۲۱ راهکار برای رهایی از خشکی پوست در طب سنتی

پوست، یکی از حساس ترین اعضای بدن است. توجه به سلامت و نگهداری شادابی آن، موجب سلامتی کل بدن و زیبایی افراد می شود. یکی از عوامل مخرب این شادابی، خشکی پوست می باشد. ما در این مقاله راهکارهای بسیار آسان و در دسترس برای رهایی از این عارضه ارائه می دهیم.

۲۱ راهکار برای از بین بردن خشکی پوست در طب سنتی 

مقدمه

     پوست، اولین خط دفاعی بدن در برابر ویروس¬ها و باکتری¬های مضر و حافظ بدن در برابر خطرات محیطی و زیستی است. آگاه بودن از روش¬های حفظ سلامت پوست می¬تواند تا حد زیادی در بهبود مقاومت و عملکرد آن کمک کند، از طرفی،نشاط و شادابی پوست نقش زیادی در زیبایی افراد دارد و خشکی پوست از عواملی است که این زیبایی و شادابی را از بین می¬برد.

 اینکه علت خشکی پوست در دیدگاه طب سنتی چیست و چرا برخی افراد همیشه از خشکی پوست شکایت دارند و راهکارهای برطرف کردن خشکی پوست از جمله مسائلی است که در این مقاله بررسی می¬شود.

مزاج پوست 

 در منابع علم طب شریف، مزاج پوست بدن، معتدل تعریف شده است. هرگاه این اعتدال مزاجی به هم بخورد، پوست دچارعوارض شدیدی می¬شود. از جمله این عدم تعادل، سوءمزاج پوست به سمت خشکی می باشد. به این معنا که پوست، رطوبت و چربی طبیعی خود را از دست می¬دهد و علائم و نشانه¬های غیر عادی بروز می¬کند، ازجمله: تیرگی رنگ پوست، خشک و زبر شدن سطح پوست، چروک خوردن پوست، خشکی پوست کف دست و پا، پوسته پوسته شدن و ترک خوردن برخی از نقاط سطح پوست شامل: پاشنه، ساق پا و نوک انگشتان، احساس کشیدگی و نازک شدن در پوست، سوزش و خارش پوست. 

برای مقابله و درمان هر عارضه¬ای باید ابتدا علل و عوامل ایجادکننده آن عارضه را شناخت و سپس برای رفع آن عوامل، چاره‌ای اندیشید.

بیشتر بخوانید: نقش سته ضروریه در زیبایی پوست و مو

دلایل خشکی پوست 

خشکی پوست از دیدگاه طب سنتی به دو دلیل ایجاد می¬شود: درونی و بیرونی. 

1. عوامل درونی: غلبه خلط صفرا و خلط سودا در بدن، سوء مزاج خشک، یبوست، حرارت و خشکی کبد، اختلال در عملکرد دستگاه گوارش، سبک زندگی نادرست، بی¬اشتهایی، کم آب خوردن، عفونت¬ها، کم کاری تیروئید، بیماری¬های کلیوی، اختلالات داروهای شیمیایی مثل: داروهای فشارخون، آنتی اسیدها، آنتی بیوتیک¬ها، آنتی هیستامین ها و...، مصرف بیش از حد غذاهای خشک کننده مثل: سرخ کردنی¬ها، ادویه¬جات تند، غذاها و تنقلات شور مانند: تخمه و آجیل، تنقلات گرم و خشک از جمله: گردو و پسته، فست فودها و غذاهای کارخانه¬ای مثل: کنسروها، عدس، بادمجان، قهوه، نسکافه، ترشی ها، بی¬خوابی.

 1-1.راهکارهای رفع علل درونی خشکی پوست در طب سنتی

در حالت غلبه خلط صفرا یا سودا، با توجه به شناخت مزاج بیمار، باید این غلبه صفرا یا سودا را برطرف کرد، زیرا غلبه این دو خلط در بدن به شدت باعث خشکی پوست می¬شود. در مواردی که بیمار غذاهای مولد خلط صفرا و سودا را زیاد مصرف می¬کند. در قدم اول، پرهیز از این غذاها در اولویت است و در قدم بعدی باید برنامه غذایی بیمار را به سمت غذاهای صفرا زدا و یا سودا زدا تغییر داد. 

در ادامه به چند نمونه از غذاهای صفرا زدا اشاره می¬شود:

 آش آبغوره، آش آلو، آش جو با گشنیز و اسفناج، آش انار، خورش کدو با آبغوره، خورش اسفناج با آلو، شربت آبلیمو، شربت خاکشیر، شربت انار، کاهو با سکنجبین، خوردن ماءالشعیر طبی، خوردن ماءالجبن.

غذاهای ضد سودا: انواع آش¬ها با سبزیجات و گوشت پرندگان مثل مرغ محلی چاق، نخود آب ملحم یا همان آبگوشت معروف، بذرهای لعاب¬دار مثل تخم شربتی، قدومه، تخم بالنگو، تخم بالنگ و... ، کاچی چرب، کره محلی با انواع مرباها، استفاده از روغن زیتون یا بادام شیرین در غذاها، توت سفید.

توجه شود که در شرایط حاد سوء مزاج صفرا یا سودا، علاوه بر رعایت تدابیر غذایی حتماً به طبیب یا متخصص طب سنتی مراجعه شود و در صورت نیاز از داروهای گیاهی و اعمال یداوی مناسب مزاج نیز استفاده شود.

 برای برطرف کردن سوء مزاج خشک، یبوست، حرارت و خشکی کبد، استفاده از غذاهای فوق بسیار مناسب است.

برای رفع بی¬اشتهایی: ابتدا باید علت بی¬اشتهایی مشخص شود که کدام خلط در بدن موجب این عارضه شده است. در بیشتر موارد، خلط صفرا موجب این امر می¬شود که با تدابیر غذایی که قبلاً گفته شد، می‌توان آن را درمان کرد. یکی از عوامل مهم خشکی پوست در طب سنتی کم غذا خوردن است اما ممکن است علت بی¬اشتهایی از کم خونی باشد، دراین¬صورت، باید غذاهای خون¬ساز متناسب با مزاج را مصرف کرد از جمله: انواع آبمیوه های طبیعی.

 اگر بی¬اشتهایی از اعراض نفسانی مثل: غم، اندوه و نگرانی باشد، باید این عوامل با راهکارهایی برطرف شوند که در علم طب شریف عنوان شده است. لازم به ذکر است که غم و غصه، یکی از بدترین عوامل تاثیرگذار روی پوست هستند

در مورد بیماری‌های مانند: عفونت¬ها، بیماری¬های کلیوی، کم کاری تیروئید و غیره باید حتما به متخصص طب سنتی مراجعه کرد تا برای درمان آن¬ها راه¬حل مناسب بررسی شود

.بیشتر بخوانید: در فصل تابستان چه غذاهایی بخوریم؟

 برای رفع بی¬خوابی می¬توان از خواب آورهای طبیعی از جمله: کاهو با گلاب، دوغ بی¬نمک، شیر ولرم، چکاندن روغن کاهو یا روغن خشخاش در بینی و داروهای خواب آور گیاهی استفاده کرد.

 2. علل بیرونی خشکی پوست در طب سنتی به دو دسته تقسیم می¬شود: عوامل محیطی طبیعی و عوامل محیطی غیرطبیعی

1-2. عوامل محیطی طبیعی 

شرایط اقلیمی، آب¬وهوای خشک (فصل تابستان)، سرد (فصل پاییز و زمستان) و یا در معرض آتش داغ قرارگرفتن از عواملی هستند که بر خشکی پوست تأثیر می¬¬گذارند. در فصل تابستان، گرما و خشکی هوا به¬ویژه در مناطق بیابانی افزایش می¬یابد و این امر باعث کم شدن آب بدن و  رطوبت زیر پوست می¬شود.  در فصل پاییز و زمستان نیز به دلیل سردی و خشکی هوا، خون رسانی به سطح پوست کاهش یافته و امکان خشک شدن پوست را افزایش می¬دهد.

1-۱-۲. راهکارهای برطرف کردن خشکی پوست در طب سنتی در فصل تابستان و مناطق بیابانی و خشک 

 مرتب مایعات متناسب با مزاج نوشیده شود. 

 برای تعریق کمتر، از لباس¬های نخی استفاده شود. 

 فرد تا جایی که امکان دارد در معرض آب¬وهوای خشک قرار نگیرد.

 هوای اطراف با دستگاه بخور سرد مرطوب نگه داشته شود.

 ۲-۱-۲. راهکارهای برطرف کردن خشکی پوست در طب سنتی در فصل پاییز و زمستان 

 پوشاندن بدن با لباس مناسب و استفاده از شال و دستکش. 

 مصرف غذاهای با مزاج گرم و تر مثل: انواع آبگوشت و آش.

 استفاده از مرطوب کننده¬ها و روغن های مناسب پوست.

 مرطوب نگه داشتن هوا با دستگاه بخور گرم. 

2-2. عوامل محیطی غیرطبیعی

تماس پوست با مواد خشکی آور مثل: خاک، سیمان و غیره. حمام طولانی و دوش آب گرم مداوم.  استفاده از صابون ها و شوینده¬های قوی و محصولات بهداشتی، نوره، الکل.  شناکردن مرتب در آب دارای کلر یا نمک زیاد.

بیشتر بدانید: دوره آموزش پماد طبیعی و روغنهای گیاهی

 1-2-2. راهکارهای برطرف کردن عوامل محیطی غیر طبیعی خشکی پوست در طب سنتی

 افرادی که در تماس با مواد خشکی آور مثل خاک و سیمان هستند، باید از دستکش¬های مخصوص استفاده کنند و از روغن¬های مناسب جهت چرب کردن پوست بهره ببرند.

 استفاده مداوم و هر روزه از صابون یا شامپو موجب خشکی پوست می¬شود، زیرا صابون و مواد شوینده، قلیایی هستند و چربی¬ها در محیط قلیایی حل می¬شوند و این امر باعث از بین رفتن پربی های پوست و خشک شدن  پوست می¬شود. بنابراین، بهتر است تعداد دفعات استفاده از این شوینده¬ها و نیز مدت استحمام را کاهش داده و از صابون‌¬های طبیعی استفاده شود. 

 پس از حمام طولانی، به¬ویژه اگر در حمام از کیسه استفاده شده باشد باید پوست با روغن¬های طبیعی و یا مواد لعابدار گیاهی مرطوب شود.

 در حمام به جای استفاده از آب داغ، از آب ولرم استفاده شود.

 افرادی که مجبور به شنا کردن هر روزه هستند، حتماً پس از شنا و دوش گرفتن، وقتی هنوز بدن نمناک است، پوست خود را به مرطوب کننده¬ها و یا روغن¬های مناسب آغشته کنند.

 ماء الشعیر:  این نوشیدنی، تأثیر بسیار زیادی برای از بین بردن خشکی پوست از دیدگاه طب سنتی دارد.

این نوشیدنی پرخاصیت به¬صورت زیر تهیه می¬¬شود:

 ۵۰ گرم جو پوست کنده را با چهارده لیوان آب، داخل ظرف مناسب ریخته و با شعله ملایم حدوداً بین ۳۰ تا ۵۰ دقیقه بجوشانید. درب ظرف، نیمه باز باشد تا آب آن سر نرود. وقتی جوها به حالت نیمه پخته رسیدند و به اصطلاح شکفته شدند، آن را از روی حرارت برداشته و آب جو¬ها را در ظرفی خالی کنید و آن را در یخچال نگهداری کنید. این آب، همان ماءالشعیر است که حداکثر ۳ روز داخل یخچال قابل نگهداری است. 

طریقه مصرف ماء الشعیر: روزانه یک تا دو استکان از این ماءالشعیر را می‌توان نوشید. در صورت داشتن سردی معده، ترش کردن و رفلاکس معده حتماً کمی عسل به ماءالشعیر اضافه شود. 

این ماءالشعیر با ماءالشعیرهای کارخانه¬ای تفاوت دارد.

 خواص ماء¬الشعیر: تسکین عطش و تعدیل حرارت مزاجی از جمله خواص این نوشیدنی است. 

 استفاده موضعی از روغن¬های رطوبت بخش مثل: روغن بنفشه، روغن بادام، روغن کدو، روغن گل همیشه بهار، روغن بید، روغن خیار، روغن دنبه، روغن زرد کرمانشاهی توصیه می¬شود.

 مالیدن لعاب گیاهانی مثل: ختمی یا پنیرک، گل همیشه بهار، بارهنگ و اسفرزه به بدن به ویژه بعد از حمام بسیار کارساز است. 

دستور تهیه لعاب: حدود یک یا دو قاشق غذاخوری از یک یا چند از گیاهان فوق را با دو لیوان آب ۵ دقیقه جوشانده و بعد صاف کرده و وقتی خنک شد می توان آن را به عنوان کرم استفاده کرد.

 مالیدن روغن پیه مرغ خانگی یا پیه مرغابی به پوست که در فرهنگ های بومی کهن در ایران باستان مرسوم بوده¬است.

خشکی پوست باعث کم شدن رطوبت و چربی زیر پوستی می¬شود. با آگاهی ازعوامل ایجاد خشکی در پوست و به کار بستن راهکارهای رفع آن می توان از خشکی پوست جلوگیری کرد و درصورت ابتلا به این عارضه، آن را درمان کرد. با تدابیری که در این مقاله ذکر شد، به راحتی می توان، رطوبت و چربی از دست رفته را به پوست، بازگرداند تا هم سلامت پوست به عنوان اولین خط دفاعی بدن حفظ شود و هم زیبایی و طراوت آن برای سالیان دراز حفظ شود.

منابع

1. اخوینی، ابوبکر ربیع بن احمد، هدایه المتعلمین فی الطب، به اهتمام دکتر جلال متینی (1371)، انتشارات فردوسی مشهد، چاپ دوم.

2. احمدیه، عبدالله (1382)، راز درمان، انتشارات اقبال، چاپ هفتم. 

3. ارزانی، میر محمد اکبر(1279 هجری قمری)، طب اکبری، چاپ حیدری. 

4. اعظم خان، حکیم محمد، محیط اعظم(1383)، موسسه مطالعات تاریخ پزشکی طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی ایران، چاپ اول، خرداد . 

5. بوعلی سینا، (1383)، قانون در طب، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی، انتشارات سروش، چاپ هفتم. 

6. حسینی، محمد مومن( 1376)، تحفه حکیم مومن، انتشارات محمودی، چاپ دوم.  

7. یوسفی، علی(1400)، مبانی طب سطح یک،  گروه آموزشی طب سنتی اندیشکده سبک زندگی صدای حکیم، تهران، ایران.

تهیه شده توسط: فهیمه حاجیان حسین آبادی عضو تحریریه موسسه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی