کاربردی ترین راهکارها برای از بین بردن تهوع بارداری در طب سنتی

مقدمه   

بارداری یکی از حساس ترین دوره های زندگی زنان محسوب می شود. در این دوران زنان دچار عوارض زیادی می شوند که یکی از آنها تهوع و استفراغ بارداری است. عارضه شایعی در مادر باردار است ودر بیش از نیمی از بارداری ها ایجاد می شود و می تواند بر زندگی آنها تاثیر زیادی داشته باشد . این حالت در هنگام صبح بیشتر دیده می شود ولی می تواند در سراسر طول روز ادامه یابد.استفراغ شدید حاملگی  حالتی است که بیش از 3 بار در روز اتفاق می افتد و موجب کاهش وزن بیش از 5در۰صد وزن بدن در ابتدای بارداری می شود و در 3-2 درصد از حاملگی ها دیده می شود .

                                                                       بیشتر بخوانید : تدابیر کم خونی در بارداری در طب سنتی

 تهوع و استفراغ از دیدگاه طب مدرن

از دیدگاه طب مدرن تهوع علامتی ذهنی با احساس ناخوشایند احتیاج فوری به استفراغ است و استفراغ نیز به خروج ناگهانی محتویات معده یا روده از طریق دهان گفته می شود که همراه با انقباض ماهیچه های شکم و قفسیه سینه می باشد .

درمان تهوع و استفراغ در طب مدرن ابتدا بررسی و اصلاح رژیم غذایی و بهبود وضعیت روحی روانی و سپس استفاده از داروهای ضد افسردگی و ضد میگرن و بتابلوکرها  است .

تهوع و استفراغ از دیدگاه طب سنتی

 از دیدگاه حکمای طب سنتی، غثیان و قی به ترتیب معادل تهوع و استفراغ بوده  و اغلب از اوایل بارداری تا ماه چهارم و در بعضی موارد تا آخر بارداری به علت احتباس مواد در رحم و صعود بخارات آن به مغز ، قلب و معده ممکن است ایجاد شود. در ابتدا نباید مانع از تهوع و استفراغ شد مگر هنگامی که شدید باشد و یا بعد از ماه چهارم این اتفاق بیفتد.

استفراغ کردن برای تمام بدن و  مخصوصاً  معده و اعضای پایین تر از آن محرک قوی محسوب می شود . به همین دلیل حکما آن را زلزله بدن نامیده اند . اما بهتر است جلوی استفراغ خود به خودی که به آسانی و بدون اذیت خارج می‌شود گرفته نشود زیرا طبیعت مواد فاسدرا دفع می‌کند. مصرف داروهای استفراغ آور در زمان بارداری ممنوع است . همچنین باید از پرخوری و در هم خوری که موجب سنگینی معده و عدم هضم غذاست و می تواند مقدمه استفراغ باشد پرهیز کرد.

در کل از 4 واژه جهت تعریف این بیماری استفاده شده است :

1-     تهوع : حرکت معده برای دفع ماده بدون اینکه چیزی دفع شود .

2-     غثیان : دل به هم خوردگی به علت فعالیت معده جهت خارج کردن هر گونه ماده غیر طبیعی

3-     تقلب نفس : در لغت یعنی دگرگون شدن طبیعت ، که منظور همان دل به هم آمدن و تهوع و غثیان بدون قی کردن است و  حالت دائمی و همیشگی  دارد یعنی پیاپی حالت استفراغ دارد البته نوع دیگری هم هست که در آن معده دچار نفخ و قراقر و آروغ بدون بو یا بدبو می شود.

4-     قی : ( معادل استفراغ در طب جدید است ) به خارج کردن محتویات معده (چه در اثر داروهای قي آور و چه بوسیله غذا) گفته می شود و یکی از راه‌های پاکسازی دستگاه گوارش فوقانی و اعضای مجاور محسوب می شود. امروزه کاربرد این روش در درمان بسیاری از مسمومیت های خوراکی و دارویی متداول است. قي پاک کننده معده است، اشتها را بر می انگیزد و تمایل به خوردن مواد غیر طبیعی مثل گل و غیره را از بین می برد.

                                                                             بیشتر بخوانید : دو بیماری شایع در بارداری

دلایل تهوع بارداری در طب سنتی

علت اصلی آن نامشخص است با این حال برخی عوامل هورمونی و هیجانی را در بروز آن دخیل می دانند .به طور کلی علت تهوع بارداری در طب سنتی ریختن مواد به معده می‌باشد که دلیل ریختن این مواد به علل زیر است:

1-    قطع قاعدگی :

در بارداری خروج خون قاعدگی که در هر ماه از بدن خارج می شود و به دفع فضولات کمک می کند قطع شده است. بنابراین به ناچار به علت مشارکتی که بین معده و رحم وجود دارد این مواد به سمت معده می روند و زمانی که در دهانه معده تجمع یابد باعث تهوع و استفراغ می شود .

2-     نیاز کمتر جنین به مواد غذایی در اوایل بارداری:

از نظر حکمای طب سنتی خون قاعدگی که در بارداری قطع می شود به مصرف تغذیه جنین می رسد . درسه ماهه اول که جنین کوچک است مقدار کمی از آن را برای تغذیه مصرف می‌کند . از طرفی جنین از بهترین خلط هایی که در بدن مادر وجود دارد،استفاده می‌کند و اخلاط باقی مانده و فاسد در دهانه معده جمع شده و موجب تهوع بارداری می گردد.

3-    ریزش مواد به معده :

به دلیل مشارکتی که بین معده و رحم وجود دارد ریزش اخلاط چسبناک و لزج از رحم به معده صورت می گیرد که به جداره معده چسبیده و منجر به تهوع و استفراغ می شود.

عوامل تاثیر گذار بر بروز و شدت تهوع بارداری در طب سنتی

1-     ژنتیک

2-     عوامل گوارشی

3-     عوامل بویایی

4-     عوامل روانی – اجتماعی

5-     سابقه سردردهای میگرنی

6-     مصرف چربی زیاد در غذا

7-      جنین دختر ( تاثیر بر میزان هورمون  HCG )

                                                                 بیشتر بخوانید : تدابیر خواب و بیداری

تدابیرتهوع و استفراغ بارداری در طب سنتی غ

( دستورات گیاهی که برای رفع عوارض گوارشی بارداری توصیه شده است، اکثراً مزاج خشک دارند (گرم و خشک یا سرد
وخشک و قابض هستند.)
الف - کاهش تولید فضولات و مواد اضافی در بدن به روش های :

1-     ورزش  معتدل مثل پیاده روی

2-     مالش اندام ها که باعث کاهش میزان اخلاط می‌شود.

3-      کاهش مصرف غذا

4-     مصرف غذاهای روزانه در وعده‌های بیشتر و با حجم کم

ب-  خارج کردن مواد زاید از معده از طریق:

1-      ایجاد لینت مزاج با نوشیدن آب گرم

2-      قدم زدن

3-      مکیدن انار شیرین یا میخوش بعد از غذا.

    ج- تقویت معده با :

1-     روغن مالی با روغن هایی مثل ناردین (سنبل رومی) ، روغن به یا افسنتین بر معده

2-     قرار دادن انار ترش در دهان

3-     پیاده روی ملایم

4-     منع مصرف شیرینی‌ها

5-     میوه به را در فویل پیچیده و در فر پخته بعد از غذا مصرف کند.

6-     فرد سرد مزاج چای زنجبیلی و فرد گرم مزاج آب انار بنوشد.

7-     مصرف رب سیب و به قبل و بعد غذا

8-     پرهیز از غذاهای چرب و سرخ کرده و پر ادویه

9-     جویدن کندر ( در مادران باردار با مزاج خیلی گرم و خشک – در مناطق گرم و خشک – در فصل گرم و خشک و در اوایل بارداری با احتیاط مصرف شود. هر چند روز یکبار به اندازه عدس جویده و قورت دهند . )

د-  استفاده از تسکین دهنده های تهوع و استفراغ:

1-     مصرف  آب انار،  شربت انار، شربت لیمو ،شربت نعنا، شربت آب تمر هندی

2-     مصرف زنجبیل به صورت چای زنجبیل ، بیسکویت زنجبیل و کپسول زنجبیل (مواد موثره موجود در آن گینگرول و شوگا اولز است و بر خلاف داروهای ضد تهوع که بر سیستم اعصاب مرکزی تاثیر گذارنداثرات ضد تهوع آن ناشی از تاثیر موضعی روی معده و روده است ).

3-     مصرف هل ( از خانواده زنجبیل و تاثیر آن همانند زنجبیل است ) .

4-     رب انار همراه با کمی نعناع خشک که روی آن پاشیده اند اگر در دهان کمی نگه دارند مفید است.

5-     پرهیز از بوهای شدید و تحریک‌کننده

6-     دانه انار و برگ نعنا را با هم در دهان نگه دارند 

7-     اگر زن باردار در هنگام غذا خوردن استفراغ کند بهتر است که بعد از غذا چیزهایی بخورد که گس مزه و بوی خوش دارند، مثل به برشته شده

8-      مصرف سکنجبین ساده، سکنجبین لیمویی و مربای لیمو کاغذی (لیمو با پوست نازک)، مربای ترنج، انار ترش و لیمو، انواع آش حاوی سرکه که در آن زردک، ترب، کلم و پیاز و غیره باشد.

9-     جویدن بِه بریان شده با چندشاخه نعنا

10- بعد از استفراغ، مصرف  ادویه معطر قابض مانند بِه برشته شده مفید است.

                                                 بیشتر بخوانید : مضرات و خواص خرزهره

 

منابع :

1-      امتیازی مجید ، جوکار جندقی سیده زهرا ، صادق منش روح الله( 1395 ). تدابیر دوران بارداری از دیدگاه طب سنتی ایران. مجله طب سنتی اسلام و ایران.  سال هفتم . شماره سوم .

2-     جری نشین هاشم و همکاران ( 1400 ). روش های غیردارویی کنترل تهوع و استفراغ دوران بارداری در ایران. مجله زنان و مامایی و نازایی ایران .دوره 24 . شماره 12.  ص 123-110 .

3-     جعفری دهکردی عفت و همکاران( 1392 ). تهوع و استفراغ بارداری و مروری بر علل و اسباب و درمانهای آن در طب سنتی ایران. مجله تاریخ پزشکی . دوره 5 . شماره .  صفحه 48-33.

4-     روازاده حسین( 1390 ). تدابیر استفراغ و احتباس از دیدگاه حکمای پزشکی ایران.  انتشارات طلایی پویندگان دانشگاه.ص 35-30 .

5-     ریاحی سیمین, موسوی سیدحسین(1399 ).  رایحه درمانی و استفاده از آن در مامایی. مجله طب سنتی اسلام و ایران. شماره اول.سال یازدهم.

6-     شفتی ویدا ، ذاکری حمیدی مریم (1396). بررسی ارتباط تهوع و استفراغ با جنسیت جنین . مجله دانشکده علوم پزشکی نیشابور . دوره 5 . شماره 1 .

7-     عقیلی خراسانی محمد(1386 ). خلاصه الحکمه. جلد دوم.. انتشارات اسماعیلیان. ص121-141

8-     فرجی رویا ، شارمی هاجر (1388 ) . تاثیر پریدوکسین بر تهوع و استفراغ حاملگی. نشریه جراحی ایران .دوره 17 . شماره 3 .

9-     مکبری نژاد روشنک  و همکاران(1393). بارداری سالم از دیدگاه طب سنتی ایران و مقایسه اجمالی آن با طب نوین. مجله زنان و مامایی و نازایی ایران. دوره 17 . شماره 121 .صفحه 9-1 .

10- یزدانی شهلا ، بوذری زینت السادات(1389 ). بررسی عوارض حاملگی در بیماران با تهوع و استفراغ شدید دوران بارداری. فصلنامه فیض .دوره 14 .شماره 4 .