در فصل بهار چه غذاهایی بخوریم؟

در فصل بهار به دلیل تغییرات مزاجی در بدن حتما باید غذاهایی مصرف شود که باعث پاکسازی بدن از اخلاط فاسد شود.در این مقاله شما با غذاها و نوشیدنیهای مخصوص فصل بهار و غذاهای مخصوص  افراد دارای غلظت خون و فشارخون و دیابتی ها آشنا می شوید.

بسم الله الرحمن الرحیم

در فصل بهار چه غذاهایی بخوریم؟

مقدمه

برای دانستن این که در بهار چه بخوریم ابتدا باید مزاج و خصوصیات فصل بهار را بدانیم تا بهترین غذاهای فصل بهار را  انتخاب کنیم. فصل بهار برحسب کیفیات چهارگانه حالت معتدل دارد، بنابراین با همه گروه های سنی سازگار است.

 اما چون در فصل بهار تولید خون افزایش می یابد صاحبان برخی مزاج ها باید از لحاظ تغذیه موارد خاصی را رعایت کنند تا کمتر دچار بیماری های ناشی از از غلبه خون شوند.

حکمای طب شریف مزاج بهار را گرم و تر در حد اعتدال می دانند. این فصل، مقوی قوا و مناسب مزاج روح طبی است. قوه مدبره را تقویت می کند و تولید خون را افزایش می دهد. در این فصل باید اخلاط بدن را مدیریت کرد در غیر این صورت اخلاط سرگردان به سمت اندام های ضعیف می روند و ایجاد ورم، جوش، خارش، دمل و...می کنند.

در زمستان به دلیل سردی هوا اخلاط، در بدن متکاثف و فشرده شده و در بهار به دلیل حرارت، نضج یافته وبه حرکت در می آیند.بهار فصل امتلاء و پری رگ هاست، بنابراین گاهی اخلاط غلیظ از طریق عروق به سمت اعضای رئیسه مثل مغز و قلب رفته و خطراتی مثل صرع و سکته را موجب می شوند. پس بهترین تدبیر در فصل بهار برای سلامت جسم، پاکسازی بدن از اخلاط غلیظ و فاسد است. 

این پاکسازی ها شامل:

۱ -   خونگیری بر حسب مزاج و سن فرد با نظر متخصص طب سنتی مثل فصد حجامت زالو به خصوص برای افراد دارای غلظت خون و فشار خون.

۲ - کم خوری و پرهیز از برهم خوری به خصوص برای کسانی که با خون گیری ها مشکل دارند.  پرخوری کردن فضولات هضم بالایی دارد، از طرفی با فضولات متکاثف در فصل زمستان جمع شده و تولید خلط ناصالح و خام می کنند.

۳ - از مصرف زیاد نوشیدنی های گرمی بخش و رطوبت زا پرهیز شود چون باعث هیجان مضاعف خلط دم می‌شوند که در بهار این خلط به خودی خود دارای هیجان است.

 ۴ - مصرف غذاهای مولد خون و محرک خلط دم مانند گوشت قرمز و ادویه جات تند و فلفل و شیرینی جات کمتر شود.

 ۵ -  از شربت ها و نوشیدنی های خاموش کننده یا مطفی حرارت به اعتدال استفاده شود.

۶ -   از ادویه جات تند و شوری ها و تنقلات شور پرهیز شود. 

۷ - حمام داغ و طولانی و آبگرم معدنی ممنوع است.

  ۸ - اگر با خوردن غذا یا میوه ای احساس سنگینی و خشکی دهان یا خواب رفتن و مورمور شدن دست و پا کردید حتما آن را از وعده غذایی خود حذف کنید. خوراکی های را مصرف کنید که به شما نشاط و سبکی می دهند.

۹   - از خشم و پرخاشگری پرهیز شود. چون موجب افزایش بی رویه حرارت بدن است.

  ۱۰ - به هر شکل ممکن یبوست برطرف شود.

  امروزه به دلیل فراگیر شدن بیماری غلظت خون و فشار خون، باید افراد دچار این بیماری ها  در انتخاب غذاهای فصل بهار دقت کنند و دراین فصل از خوراکی های رقیق کننده خون و کاهنده فشار خون استفاده کنند.

 این خوراکی ها شامل: 

۱ -  غذاها 

۲ - شربت ها 

۳  میوه ها و آبمیوه ها 

۴ - میان وعده ها 

میباشند. 

غذاهای فصل بهار شامل:  آش ریواس، خورش ریواس، خورش کنگر، آش یارمه، آش گوجه سبز، آش ماش ترش.

 شربت ها مانند: شربت ریواس، شربت غوره،  شربت آبلیمو .

میوه ها و آبمیوه ها شامل:  والک، آلوچه یا گوجه سبز، آب سیب، ریواس.

 میان وعده ها: کاهو با سکنجبین .

ما در این مقاله قصد داریم روش پخت و خواص غذاهای فصل بهار را آموزش دهیم.

۱ - آش ریواس

مواد لازم:

 برنج نیم دانه یا بلغور گندم یک پیمانه، پیاز متوسط یک عدد، ماش نصف پیمانه، ریواس نیم کیلو، نعنا خشک یک قاشق غذاخوری، نمک و زردچوبه به مقدار لازم، روغن به مقدار لازم.

طرز تهیه:

 ابتدا برنج یا بلغور گندم و ماش را به همراه پیاز خرد شده با ۴ لیوان آب به مدت یک ساعت می پزیم سپس ریواس را پوست گرفته و به قطعات کوچک خرد کرده به همراه نمک و ادویه و روغن داخل ظرف ریخته با حرارت ملایم می پزیم تا ریواس ها کاملا نرم و آش جا بیفتد در آخر با نعنا داغ آش را تزیین می کنیم. امیدوارم این غذا که از خوشمزه ترین غذاهای فصل بهار هست را طبخ کنید و از خوردن آن لذت ببرید.

 ۲ - خورش ریواس :

مواد لازم:

گوشت گوسفندی ۳۰۰ گرم،  پیاز متوسط ۲ عدد، نعناع تازه ۱۵۰ گرم، جعفری تازه ۲۵۰ گرم، روغن ۲ قاشق غذاخوری، نمک و زردچوبه به میزان لازم.

 طرز تهیه:  ابتدا پیازها را خرد کرده و کمی در روغن تفت می دهیم. سپس گوشت را به صورت قیمه خرد کرده داخل پیاز با زردچوبه کمی تفت داده ۳  تا ۴ لیوان آب اضافه کرده با حرارت ملایم می پزیم. سپس ریواس ها را شسته و پوست کنده و به قطعات کوچک تقسیم می کنیم و به همراه نعنا و جعفری خرد شده با نمک و زردچوبه به خورش اضافه میکنیم. ده تا بیست دقیقه بپزد تا غذا جا بیفتد.

 خواص ریواس در تحقیقات جدید: 

 ۱ -  ضددیابت: ریواس حاوی میزان بالایی  از ویتامین  k  می باشد. ویتامین k، حساسیت  به انسولین را افزایش داده و باعث اعمال  اثرات انسولین در پائین آوردن قندخون می شود.

 ۲ – ضدفشارخون:  ریواس سدیم کمی دارد و چربی اشباع نیز ندارد. به همین علت در داروهای گیاهی که برای مبتلایان به چربی خون و فشار خون تجویز می شود کاربرد دارد. 

خواص ریواس در طب سنتی:

 نشاط آور، ملطف، مقوی معده و احشا و کبد گرم، محرک اشتها، کاهنده استفراغات صفراوی و تلخ،  رافع تشنگی و تهوع می باشد.

توجه: غذاهای حاوی ریواس، از بهترین غذاهای فصل بهار می باشند.

بیشتر بخوانید: چگونه روزه بگیریم تا سالم بمانیم؟

۳ - خورش کنگر 

مواد لازم : 

گوشت گوسفندی ۳۰۰ گرم، پیاز خرد شده ۲ عدد متوسط، کنگر پاک کرده و خرد کرده ۳۰۰ گرم، آبغوره نمک زردچوبه به میزان لازم،  نعنا و جعفری ساطوری شده ۱۵۰ گرم، روغن به میزان لازم.

 طرز تهیه : ابتدا پیاز را خرد کرده و کمی تفت می دهیم گوشت را به آن اضافه کرده و کمی که تفت خورد کنگر، نعناع و جعفری خرد شده را به آن افزوده و دوباره کمی تفت می دهیم. در آخر آبغوره و نمک و زردچوبه را اضافه کرده و با ۴ لیوان آب می پزیم تا جا بیفتد.

 خواص کنگردر تحقیقات جدید : کاهنده چربی خون و کلسترول و قند خون.

 خواص کنگر در طب سنتی: افزاینده میل جنسی، انرژی بخش، گرم کننده کلیه و مثانه، رافع سدد کبدی، ادرار آور. مصلح کنگر : سرکه و ترشیجات طبیعی، روغن، ادویه گرم.

۴ - آش انار

 مواد لازم:

 برنج یک پیمانه، لپه نصف پیمانه، سبزی آشی نیم کیلو، رب انار سه قاشق غذاخوری،  نمک و زردچوبه به میزان لازم، دانه انار خشک شده  به دلخواه یک استکان، روغن به میزان لازم، نعنا داغ ۱ قاشق غذاخوری، پیاز داغ ۲ قاشق غذاخوری.

 طرز تهیه: ابتدا برنج و لپه را با ۵ لیوان آب می پزیم وقتی لپه ها پخت سبزی نمک زردچوبه و رب انار و دانه های انار را اضافه میکنیم پس از ۲۰ دقیقه آش آماده است. با نعنا داغ و پیاز داغ روی آن را تزئین کنید.

خواص انار در تحقیقات جدید: دانه های انار علاوه بر ارزش ویتامینی  بالا، حاوی آنتی اکسیدان می باشند که به سلامت قلب و عروق کمک کرده و از ابتلاء به سرطان جلوگیری می کنند. انار ضد چربی خون و اوره می باشد. خواص انار در طب سنتی :

مقوی معده و کبد، ضد سردرد های مشارکتی، بهبود بیماری های گوش و حلق و بینی، ضد بیماری های قلبی و عروقی، ضد سرطان، ضد چاقی، ضد یرقان و زردی، درمان استسقا و سیروز کبدی، ضد ویار حاملگی.

آش انار علاوه بر اینکه جزء غذاهای فصل بهار هست، می توان در فصل پاییز و زمستان هم از آن استفاده کرد به شرط اینکه افراد دارای مزاج سرد حتماً با ادویه جات تند و گرم استفاده کنند.

بیشتر بخوانید: در فصل تابستان چه غذاهایی بخوریم؟

۵ -  آش یارمه یا چریش

 مواد لازم:

 نخود و عدس و لوبیا از هر کدام نصف پیمانه، یارمه یا بلغور گندم دو پیمانه، سبزی کوهی چریش یا هر سبزی محلی که در طبیعت اطراف شما موجود است به میزان لازم، نمک و فلفل و دوغ به دلخواه به میزان لازم.

طرز تهیه: ابتدا حبوبات را خیسانده و پخته سپس بلغور گندم را اضافه می کنیم. دائم آش را هم میزنیم که ته نگیرد. بلغور هم که پخت چریش یا سبزیجات کوهی و نمک و ادویه و دوغ را اضافه کرده و ۱۵ دقیقه بعد آش آماده است.

بیشتر بدانید: مبانی طب سنتی سطح۲

 ۶ - آش گوجه سبز 

مواد لازم:

 لوبیا و عدس از هر کدام نصف پیمانه، برنج نیم دانه نصف پیمانه، گوجه سبز یا آلوچه ۴۰۰ گرم، پیاز متوسط یک عدد، روغن به میزان لازم، نمک زردچوبه و ادویه به میزان لازم.

طرز تهیه : ابتدا پیاز را خرد کرده و سرخ می کنیم سپس ادویه جات را اضافه کرده و کمی تفت می دهیم. نخود و لوبیا و عدس را که از قبل پختیم با ۵ لیوان آب همراه برنج و آلوچه یا گوجه سبز به پیاز داغ اضافه کرده با حرارت ملایم می پزیم تا جا بیفتد.

 خواص گوجه سبز یا آلوچه در طب جدید:

 آلوچه موجود در این آش تاثیر زیادی در کاهش فشار خون و چربی خون و حذف رسوبات از خون و تنظیم عملکرد معده بر روده داشته و خاصیت ضد پیری سلولی و ضد سرطانی دارد. این آش ضد یبوست بوده و در درمان نقرس و تومور ها می تواند سودمند باشد. گوجه سبز غنی از ویتامین سی است.

۷ -  آش سبزی ترشک (ساق ترش یا حماض) 

مواد لازم :

بلغور گندم یک پیمانه، نخود یک پیمانه، سبزی ترشک ۴۰۰ گرم، پیاز متوسط یک عدد، پودر رازیانه یک قاشق مربا خوری، روغن به میزان لازم، نمک و زردچوبه به میزان لازم.

طرز تهیه:

  ابتدا پیاز را خرد کرده و در روغن کمی تفت می دهیم سپس نخود را که از قبل خیسانده ایم و بلغور گندم را به آن اضافه کرده با پنج  لیوان آب می پزیم وقتی نخود پخت سبزی ترشک، نمک و زردچوبه و پودر رازیانه را به آن اضافه می‌کنیم و شعله را ملایم کرده تا آش جا بیفتد. مصلح ترشک رازیانه است.

 خواص سبزی ترشک  در تحقیقات جدید:

سبزی ترشک سرشار از ویتامین c و آنتی اکسیدان است. افزاینده سیستم ایمنی و درمان سرماخوردگی، تثبیت قند خون، به دلیل غنی بودن از منیزیم برای سلامت استخوان و قلب مفید است. درمان سرطان به خصوص سرطان پستان، دهانه رحم و پوست. چربی سوز و لاغر کننده.

خواص سبزی ترشک در طب سنتی: مقوی معده، درمان گواتر، درمان جرب و حکه ، مقوی کبد، مطفی حرارت و ضد تب، تصفیه کننده خون، شادی آور.

 ۸ - آش ماش ترش

مواد لازم :

 ماش ۲ قاشق غذاخوری، عدس ۲ قاشق غذاخوری کدوحلوایی یک چهارم پیمانه، سیر ۲ حبه، رب انار ۲ قاشق غذاخوری، روغن به میزان لازم، نمک و زردچوبه و ادویه به میزان لازم.

 ابتدا ماش و عدس را با مقدار مناسبی آب می پزیم و در حین پخت روغن را اضافه میکنیم. سپس کدوحلوایی و سیر خرد شده و رب انارو نمک و زردچوبه و ادویه را افزوده و با حرارت ملایم می پزیم تا کاملاً جا بیفتد.

 خواص این غذا: این غذا دارای بتاکاروتن است بنابراین موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. پروتئین موجود در این غذا فاقد کلسترول بوده و برای مبتلایان به چربی خون سودمند است. سیر و انار دارای آنتی اکسیدان هستند و در حفظ سلامت بدن در برابر سرطان موثر می باشند.

این غذا به دلیل وجود ماش جزء خونسازترین غذاهای فصل بهار به حساب می آید.

 شربت های مفید برای پاکسازی در فصل بهار

 ۱ -  شربت ریواس :

طرز تهیه : حدود یک کیلو ریواس را پوست کنده و خرد کنید بعد یک کیلو شکر را روی آن ریخته و ۲۴ ساعت بیرون یخچال گذاشته تا آب بیندازد. هر چند ساعت زیر و رو کنید. بعد از صافی رد کنید. در صورت دلخواه می توان حرارت داد تا کمی بجوشد. مقدار لازم را در آب سرد حل کرده و نوش جان کنید.

 ۲ - شربت غوره 

مقداری غوره تازه را شسته و آب آن را گرفته و صاف کرده و با دو تا سه برابر شکر بجوشانید تا به قوام بیاید. مقدار لازم را در آب خنک رقیق کرده و نوش جان کنید.

۳ - شربت آبلیموی تازه

 مقداری لیمو ترش را آبگیری کرده با سه برابر شکر می جوشانیم تا به قوام آید. حتماً کف روی شربت را بگیرید. 

توجه:

  این شربت ها برای کسانی که دارای مزاج سرد، سرد و تر، سوء مزاج سرد و یا افراد دارای زخم های گوارشی هستند ممنوع است.

 امید است با بکار بستن این توصیه های غذایی، بهاری سرشار از سلامتی و نشاط جسمی و روحی داشته باشید.

 منابع 

بوعلی سینا، قانون در طب، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی، انتشارات سروش، چاپ هفتم ۱۳۸۳ 

جرجانی  سید اسماعیل، ذخیره خوارزمشاهی، به کوشش علی اکبر سعیدی جرجانی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران ۱۳۵۵ .

حسینی، محمد مومن، تحفه حکیم مومن، انتشارات محمودی چاپ دوم، تیرماه ۱۳۷۶ .

سقا باشی، علی اکبر، نجات از مرگ مصنوعی،  شرکت طبع چاپ، چاپ هجدهم ۱۳۸۱ .

عقیلی خراسانی، سیدمحمدحسین، خلاصه الحکمة، تحقیق و تصحیح، ناظم، اسماعیل، انتشارات اسماعیلیان، چاپ اول ۱۳۸۵ .

عقیلی خراسانی، سید محمد حسین، قرابادین کبی، انتشارات محمودی، زمستان ۱۳۷۸ .

عقیلی خراسانی  سیدمحمدحسین، مفردات مخزن الادویه تصحیح موحد ابطحی، سید علی، انتشارات حبل المتین، چاپ اول ۱۴۲۲ قمری.

میر حیدر، حسین، مبانی علمی غذا درمانی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم ۱۳۷۷ .

دوره دوم مبانی طب استاد یوسفی.

تهیه شده توسط فهیمه حاجیان حسین آبادی عضو تحریریه موسسه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی