راهکارهای آسان برای از بین بردن خشم
به نام خداوند توانا
راهکارهای آسان برای از بین بردن خشم
مقدمه:
خشم هیجانی است که اغلب بر اثر واکنش فرد نسبت به رفتار نامناسب اطرافیان بروز می‌دهد. درجه خشم متفاوت است، گاهی فردی از یک مسئله کوچک چنان خشمگین می‌شود که به اصطلاح خون جلوی چشمانش را می‌گیرد ولی همان مسئله برای فردی دیگر بی‌اهمیت جلوه می‌کند. پس جدا از موضوع عامل محرک خشم، رفتار و مزاج فرد نیز می تواند در ایجاد خشم و یا مدیریت آن نقش داشته باشد. چرا اینگونه است؟اصلا آیا می شود خشمگین نشد و یا خشم را مهار کرد؟ کنترل خشم از نظر طب سنتی چگونه است؟
- خشم چیست؟
- خشم یکی از موارد سته نفسانیه( شش اصل نفسانی از جمله خشم، نگرانی، غم و هم، شادی، خجلت، ترس و امید) می‌باشد که به طور طبیعی در وجود هر انسانی وجود دارد و به مقدار طبیعی آن، برای هر انسانی ضروری است و کاهش و افزایش آن روی سلامت انسان به طور مستقیم و غیرمستقیم تاثیر می‌گذارد. خشم از دیدگاه طب سنتی جزء اعراض نفسانی می‌باشد و اعراض نفسانی تأثیرش بر روح و نفس است. این بدین معناست که، اعراض نفسانی( که در اینجا خشم می باشد) روح حیوانی را که مبدأ آن بطن چپ قلب است به حرکت درمی‌آورد، یا به داخل و عمق بدن می برد و یا به ظاهر و سطح بدن می‌آورد. این حرکت یا اندک‌اندک است و یا به سرعت و تندی اتفاق می افتد.
خشم ممکن است ناشی از عواملی مثل افکار و عقاید غیرمنطقی، توقعات نابجا، احساس ناکامی و یا عوامل بیرونی مثل، خیانت در امانت، مورد بی‌اعتنایی قرار گرفتن، ملاحظه نکردن دیگران، مورد توهین و تجاوز واقع شدن نیز باشد. زمانی‌که اعتماد به نفس فردی مورد تهاجم قرار می‌گیرد خشم اتفاق می‌افتد. این احساس عاطفی ناراحت کننده از آزردگی خفیف تا خشم شدید در نوسان می‌باشد. خشم به‌صورت پرخاش‌گری فیزیکی و کلامی، خصومت، مخالفت، انتقاد، احساس رنجش، بارها درباره‌ی چیزی حرف زدن و دوری و اجتناب از مسائل و افراد، ابراز می‌شود. اگرچه خشم، هیجانی طبیعی و گاه مفید است، اما خطراتی نیز به‌همراه دارد. وقتی خشم خارج از کنترل فرد شود، می‌تواند به مشکلاتی در کار، روابط بین فرد و کیفیت زندگی منجر شود. آثار زیان‌بار خشم هم متوجه درون شخص هم متوجه بیرون است. رفتارهای ضداجتماعی و تهاجمی از تبعات و پیامدهای خشم می‌باشد
بیشتر بخوانید: بهترین راهکارها برای تقویت قلب در طب سنتی
چرا مدیریت خشم مهم است؟
در خشمگین شدن زیاد و ناگهانی، روح به طور ناگهانی از عمق بدن به سمت بیرون و ظاهر بدن حرکت می‌کند. چشم‌های برافروخته، چهره سرخ‌شده و رگ‌های بیرون‌زده از نشانه های خشم می باشد. در این حالت روح از معدن خود که بطن چپ است سریع خارج‌شده و در نتیجه قلب از حرکت می‌ایستد و سکته‌ی قلبی اتفاق می‌افتد. اما در خشم و غضب به اعتدال روح به آرامی و ملایم به سمت بیرون حرکت می‌کند که دراین‌صورت خطر مرگ نداریم. عوامل مؤثر بر نفس از جمله خشم، می‌تواند بلایی بر سر بدن انسان بیاورد که عوامل مؤثر بر جسم نمی‌تواند؛ مثلاً یک خشم زیاد می‌تواند برای همیشه یک فرد را از پای در بیاورد درحالی‌که عوامل مؤثر بر جسم این گونه نیست. در اعراض نفسانی خشم از جهت افزایش اخلاط درون بدن و مضطرب کردن خون و به تبع آن روح مهم‌ترین آن است.
تاثیر خشم بر روی عملکرد بدن:
1- تاثیر روی هضم و گوارش، که حتی می تواند منجر به زخم معده شود.
۲- تند و سریع شدن ضربان قلب
۳- تند شدن تنفس به حدی که فرد خشمگین به نفس نفس می افتد.
۴- خشم باعث انبساط خون و برافروختگی رنگ چهره می شود.
۵- خشم و غضب موجب ملالت خاطر و ناراحتی می‌شود و همچنین اعتدال مزاج را برهم می‌زند و با ایجاد اضطراب‌های شدید سلامت و آرامش بدن را دچار صدمه و آسیب می‌کند.
۶- خشم اگر که به اندازه باشد خون و قوت روح و حرارت غریزی را در بدن زیاد می کند.
۷- خشم زیاد می تواند موجب افزایش صفرا شده و رنگ چهره را زرد کند، که این مورد برای افراد گرم و گرم مزاجان زیان آور است ولی برای افراد سردمزاج و مرطوب منفعت دارد.
۸- خشم فشارخون را بالا می‌برد.
بیشتر بخوانید: رابطه بین ورزش و اصلاح مزاج در طب سنتی
راهکارهای اصلاح خشم و غضب:
دو راهکار بیرونی و درونی برای اصلاح خشم و غضب وجود دارد.
راهکار بیرونی:
۱- داشتن دوستان خوب( با توجه و نصایح دوستان آرام و دارای کنترل خشم)
۲- کمک گرفتن و استعانت از آیات نورانی قرآن کریم و روایات اهل‌بیت
راهکار درونی و شخصی:
۱- تفکر در عواقب خشم ، به عنوان مثال مادری که بر سر فرزندش فریاد می‌کشد، باید فکر کند آیا می‌تواند این خشم دردی را دوا کند، تربیتی انجام شده؟
۲- تفکر در ماندگاری و استحکام خشم، که ملکه نشود، که اگر شد آثارش در دنیا با انسان است و هم در عقبی. باید سعی کند خشم را از بین ببرد.
۳- التفات همیشگی در شروع خشم: فرد سعی کند قبل از اینکه خشم شروع شود از پسش برآید.
۴- حاصل و تبعات منفی خشم برای صاحب خشم از آسیبی که می‌تواند به طرف مقابل بزند به مراتب بدتر و بیشتر است.
۵- توجه به حلاوت و شیرینی عفو و گذشت و مطالعه داستان‌های آموزنده و دیدن فیلم‌ها و مستندهای مرتبط در زمینه فرو خوردن و کاهش خشم در کنترل خشم و کاهش آن کوثر است.
۶- توجه به ارزش هایی که آیات قرآن کریم و روایات نورانی اهل بیت(ع) برای عفو و گذشت بیان کرده اند.
سخن بزرگان در مورد خشم و فرو خوردن خشم:
امام محمد باقر علیه‌السلام فرمود:۵ «هر کس خشم خود را برای مردم فرو برد خداوند در قیامت خشم خود را از او بر می گرداند».
امام صادق علیه‌السلام فرمود، پیامبر صلوات‌الله‌علیه و آله و سلم فرمودند:«کسی که دوست دارد خشم و عصبانیتش کم باشد گوشت دراج بخورد».
رسول خدا (ص) فرمود:«قدرت انسان به زورآزمایی نیست بلکه قهرمان کسی است که درحال خشم بر نفس خود مسلط باشد».
امام صادق علیه‌السلام فرمود:«خشم کلید همه بدی‌هاست».
خشم از شیطان و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش می شود، پس هرگاه یکی از شما به خشم آمد، وضو بگیرد.
بیشتر بدانید: کارگاه تدابیر ماه مبارک رمضان
خشم از دیدگاه روانشناسان:
روانشناسان گفته‌اند:« از جمله عواملی که سبب تحریک خشم می‌شود صفات رذیله ای است که در آدمی وجود دارد. پس برای مصون ماندن از خشم، نخستین اقدام راندن صفات رذیله از وجود آدمی می‌باشد. عوارض خطرناک خشم برای بدن و نفس آدمی بسیار است که می‌توان به آن‌ها اشاره نمود:
۱- مبتلا شدن به بیماری سل ریوی که استخوان‌های بدن را می‌ساید و ضعیف می‌کند.
۲- مختل شدن دستگاه گوارش و هضم غذا
۳- ابتلا به التهاب اعصاب
۴- ابتلا به خون‌ریزی به اقسام گوناگون( مغزی، معده‌ای و …) .
خشم شدید سبب می‌شود که شخص غضبناک بدون فکر و اراده دست به جنایت بزند. چون طغیان خشم او را به حال جنون می کشاند. بدیهی است، هنگام جنون شخص که اراده و فکر و عقل خود را از دست می‌دهد و اعمال غیرارادی انجام می‌دهد.
البته از دیرزمانی دانشمندان و فلاسفه و پزشکان زیادی برای درمان این بیماری تلاش کرده و دواهای گوناگون تجویز نمودند اما نتوانسته‌اند نتیجه کافی بدست آورند و خشم را در بدن انسان ریشه‌کن سازند.
برخی درمان های فوری خشم:
انسانی که خشمگین می شود بهتر است، اگر ایستاده است فورا بنشیند و اگر تشنه است فوراً آب بیاشامد. باز هم اگر نتوانست با این کارها به خشمش غلبه کند با آب سرد وضو بگیرد و غسل کنند چون آتش را فقط آب خاموش می‌سازد. مؤثرترین وسیله برای فرونشاندن شعله خشم دور شدن از محل خشم می‌باشد و فاصله گرفتن با عواملی که خشم را تشدید می‌کند. البته این کار نیاز به تمرین دارد.
درمان خشم از منظر طب سنتی:
در درمان خشم از نظر طب سنتی جالینوس گفته: «خشم مزاج‌های صفراوی و گرم را مشتعل می‌کند و آن‌ها را آماده برای پذیرش تب‌های شدید مانند تب عفونی مزمن می‌کند.»
کسی که می‌خواهد آتش صفرا را در بدن خاموش کند باید چیزهای سرد و تر بخورد، بدنش را خنک کند، تحرک و تلاش خود را کاهش دهد و به کسی که دوستش دارد نگاه کند. این عوامل و شرایط داروی درمان طغیان صفرا است. صفرا در طب سنتی به منزله آتش است که گرم و خشک می‌باشد و باید با آب که سرد و تر است و سایر مواردی که سرد و تر هستند تقلیل یابد حرکت موجب گرمی است و دفع رطوبت نیز شخص صفراوی را بیشتر می‌سوزاند. استراحت سرد و تر است که موجب اصلاح صفرا می‌شود. نگاه کردن به دشمن باعث خشم و خشم موجب افزایش گرمی می‌گردد، اما نگاه کردن به محبوب موجب آرامش و تقلیل صفرا است. و شخصی که در اثر خشم مدام دچار سوء مزاج سرد شده بهتر است از نوشیدن ماءالعسل و خوردن گل قند بهره ببرد.
خشم برای چه افرادی مضر تر است؟
خشم و غضب باعث افزایش حرارت بدن می‌شود. چون خون، روح و حرارت غریزی را از درون به ظاهر می‌آورد به خاطر همین صورت شخص برافروخته و قرمز می‌شود. خشم برای افراد با مزاج گرم و خشک یا غلبه صفرا مضرتر است. گرم شدن بدن با خشم از گرم شدن با شادی و سایر اعراض نفسانی دیگر قوی‌تر است.
خشم بیش‌ازحد باعث هدر رفتن حرارت غریزی و پدید آمدن سوء مزاج سرد و ایجاد بیماری‌های سوء مزاج سرد بدن می‌شود و همچنین مواد سمی نیز تولید می‌کند. اما خشم به اعتدال برای افرادی که دچار نقصان حرارت غریزی شده‌اند و رنگ و رو باخته‌اند و مزاج‌های سرد و تر دارند مناسب است.
بیشتر بخوانید: کاربردی ترین تدابیر لازم جهت درمان حملات پانیک از نظر طب سنتی
پرهیزات درمانی از نظر طب سنتی:
1- پرهیز از ادویه‌های تند و تیز مثل زنجبیل خردل، فلفل و سیر، پیاز و سبزیجاتی که اغلب گرم و خشک هستند و دمنوش های گرم از نظر مزاجی( اغلب دمکرده ها گرم و خشک هستند) و داغ از نظر دمایی.
۲- غذاهایی با مزاج گرم مثل عسل کهنه، مغزها (پسته گردو فندق)، خرمای خشک.
۳- غذاهای مانده و کنسروی، به علت تولید خلط ردی و ناصالح و همچنین فست فودها چون ادویه‌های گرم زیادی دارند پرهیز شود.
۴- خوردن غذاهای مولد صفرا مثل سرخ‌کرده ها، چربی‌ها و شیرینی‌ها پرهیز شود.
۵- ترشی‌های غیرطبیعی، چون ترشی‌ها مضعف عصب هستند و اعصاب را ضعیف می‌کنند.
۶- دیر خوابیدن بعد از ساعت ده خوابیدن. برای افرادی که زود خشمگین می‌شوند مضر است.
5 راهکار مناسب برای درمان خشم در طب سنتی:
برای درمان خشم در طب سنتی می توان از موارد زیر کمک گرفت:
۱- مصرف غذاهای سرد و تر مثل ماست، کدو، کاهو، هندوانه، گشنیز و خرفه. خوردن ماءالشعیر طبی برای این افراد مناسب است. (طرز تهیه ماءالشعیر طبی: یک لیوان جو پوست کنده + نوزده لیوان آب را روی حرارت ملایم قرار داده و آن قدر بجوشد تا سه لیوان ماءالشعیر صورتی کم رنگ به دست می آید که نباید ژله ای و کشدار شود، به دست می آید. آن را صاف کرده و تا سه روز در یخچال نگه داری شود و قابل مصرف است.
۲- مصرف سوپ جو، حریره بادام و خورشت خلال کرمانشاهی
۳- نوشیدن شربت‌های به‌لیمو، سکنجبین، گلاب و بهارنارنج .
۴- استفاده از عطرهای ملایم مثل گلاب، گل‌محمدی، بنفشه و … .
۵- گوش دادن به موسیقی ملایم و صدای آب.
توصیه‌های کلی که در باب سلامت نفس ۱- دوری از تنش
۲- گرفتن روزه خبری(روز خبری بگیرند تا دو سه روز هیچ خبری را از هیچ منشائی نگیرند)
۳- ورزش و خصوصا تنفس عمیق(هر ساعت ده تنفس عمیق هم دم و هم بازدم و هم حبس دم. تا چهار آرام بشمارید بعد با بینی دم انجام دهید، بعد تا چهار حبس دم و تا چهار بازدم. یکی دو ثانیه فاصله بعد تکرار).
۴- باغبانی و کوهنوردی با دوستان
۵- سفر، هرازگاهی حتی به‌اندازه یک صبح تا شب برای شارژ نفسانی.
۶- گوش دادن به موسیقی‌های ملایم سنتی، بی‌کلام و صوت قرآن به خاطر آوردن لطافت نفس بسیار مفید است.
۷- طلوع آفتاب را دریابید بین طلوع سحر را دریابید.
۸- انتخاب رنگ مناسب
۹- انتخاب عطر مناسب
۱۰- به خودتان جایزه و هدیه بدهید.
۱۱- تا می‌توانید به غیر از موارد ضروری، از گوشی و تلویزیون دوری کنید. نور صفحه‌ی گوشی و تلویزیون محرک نفس است، نشانه‌اش این است که اگر خسته باشید گوشی را در دست بگیرید، به خاطر نور گوشی خوابتان می‌پرد.
نتیجه گیری:
خشم به رفتارهایی منجر می شود که می تواند خسارات جبران ناپذیری به بار بیاورد. پس بهتر است با تدابیر طب سنتی و اصلاح اخلاط و مزاج کنترل خشم را در دست بگیریم.
منابع:
جزوه استاد علی یوسفی
مقاله بررسی وضعیت مهارت کنترل خشم در دانشجویان. صلحی، مهناز. محمدی علی، لیلا. نشریه، علوم مراقبتی نظامی. زمستان ۱۳۹۴. دوره ۲. شماره ۴
کتابهای: طب النبی و طب الصادق( روش تندرستی در اسلام). اصول و مبانی نظری طب سنتی. ترجمه مکارم الاخلاق. دایرةالمعارف بزرگ طب اسلامی. طب الرضا و طب الصادق( طب و درمان در اسلام). مفتاح الطب و منهاج الطلاب. از کتابخانه دیجیتال نور.
گردآورنده، زهرا رامه عضو تحریریه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی
