگ در طب سنتی جهت ناراحتیهای چشم:

نوشیدن روزانه دو تا سه لیوان دم کرده ۵ گرم گیاه کامل برای ناراحتی های چشم مفید است.

استفاده از گیاه بارهنگ برای درد دندان:

یک برگ تازه گیاه را له می کنند و شیره آن را با پنبه روی دندان می گذارند.

کاربرد گیاه بارهنگ در طب سنتی جهت رفع سرفه و تسکین ناراحتی‌های سینه

نسخه ۱: مقداری برگ بارهنگ را شسته‌ و تا خشک شدن آب آن روی پارچه تمیزی پهن میکند؛ سپس برگ را قطعه قطعه کرده و شیره آن را می گیرند؛  سپس هم وزن شیره، عسل به آن اضافه می‌کنند و به مدت ۲۰ دقیقه می جوشانند. این ماده غلیظ تا مدتی در ظرف در بسته بدون خراب شدن می ماند. اگر به این ماده جوشانده گل هایی که اثر رفع سرفه و تسکین ناراحتی‌های سینه را دارد اضافه شود اثربخش تر خواهد بود

نسخه ۲: دم کرده بارهنگ، چهارتخم و بالنگان را مصرف میکنند؛ اگر سرفه زیاد باشد، مخلوط زرده تخم مرغ، نبات کوبیده و شیر داغ را می خورند.

این هم از خواص بارهنگ در طب سنتی در درمان بیماری های ویروسی مانند کرونا و درمان عوارض ناشی از آن!

قدر شربت(دوز مصرف): ازآب برگ آن از ۴۵ تا ۲۰۰ گرم

پژوهش های انجام شده بر روی این گیاه در سال‌های اخیر اهمیت توجه به خواص گیاه بارهنگ در طب سنتی را بیش از پیش آشکار می سازد:

۱. ترکیب دانه بارهنگ و عرق نعنا، روی آسیب های وارده به بخش فوقانی دستگاه گوارش انسان در اثر عوارض التهابی و عفونی تاثیر قابل توجهی دارد؛ به این منظور جوشانده ۲۰ گرم بارهنگ در یک لیوان عرق نعنا، بر دردهای ناحیه فوقانی دستگاه گوارش که ناشی از التهاب عفونت هاست موثر است. برطرف کننده رفلاکس و نفخ و درد در هنگام بلع نیز هست.

۲. تاثیر بارهنگ بر افزایش HDL و LDL بیماران دیابت نوع ۲؛ این امر می‌تواند باعث کاهش زمان بروز و شدت عوارض قلبی و عروقی و عروق مغزی شود.

۳. گیاه بارهنگ میانگین هموگلوبین و هماتوکریت را کاهش می دهد، بنابراین می تواند جهت پیشگیری و کاهش خونریزی پس از زایمان و کاهش عوارضآن ازجمله کم خونی مادر به عنوان داروی کمکی عمل نماید.

۴. عصاره های آبی و اتانولی بارهنگ کبیربر باکتری استافیلوکوکوس اورئوس، لیستریا اینوکوا، اشرشیاکلی و سودوموناس ائروژینوزا تاثیر قابل توجهی در شرایط برون تنی داشته است.

منابع:

1. عقیلی خراسانی شیرازی. "مخزن الادویه"

2. شیخ الرئیس ابوعلی سینا‌ ,"قانون در طب"

3. علی زرگری. "گیاهان دارویی"

4.المنصوری فی الطب(ترجمه)

5. دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ ج۱

6.مقالات علمی:

_مقایسه‌ اثرات‌ سبوس‌ گندم‌ و بارهنگ‌ بر قند خون‌ ناشتا و لیپیدهای‌ سرم‌ در بیماران‌ دیابتی‌ نوع‌ 2

نشریه گیاهان دارویی سایت sid.ir

_بررسی تاثیر شربت خوراکی بارهنگ بر سطوح هموگلوبین و هماتوکریت در زنان با خونریزی طبیعی پس از زایمان

نشریه مجله زنان مامایی و نازایی ایران  سایت sid.ir

_ اثر ضد میکروبی و برهمکنش عصاره های آبی و اتانولی بارهنگ کبیر (Plantago major) بر استافیلوکوکوس اورئوس، لیستریا اینوکوا، اشرشیاکلی و سودوموناس ائروژینوزا در شرایط برون تنی

نشریه بیماریهای عفونی و گرمسیری ایران، سایتsid.ir

 _بررسی اثر ترکیب بارهنگ و عرق نعنا بر دستگاه گوارش فوقانی

محل انتشار: دومین همایش بین المللی و پنجمین همایش ملی گیاهان دارویی و کشاورزی پایدار  سایت civilica.com

تهیه شده توسط:

رفعت حائری، عضو هیئت تحریریه مجموعه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی