آشنایی خواص منحصر به فرد کنجد در طب سنتی

مقدمه

کنجد گیاه بومی هندوستان است و از آنجا به نقاط دیگر دنیا راه یافته است. کنجد در طب سنتی گیاهی است یکساله با ارتفاع حدود یک متر که قسمت انتهایی ساقه آن پوشیده از کرک است. برگهای آن بیضی، باریک و نوک تیز می باشد و گلهای آن به رنگ سفید یا قرمز است. میوه این گیاه به صورت پودر کپسول و محتوی دانه‌های کوچک، مسطح و بیضی است که کنجد نامیده می‌شود. دانه‌های کنجد ممکن است به رنگ سفید، یا قهوه‌ای یا سیاه باشد که از بین این سه نوع،  کنجد سفید از نظر ارزش غذایی و کیفیت روغن از انواع دیگر مرغوب تر است.

بیشتر بخوانید: خواص گیاه نعنا 

خصوصیات  کنجد در طب سنتی:

مزاج کنجد در طب سنتی ایران «گرم و تر» است،  بسیار مغذی است و در اکثر کشورهای فقیر دنیا به عنوان جانشین گوشت مورد استفاده قرار میگیرد. مصلح کنجد عسل می‌باشد. مولد خلد دم است و سودا و اخلاط سوخته را دور میکند.

کنجد گیاهی گلدار و از رده ی دولپه ای هاست. دانه های کنجد حاوی روغن بسیار باارزشی هستند. این دانه ها ۵۵ درصد چربی و ۲۰ درصد پروتئین دارند و به همین دلیل یک منبع بسیار غنی از اسیدهای چرب ضروری و بعضی از اسیدهای آمینه بحساب میآیند.

دانه های کنجد دارای ۵۰ تا ۶۰ درصد روغن و دو آنتی اکسیدان بسیار مفید ازخانواده ی لیگنانها به نامهای سسامین و سسامولین هستند. روغن کنجد نیز دوترکیب فنولیک دیگر به نامهای سسامول و سسامینول دارد که در فرایند تصفیه تشکیل میشوند.

خواص کنجد از دیدگاه طب سنتی:

کنجد در طب سنتی ایران ۱.چاق کننده،۲. تقویت کننده نیروی جنسی، ۳.برای رفع قولنج مفید است، ۴. گرفتگی صدا را باز می‌کند، ۵.نرم کننده معده و روده است. ۶.ضماد کنجد پوست را نرم میکند، ۷.کبودی تورم و سیاهی پوست را از بین میبرد.۸. اگر به محض سوختگی ضماد کنجد به محل سوختگی زده شود پوست تاول نمی زند و درد نیز از بین می رود. ۹. کنجد ادرارآور و قاعده آور است. ۱۰. کنجد در طب سنتی فشار خون را کاهش میدهد. ۱۱. کنجد ضد رماتیسم است. ۱۲. کنجد درمان کننده بواسیر است. ۱۳.کنجد برای رفع ناراحتی کیسه صفرا مفید است. ۱۴. کوبیده کنجد با عسل علاج نفخ شکم و باد روده هاست. ۱۵. کنجد گرمی و سوزش مشروبات گرم مزاج و اخلاط سوخته را دور میسازد.۱۶. گرمی و رطوبت تولیدی کنجد بسیار برای بدن و درمان بیماری ها ی سرد و خشک و ناشی از سودا مناسب است. ۱۷. افرادی که سرما رو زودتر از بقیه احساس میکنند می‌توانند از روغن کنجد در غذا ها جهت گرم شدن بدن استفاده کنند .۱۸. قبل از شروع ورزش ماساژ بدن با روغن بادام شیرین با پایه کنجد سفارش شده است .

حکیم زکریا رازی درباره کنجد در طب سنتی می ‌فرماید: « کوبیده کنجد و مغز گردو و توت خشک به نسبت مساوی علاج فراموشکاری و لرزیدن اندام های بدن مثل لرزش دست و سر است که برای اثر پذیری از مخلوط هر سه باید به مدت یک ماه هر روز ۲ قاشق غذاخوری از کوبیده این سه گیاه میل شود.»

فرآورده های کنجد در طب سنتی:

کنجد در طب سنتی یکی از مفرده هایی است که از آن فراورده های زیادی بدست می آید از جمله کره کنجد یکی از فراورده های کنجد می‌باشد، شبیه ارده است و غذای خوبی برای کودکان میباشد.ارده کنجد یکی دیگر از فراورده های کنجد می‌باشد که از چرخ کردن کنجد بو داده پوست کنده به دست می آید و نرم کننده معده و روده هاست. حلوا ارده از مخلوط ارده با شکر به دست می آید و اگر با شیره مخلوط شود، ارده شیره تولید میشود. که هردو غذا، از غذاهایی بسیار مقوی و سالم هستند. روغن کنجد یکی دیگرازبهترین و پر مصرف ترین فراورده های کنجد می باشد که از آن برای ساخت شامپو استفاده میکنند که برای تقویت  موی سر مفید است. همچنین روغن کنجد برای رفع تنگی نفس و سرفه خشک و زخم ریه مفید است. روغن کنجد سوزش ادرار را رفع میکند. مالیدن روغن کنجد به پوست صورت، موجب درخشانی شفافیت و نرم شدن پوست میشود. توصیه می‌شود از روغن کنجد به جای روغن زیتون در سالاد استفاده شود.روغن کنجد دارای خواص زیادی است، موارد دیگر خواص روغن کنجد را میتوانید در مقاله خواص روغن کنجد در طب سنتی مطالعه کنید.

از ریشه و برگ کنجد در طب سنتی چه استفاده هایی میشود :

افرادی که نگران موی سر خود هستند بدانند که از ریشه کنجد برای تقویت مو ی سر  استفاده های فراوانی میشود از جمله اگر ریشه کنجد را در آب بجوشانید و با آب آن موی سر خود را بشویید موجب تقویت و سیاهی موی سر خواهد شد. و همچنین اگر برگ کنجد را به سر بمالید باعث رشد و سیاهی موی سر میشود. همچنین برگ کنجد، اسهال خونی را برطرف می‌کند.

توصیه های درمانی جهت استفاده از کنجد در طب سنتی:

طب سنتی برای درمان بیماری ها بررسی و پژوهش های فراوانی بر روی  گیاهان دارویی انجام داده است وکتابهای زیادی در این مورد نوشته شده است.لازم به ذکر است جهت استفاده از گیاهان داروئی همانند سایر داروها ضروری است به پزشک مطلع مراجعه شود.

*جهت تقویت نیروی جنسی :

 کنجد را با هموزن خود، شکر و خشخاش مخلوط کرده و به مقدار نصف وزن کنجد، مغز بادام پوست کنده به آن اضافه کنید و این مخلوط را پودر کرده و هر روز به مقدار یک قاشق سوپ خوری میل گردد.

*درمان قولنج در طب سنتی :

جهت رفع قولنج، کنجد را آسیاب کرده و با سرکه مخلوط و میل گردد.

*درمان ترش کردن معده در طب سنتی :

جهت رفع ترش کردن معده می توان ۲۰ گرم کنجد نیمکوب را در پارچه ای ریخته در نصف لیوان آب داغ به مدت ۱۰ دقیقه گذاشته سپس شیره کشی شود و با نبات میل شود.

*جهت چاقی و فربه کردن:

خوردن مشتی کنجد با شکر و خشخاش و یک عدد تخم مرغ و مشت اندکی بادام در هر روز جهت فربه کردن و چاقی بی نظیر است.

*درمان بواسیر در طب سنتی :

مصرف کنجد و گردو ی بو داده خون بواسیر را قطع میکند.

از جمله روغن های ماساژ که در آن روغن کنجد نیز بکار رفته است روغن آب بشقابی می‌باشد که برای ماساژ بسیار مناسب است.

*محلولی برای خارش پوست و جوش های تحریک شده:

یک دوم فنجان از دمکرده ی گیاه آب بشقابی یا یک دوم فنجان از آب برگ های تازه+۲ فنجان آب انقدری که نصف شود سپس برگ هارا خارج کرده +یک فنجان روغن کنجد اضافه میکنید، آنقدر ملایم بجوشد تا آب بخار شود. این روغن،روغن آب بشقابی است که یکی از بهترین روغن ها برای ماساژ است.

افزایش قد و وزن کودکان :

جهت افزایش قد و وزن کودکان میتوان از ماساژ بدن با روغن کنجد استفاده نمود.زیرا سبب بهبود خواب و ترشح بیشتر هورمون رشد ودفع مواد زائد و آرامش بیشتر کودک بشود.

مضرات کنجد در طب سنتی :

باید بدانیم طب سنتی به این نکته اشاره دارد که همه گیاهان دارویی با همه خواصی که دارند دارای مضراتی نیز هستند. کنجد هم مانند همه گیاهان دارویی علاوه بر خواص زیاد آن دارای مضراتی می‌باشد که به آن اشاره میکنیم.

کنجد برای معده های ضعیف مناسب نیست زیرا ثقیل الهضم است. اینگونه افراد بهتر است روغن کنجد را با عسل و سرکه بخورند .

نتیجه گیری :

کنجد یک گیاه بومی هندوستان است بخش‌های مختلف آن از جمله  ریشه و برگ و دانه آن در طب سنتی و مدرن مورد استفاده قرار میگیرد. طبیعت کنجد از منظر طب سنتی گرم و تر می‌باشد و مولد خلط دم است و مصرف آن برای افرادی که دارای مزاج سرد و خشک هستند و دارای اخلاط سودا هستند توصیه میشود ومصرف زیاد آن  به افراد با معده های ضعیف توصیه نمیشود مگر با مصلحاتی که در متن مقاله به آن اشاره شده است . کنجد در طب سنتی همانند سایر گیاهان دارویی دارای خواص بسیاری از جمله، مسمن(چاق کننده)،  تقویت نیروی جنسی، رفع قولنج، بازکننده گرفتگی صدا، نرم کننده معده و روده، نرم کننده پوست، تقویت کننده موی سر، ادرارآور و قاعده آور و بسیاری خواص دیگر که در متن مقاله به آن اشاره شده است. از کنجد میتوان فراورده هایی از جمله ارده کنجد ، شیره کنجد ، روغن کنجد درست کرد که به خواص هر کدام ازفراورده ها اشاره شده است. برای اطلاع از سایر خواص روغن کنجد میتوانید به مقاله خواص روغن کنجد در طب سنتی مراجعه کنید.

............................................................

منابع :

بررسی و تحلیل گیاهان دارویی _ دکتر علی یوسفی

شناخت مفردات _دکتر علی یوسفی

خواص و مضرات خوراکی ها _ دکتر مسعود بلاغت نیا

مزاج شناسی خوراکی ها _ علی غلامی

حفظ سلامت از دیدگاه طب سنتی _ دکتر محسن ناصری

تنقلات _دکتر مهدی مسعودی

تهیه کننده :

سمانه عسگری ولاشانی عضو تحریریه موسسه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی