مهمترین نشانه افسردگی را بشناسید و درمان کنید.

غم و هم و اندوه یکی از نشانه های افسردگی است که خصوصا در مراحل اولیه به راحتی قابل درمان است. پیش از آنکه منجر به بیماری افسردگی شود.

مقدمه

هر انسانی در دوران زندگی خود ممکن است دچار افسردگی شود. این بیماری می‌تواند سلامت جسمانی، احساسات، رفتار و سلامت روحی انسان را تحت تاثیر خود قرار دهد. علائمی مانند غم و اندوه احساس بی‌ارزشی، دشواری در تمرکز، عدم توانایی در اندیشیدن، احساس گناه بی‌خوابی، احساس شکست و بسیاری از نشانه‌های خطرناک دیگر در انسان‌های افسرده قابل‌مشاهده است. 

در اینجا به اولین و مهمترین نشانه افسردگی و درمان آن اشاره می کنیم.

بعید می دانم که شخصی وجود داشته باشد که در زندگی خود هم و غم را تجربه نکرده باشد. این دو زمانی که در وجود انسان وارد شوند و درمان نشوند می توانند تا سر حد بیماری و حتی مرگ انسان را پیش ببرند. در اینجا قصد داریم غم و هم را در طب سنتی بررسی کنیم و کاربردی ترین درمان هم و غم در طب سنتی را معرفی کنیم.

تاثیر همّ و غم بر انسان:

 حالات روحی و روانی را حکما و اطباء گذشته سته نفسانیه می گویند، که عبارت است از خشم، نگرانی، هم و غم، شادی، خجلت، ترس و امید. در مورد حالات روحی منفی، غم و اندوه از همه مهمتر است. غم، زمانی رخ می دهد که شخص چیزی را از دست داده باشد. اما هم، برای چیزی است که هنوز از دست نداده و یا به دست نیاورده است ولی، ترس از دست دادنش و یا امید به دست آوردنش وجود دارد.  

 در همّ، ترس و امید هر دو وجود دارد. هر کدام که بر فکر شخص بیشتر غلبه کند، نفس انسان نیز به آن تمایل بیشتری پیدا می کند. در همّ، حرارت غریزی بدن که عامل زنده بودن انسان است، به سمت داخل و هم به سوی خارج بدن حرکت می کند. پس اگر امید بیشتر باشد، روح و حرارت غریزی به سمت خارج حرکت می‌کنند و اگر ترس بیشتر باشد، به سوی داخل بدن حرکت می‌ کند. در نتیجه، همّ می‌تواند به خشم و غصب و یا حزن و اندوه نیز منجر شود.

 هرگاه شخص چیز مهمی را از دست بدهد و یا نتواند بدست بیاورد و یا اتفاق ناخوشایندی روی دهد که نشود جبران کرد، مثل از دست دادن عزیزی و یا حوادث تلخ دیگر دچار غم می شود. در غم حرارت غریزی بدن به سمت داخل بدن می رود.

بیشتر بخوانید: راهکارهای آسان برای از بین بردن خشم

 «هم و غم» با بدن چه می کند؟

هر کدام از موارد اعراض نفسانی( خشم، شادی، ترس و امید، هم و غم و خجلت) بر روی بدن انسان تأثیر می‌گذارند. 

تاثیری که اعراض نفسانی( حالت روحی )  بر روی بدن انسان می‌گذرد از تاثیر خوردن و آشامیدن، خواب و بیداری و غیره بیشتر است. وقتی انسان غذا و دارو می‌خورد تا زمانی که هضم نشود اتفاقی نمی‌افتد، ولی در مورد اعراض نفسانی( حالات روحی و روانی) بدون هیچ مهلتی و سریع، روی بدن تاثیرگذار است. مثلاً وقتی انسان خبر خوش یا بدی بشنود کمترین اتفاقی که در بدنش می افتد، تغییر رنگ صورتش است که فوراً مشخص می‌شود و حتی می تواند حرکات و حالات شخص را تغییر دهد.

   زمانی که غم زیاد باشد روح را به سمت داخل بدن می‌برد و به‌علت بند آمدن روح در داخل بدن، گرم می‌شود. در این حالت رنگ چهره زرد و اندام‌های بدن سرد می شود و خشکی بدن یا سپیدی موی‌ و ضعیف بودن نبض رخ می دهد. و حتی در مواردی اگر تحمل قلب کم باشد موجب مرگ شخص می‌شود.

 و اما در مورد «هم»، ترس و امید وجود دارد. یعنی در ترس( ترس از دست دادن چیزی) حرکت روح به داخل بدن و در امید( امید به دست یافتن همان چیز) حرکت روح به خارج بدن هست، که در دراز مدت باعث سرگردانی روح می شود. و سردی و خشکی بر بدن غلبه می کند.

البته اگر غم از نوع پسندیده و معنوی باشد می تواند در مزاج های بسیار گرم تعادل ایجاد کند.

تاثیر هم و غم در بدن:

 به هم خوردن نظم و تعادل هورمون ها که مشکلاتی چون دیابت، کم کاری یا پرکاری تیروئید و بیماری های کبدی( به هم خوردن اخلاط در بدن) از عوامل دیگر غم می باشد.

اگر غم و اندوه ادامه پیدا کند در غدد فوق کلیوی اختلال ایجاد می کند و می تواند نظم و نظام تکثیر سلولی را در عضو یا اندامی بهم بریزد که ممکن است خدای ناکرده موجب بیماری سرطان شود. غم، قوه مدبره(طبیعت بدن) را ضعیف می کند.

 چه موقع غم افسردگی می آورد؟

قلب انسان دو آفت دارد، هم‌ و غم. چیزی که از غم به وجود می‌آید خواب است ولی بیداری نتیجه‌ی همّ است. در همّ،  فکر انسان مشغول ترس از آینده است، لذا شخص به بیداری دچار می‌شود.

 انسان تا جایی‌که می‌تواند باید از غم بپرهیزد، چون زندگی را از بین می‌برد. غم طولانی، فرد را دچار افسردگی می کند. تاثیر غم روی قلب، و تاثیر همّ روی مغز و دماغ است.

نظر پزشکان طب نوین در مورد «هم و غم»:

امروزه، دنیای پزشکی به تاثیری که حالات روحی و روانی بر جسم انسان می گذارد، بیشتر توجه می کنند و نقش عوامل روحی و روانی و تجربه های تلخ زندگی در ایجاد بسیاری از بیماری ها را مشخص کرده .

 سرعت صنعتی شدن جوامع، کاهش اعتقادات و ارزش های سنتی و استفاده از غذاهایی با ترکیب و اخلاط نامتعادل، آلودگی صوتی، آلودگی نوری و آلودگی به امواج الکترومغناطیس باعث ایجاد ترس ، اضطراب، غم و دیگر فشارهای روحی شده و سلامت جسم و روان را با خطرات جدی مواجه کرده است.

تنش های روحی ، روانی می‌تواند موجب سفت شدن و اسپاسم عضلات شود و متعاقب آن درد عضلات ساق پا، کمردرد، زانو درد، سردرد و یا گرفتگی عضلات کف پا اتفاق بیفتد.

تغییر مناسب حالات روحی، روانی می تواند، روند بسیاری از بیماری‌های مزمن را تحت تأثیر قرار دهد.

دیدگاه روانشناسان در مورد غم:

  با توجه به این‌که اصولاً غم و اندوه به‌ مرور زمان کم می شود، اما ممکن است به یک تجربه دردناک و طولانی تبدیل شود. 

هیچ‌یک از روان‌شناسان غم و اندوه را یک هیجان مضر و غیر لازم ندانسته‌اند، اگرچه آزرده ترین هیجان نامیده‌اند. غم  برابر افسردگی نیست اما بدون شک افسردگی شامل حالتی از غم است که به فعالیت ها و زندگی روزمره فرد و قضاوت و ارزشیابی از خودش و حتی اشتها و خوابش اثر می گذارد.

بیشتر بخوانید: مهمترین خواص درمانی نمک در طب سنتی

 غم ناشی از سودا:

به گفته‌ی اطباء قدیم، طحال محل تولید خلط سوداست و طبیعت سرد و خشک دارد و غلیظ است. شادی و نشاط، از صفا و پاکی خون است. وقتی سودا در خون زیاد شد، خون کثیف و غلیظ می شود و شادابی روح را نابود می کند. در نتیجه افراد سوداوی مزاج اغلب در غم و اندوه و خیالات بیهوده به سر می برند و زمینه افسردگی در آنها به وجود می آید. 

این افراد باید خونشان را از سودا تصفیه کنند. دانشمندان قدیم سریعترین و موثرترین راه را خوردن بسیاری از میوه ها از جمله انگور دانسته اند. و طب امروز درمان این اندوه را نتیجه کمبود بعضی ویتامین ها، به خصوص ویتامین ث می دانند. کمبود این ویتامین موجب غلظت خون، چسبندگی و گرفتگی رگها، تنگ شدن عروق و … می شود ، که مشکلاتی چون سکته و فلج ناقص و غم و اندوه به وجود می آید.

 میان میوه‌ها، لیموترش و شیرین کمبود این ویتامین را به بهترین وجه جبران می‌کند. خوردن لیموترش عمل طحال را تقویت می‌کند، در نتیجه مواد زائدی که در خون رسوب‌کرده و موجب غلظت آن شده از بین می‌برد.

بیشتر بدانیم: کاربردی ترین راهکارها برای از بین بردن تهوع بارداری

 درمان غم از نظر روانشناسی:

غم و اندوه در رأس اعراض نفسانی(حالات روحی و روانی) منفی قرار دارد. که خوشبختانه راهکارهای خوبی هم برای مقابله با آن وجود دارد.

 در ابتدا باید به خود بگوییم: این غم و غصه راهکار دارد یا ندارد؟ 

اگر راهکاری وجود ندارد که غم و غصه مشکل را حل نمی‌کند، و اگر راهکار دارد باید تلاش کرد و راهکار را پیدا کرد و انجام داد، دیگر غصه چرا؟ 

  هر شخصی از دیگران نسبت‌به خودش حرف‌شنوی بهتری دارد،  چون غم بر شخص غلبه کرده، اراده شخص از دستش خارج شده است و همانند طبیب بیماری می ماند که خود از درمانش عاجز شده و نیاز به طبیب دیگری دارد.

 اینکه بداند مصائب، برای همه اتفاق می‌افتد و تا زمانی‌که زنده است ممکن است هر حادثه‌ای که رخ داده شاید بزرگ‌تر و مصیبت بدتر از آن نیز اتفاق بیفتد.

  - همه نعمت‌ها را از خدا بدانیم و بدانیم که غیر خدا همه چیز فانی است و نعمت‌ها نزد ما امانت  است.

- رفتن سفر به جاهای سرسبز و یا کویری.

 - دیدن مناظر زیبا. 

 - همراه شدن با دوستان خوب.

 - شنیدن صدای زیبا همانند صوت دل‌نشین قرآن کریم و صدای پرندگان.

 - سحرخیزی.

 - طبیعت‌گردی و باغ گردی.

 - معاشرت و همنشینی با دوستان خوب.

درمان غم و اندوه از دیدگاه آیات و روایات:

- استغفار: رسول خدا (ص) فرمودند: هر کس زیاد استغفار کند، خداوند گره غم‌هایش را بگشاید و از هر تنگنایی بیرون برد و از آنجا که گمانش را هم نمی برد، روزی‌اش رساند.

- دوستی با خدا: خداوند متعال در قرآن کریم، یکی از نشانه‌های مؤمنان راستین و دوستان واقعی خود را چنین می‌شمارد «بدانید که دوستان خدا را هراسی نیست و اندوهگین نمی‌شوند.» سوره یونس آیه ۶۲.

- راضی بودن به تقدیر الهی:  امام صادق می‌فرماید: «اگر همه‌چیز بنا بر قضا و قدر است پس اندوه چرا؟»

- صبر و تحمل:  امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «اندوه هایی که بر تو وارد می‌شود با صبر قاطع و یقین نیکو، دور ساز». 

 - رفاقت و جلسات انس، ذکر گفتن به یاد خدا بودن و کمک گرفتن از ذات پاک خدا به وسیله برخی ذکرها که بر زبان جاری‌ شده و حلقه وصل خالق و مخلوق می‌شود نیز، راه های دیگر برطرف شدن غم می باشد.

درمان هم و غم در طب سنتی: 

پرهیزات:

 مولدات سودا: عدس، قارچ، کلم خام، بادمجان، گوشت گاو و گوساله، غذاهای مانده فریزری، فست‌فودها،  سوسیس و کالباس، غذای سوخته، پنیر کهنه و مانده ترشی ها

 ادویه‌های بسیار گرم: فلفل، خردل، زنجبیل

توصیه ها:

  مصرف غذاهایی با گوشت گوسفندی مثل شیشلیک

زرده نیم برشت تخم‌مرغ( تخم مرغ عسلی)

حریره بادام

 شیر بادام (طرز تهیه شیر بادام: یک مشت بادام را از شب قبل در آب خیسانده، پوست قهوه‌ای آن را می‌گیریم و در مخلوط کن ریخته و یک الی دو لیوان آب به آن اضافه می کنیم می توانیم یک قاشق عسل هم بریزیم.)   فالوده سیب( سیب را رنده کرده با عسل و گلاب مخلوط نمایید).

 شربت به‌لیمو

شربت زعفران

شربت بهار نارنج

 شربت تخم بالنگو( یک قاشق چای‌خوری تخم بالنگو را در نصف لیوان آب جوش ریخته به مدت بیست دقیقه بماند بعد نصف لیوان گلاب و یک قاشق غذاخوری شکر به آن اضافه کنید) 

شربت بیدمشک (یک دوم لیوان عرق بیدمشک+ یک دوم لیوان آب + یک دوم لیوان گلاب)

 بوییدن اسطوخودوس( برای افرادی که مزاج‌های گرم دارند مناسب نیست.)

 دم‌کرده بادرنجبویه (در افراد کم‌کاری تیروئید بادرنجبویه ممنوع است)

 شیر برنج 

دم‌کرده بابونه

آموزش سخت پماد طبیعی و روغن های گیاهی 

 درمان غم و اندوه در علم غذاشناسی امروز:

  علم غذا شناسی امروز بهترین معالجه را به وسیله خوردن اقسام میوه‌ها خصوصا انگور شناخته‌است. متاسفانه عده ای از مردم برای مبارزه با اندوه به خوردن شراب روی می آورند ولی علم ثابت کرده است این راه درمان، جز یک نوع مسمومیت، چیزی نیست و گاهی حتی شخص، بعد از مصرف بیشتر، دچار غم و اندوه شده است. در حقیقت شراب، سمی است که غم را نابود نمی‌کند، بلکه عقل را از بین می‌برد تا شخص نتواند درباره مشکلات زندگی‌اش فکر کند و اندوهناک نشود.

 ولی خوردن انگور و آب انگور موجب خوشحالی و نشاط می‌گردد. چنان‌که امام ششم علیه‌السلام روایت کرده‌است:« نوح نبی علیه‌السلام از اندوه فراوان به خداوند تعالی شکایت کرد، دستور رسید که انگور بخور.» خوردن زعفران، لوبیا سبز و تره در نشاط روح و خوشحالی بسیار مؤثر است.

نتیجه گیری:

 اگر غم طولانی شود و درمان نشود می تواند از نظر روحی، شخص را دچار افسردگی کرده و از نظر جسمی نیز او را دچار بیماری کند. در افسردگی تمامی افراد بعضی اوقات احساس گرفتگی یا ناراحتی و اندوه می‌کنند. افسردگی، بیماری جدی است که نیاز به درمان دارد. ولی اغلب افراد به‌دنبال راه درمان نیستند، در صورتی‌ که شدیدترین حالت آن نیز با معالجه و درمان بهبود می‌یابد. افسردگی به‌عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قرن بیست و یکم، نسبت قابل‌توجهی از انسان‌ها را به خود دچار کرده‌است. این بیماری می‌تواند بر چگونگی تفکر و رفتار انسان‌ها تاثیر مخربی داشته باشد. 

منابع:

خفی علائی، باب چهارم در تدابیر اعراض نفسانی. ذخیره خوارزمشاهی. باب هشتم. امراض الطبیعه و المباحث العانیه باب شانزدهم. کافیه منصوری. خلاصه الحکمة

مقاله غم و علاج آن در جامع اللذات جرجانی، کمال الدینی، سید محمد باقر، شجاعی، فریده، ۱۳۹۹، انتشارات پژوهشنامه اورمزد.

مقاله افسردگی و عوامل آن، حسینی، سید مهدی،  مهدی زاده اشرفی، علی، ۱۳۹۰، انتشارات پژوهشگر.

 ناصری، محسن،۱۳۹۵. حفظ سلامتی از دیدگاه طب سنتی، تهران. انتشارات طب سنتی ایران.

ناصری ، محسن، و همکاران، مروری بر کلیات طب سنتی، ۱۳۹۹، تهران، انتشارات طب سنتی ایران.

یوسفی، علی، ۱۳۹۹، مبانی سطح ۱، گروه آموزشی طب سنتی، اندیشکده سبک زندگی صدای حکیم، تهران ایران.

تهیه و تنظیم توسط زهرا رامه عضو تحریریه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی