جالب ترین خواص ماش درطب سنتی
بسم الله الرحمن الرحیم
جالب ترین خواص ماش از دیدگاه
طب سنتی
مقدمه:
آیا از خواص بی نظیر ماش اطلاع
دارید؟
آیا می دانستید ماش یک غذای
دارویی است ؟
در زمان های قدیم ماش بیشتر
درسر سفره ما ایرانی ها وجود داشت به طوری که آن را به عنوان غذای دارویی می
شناختند.غذای دوایی یعنی این که ما وقتی که غذارا می خوریم به چهار خلط (سودا،
صفرا، دم، بلغم) تبدیل می شود وبه خاطر
همین چهارخلطی که بوجود آمده است کیفیت مزاج بدن مارا تحت تاثیر خود قرار می دهد
وبه همین علت این جور غذاها را غذای دوایی می گویند.چون هم غذاست وهم به درمان
بیماری در بدن ما می پردازد. اما متاسفانه امروزه ماش پرخاصیت وپرکاربرد در غذاها
وسر سفره مابه عنوان یک غذای سنتی شناخته می شودوصحبتی از درمانی بودن آن کمتر به
چشم می آید در صورتی که در زمینه های مختلفی ازجمله لاغری ومشکلات پوستی ودر زمینه
های مختلف درمانی دیگری از آن یاد نمی شود.
در ابتدای مطلب به شناسایی این
گیاه ارزشمند ومقوی می پردازیم وسپس از خواص بی نظیر آن برای شما صحبت می کنیم.
مشخصات ماش:
ماش دانه ای کوچک، مدورکه مغزآن
سفید وپوست آن به رنگ های سبز تیره ، زردرنگ، سیاه رنگ(بنگاله)وجودداردکه به ترتیب
: اول سیاه، دوم سبز، سوم زرد هستند.نوع زردرنگ آن دیر پخته می شود.
ماش گیاهی علفی، یک ساله،
دوساله، چند ساله است که به بلندی نیم تا یک متر می رسد.ساقه آن زاویه دار،
خزنده،کمی پوشیده از کرک است.برگ های آن مرکب زوج هستند.گل های منفرد وارغوانی یا
خوشه ای دارند. بهترین نوع آن سبز تیره است.
به زبان عربی : معجمه، مج
به زبان فارسی: ماش
به زبان انگلیسی:Common vetch، Green mnqbean ، Tare
نام علمی: Vigna radiata
محل رویش:
در شمال ایران، خرم آباد، همدان
به صورت وحشی می روید.ولی در مناطق دیگرکشورمابه صورت پرورشی کاشت می شود. دو نوع
ماش وجودارد: یکی نوع زمستانی ودیگری نوع بهاره است که برای تکثیر کردن ماش نوع
زمستانی را در نیمه دوم مهرماه می کارند ولی نوع بهاره رادر اوایل بهار .
ترکیبات شیمیایی:
در ماش گلوکوزید، ویسیانین، اسید
سیا نیدریک HCN
وجوددارد. به دلیل وجود آرسنیک در ماش کمی تلخ مزه است که با جوشاندن درآب نمک
تلخی آن ازبین می رود. به علاوه از ماش
ماده ویسین جداشده است. تحقیقات نشان داده شده که در هر صد گرم گیاه تازه 20میلی
گرم ودر هرصدگرم گیاه خشک 54میلی گرم آرسنیک وجوددارد.
مزاج ماش:
از نظر حکمای طب سنتی طبیعت
یعنی مزاج ماش کمی سرد وخشک است .مقشر (پوست کنده )آن رامعتدل ذکرکرده اند. ماش را اول سرد ومایل به
خشکی گفته اند ومقشر(پوست کنده)آن معتدل در تری وخشکی ومرکب القوی، مایل به گرمی،
قبض، تلخی وتندی است.گرم دراول و تر در دوم وبا رطوبت فضلیه است.
خواص بی نظیر ماش
در طب سنتی:
لطیف تر از عدس است . نفخ آن
کمتر از باقلا ودر درخشندگی نیز کمتر از باقلا است. از صالح ترین حبوبات خوردنی
است. تولید کننده اخلاط صالح الکیموس
(یعنی خلط سالمی که کبد تولید می کند). ماش هم برای سرد مزاج ها و هم گرم مزاج ها
سازگار است. هضم وغذائیتش از عدس خیلی بیشتر است . نفاخ هم نیست و به دلیل کالری
کم در رژیم های لاغری ازآن استفاده می کنند. ماش مقشر(پوست کنده)دیر هضم است
ودارای یبوست ، جلا دادن وقوت تحلیل بردن بدن را دارد. تولید کننده منی ونعوظ است
به علت نفخی که دارد.
ماش تولید خلط
سودا نمی کند:
از خواص مهم وجالب ماش این است
که باوجود سردی که دارد به تولید خلط سودا در بدن نمی پردازد واز جهتی هم ملینی
دارد یعنی نرم کردن ودر جمع شدن شکم هم مفید می تواند باشد.به جای اینکه از ماش در
سفره غذایی ما ایرانی ها استفاده شود از عدس به عنوان یک غذای خون ساز ومقوی
استفاده می شود که عدس نفخ آور وتولید کننده خلط سودا در بدن است.
کاربرد ماش در تولیدخلط صفرا ودم:
ماش درقطع تب های صفراوی مفید
است به طوری که آن رابا برگ کاهو، خرفه، جو مقشرشده،تره بپزندومیل کنند. مسکن
حرارت، گرمی .التهاب صفرا وخون است . تقویت کننده عصب واعضای عصبی است. مقوی چشم ،
سردردونزله، ورم زبان، سرفه، تب های گرم حادمفید است.در اعضاءسر وسینه واعضاء غذارسان
کمک کننده است.
اگر بخواهیم برای نرم کردن شکم
از ماش استفاده کنیم باید ماش مقشر(پوست کنده)را بپزیم و به آن آب گلرنک (کافشه) وروغن
بادام شیرین رابه آن اضافه کنیم. برعکس اگربخواهیم برای قبض کردن شکم یعنی بند
آوردن شکم از ماش استفاده کنیم باید آن را بو داده سپس بپزیم ویا به روش دیگراین
که ماش را داخل آب جوش قرار دهیم وبعد آب آن را بریزیم واستفاده کنیم.
برای قطع کردن حرارت دم وصفرا
ماش را با آب ترشک ویا آب اناری که موقع آبگیری به همراه آن پرده سفید رنگ انار
نیز بوده استفاده شود ویا با سماق ویا این که با روغن رکابی(یعنی روغنی که از شهر
شام می آورند) بپزید واگرروغن خوشبو در دسترس نداشتید باروغن بادام شیرین بپزید.
خواص ماش در
تولید خلط صالح (سودا، صفرا، دم، بلغم):
چنانچه که بخواهیم باخوردن ماش که یک غذای دوایی است در بدن ما به تولید اخلاط صالح(صفرا، سودا، دم، بلغم)به طور سالم تولید شود می توانیم ماش مقشر(پوست کنده)را پخته و به آن روغن بادام شیرین اضافه کنیم تا ایجاد خلط خوب وسالم را در بدن ما بوجود بیاورد و به دفع خلط ها ی ناسالم وناسازگاردر بدن شودوجایگزین آنها خلط های سالم بشوند.
بیشتر بخوانید: 20 خاصیت برتر گیاه عاقرقرحا در طب سنتی
خواص درمانی ماش:
از گذشته های دور از ماش وخواص
آن استفاده های زیادی شده است. در سرماخوردگی ها، تب ها، نزله ها، سرفه، سرخک، بی
خوابی، آبله وخارش های پوستی(اگزما)ولک های پوستی یا جوش ها استفاده می کردند. حتی
برای ضعیف شدن وسستی بدن در دوران بیماری ها ویا در بند آوردن اسهال نیز بهره می
بردند که به طور مختصر به چند مورد از روش های استفاده از ماش در این بیماری ها می
پردازیم. مثلا در بیماری پوستی برص یا پیسی(ویتیلیگو)که لکهای سفید در بدن به دلیل
ازدست رفتن رنگ دانه ها بوجود می آیند ماش تازه را که هنوز درو نکرده اند را با
برگش می کوبند وآب آن را گرفته ناشتا می خورند وروی لک ها ی سفید یعنی برص می
مالند. در خارش های پوستی نیز ماش پخته با سرکه راروی محل خارش می گذارند و هم
چنین در بیماری گال یا جرب (بیماری عفونی خارش دار) از آش ماش مقشر(پوست کنده)
استفاده می کردند. در بند آوردن اسهال ماش را با پوست پخته وترشک به آن اضافه می
کنند تا اسهال بند بیاید ویا با ترشی جات می خوردند. در بیماری سرخک ، آبله ، برای
ضعف وسستی بدن واعضای به خواب رفته از ماش پخته با آب کمک می گرفتند وبرای لاغر
کردن نیز از آش ماش با سرکه می خورند ولی به همراه آن ازحمام بخار وپیاده روی
که فرد عرق کند. همچنین حذف چربی ها
وشیرینی ها را داشته باشند. برای این که اخلاط بدن به اعتدال باشند وهم موادسوخته
بدن وبلغم خام بدن دفع شوندماش را داخل آب نخود می پختند ومیل می کردند.
طرزتهیه آش ماش
در طب سنتی:
ماش را پخته و به آن پیاز،
هویج، شلغم رنده شده را اضافه می کنید. سپس سبزی هایی مانند: جعفری، گشنیز، ریحان کوهی(تره خراسانی)را به آن
اضافه می کنید وهم چنین مقداری پرسیاوشان که اخلاط ناباب ریه را رقیق وخشک کرده
وآماده دفع ونیز گرفتگی های بدن راباز می کند را اضافه می کنید. بعد تخم گزنه که
پاک کننده اخلاط ریه ولطیف کننده اخلاط چسبناک است را درآن بریزید.در انتها کمی
روغن دنبه وروغن زیتون اضافه شود که طبق نظر حکمای طب سنتی پیاز پخته وروغن دنبه
برای پاکسازی ریه از اخلاط فاسد مفید است.
طرز تهیه شوربای
ماش:
برای تهیه شوربای ماش در ابتدا
باید مواد لازم از قبیل : پیاز، ماش، نمک، آب، زردچوبه، برنج دانه ایرانی ، گشنیز،
روغن زیتون را آماده کنید . در ابتدا پیاز رارنده کرده و به آن یک پیمانه برنج
دانه ایرانی که ازقبل خیس کرده ایدرا اضافه کنید بعد یک پیمانه ماش را بریزید تا
کاملا پخته شود ولعاب بدهد وقوام آن مثل سوپ شود . بعد نمک وزرد چوبه رابریزید . سپس
چند دقیقه به اینکه بخواهید آش را ازروی حرارت بردارید به آن گشنیز تازه و روغن
زیتون را اضافه کنید.
مصلحات ماش در طب
سنتی:
در سرد مزاج ها وپیران یعنی
افراد مسن وهمچنین افرادی که معده آنها
رطوبت دارد ودچار اخلاط فاسد در معده
هستندیعنی موقع غذا خوردن موادی را مصرف کرده اند که باعث فاسد شدن غذا شده مثل
سالاد همراه با غذا و در معده به جای خلط
های سالم خلط های فاسد تولید شده است. در افرادی که معده انها دچار نفخ و باد است
وباعث اذیت آنها می شود باید ماش را با مصلح
آن استفاده کنندیعنی به همراه ادویه هایی مانند: فلفل، میخک، دارچین، جوارش
کمونی، خردل،مصطکی بخورند.
گرم مزاج ها که از ماش استفاده
می کنند بهتر است که از روغن بادام شیرین وترشی جاتی مانند : سماق، رب انار، سرکه
استفاده کنند.
نتیجه گیری:
امروزه با شرایط حاکم برجامعه
که افراد دچار بی تحرکی اند وکمتر ورزش می کنند پس مواد زائد در بدن انباشته شده
است و به ندرت دفع می شود وافراد دچار افسردگی هستند. به جای استفاده بیش از حد از
عدس که تولید کننده خلط سودا دربدن است از خواص ماش که برخلاف عدس تولید خلط سودا نمی کند در سبد غدایی خود استفاده می کنند. پس
باید به جای عدس، ماش را در سفره های خود قرار دهند تا اخلاط سالم دربدن بیشتر
داشته باشند وکمتر دچار بیماری شوند.
منابع:
مخزن الادویه عقیلی خراسانی
دایره المعارف گیاهی درمانی،
حفظ جوانی
اسرار گیاهان دارویی
دایره المعارف طب اسلامی
معارف گیاهی جزوه کارگاه تدابیر کرونا ،استاد یوسفی
جزوه کارگاه مبانی طب ، استادیوسفی
دانشجوی مدرسی طب وپژوهش
