سه روش کاربردی درمان یبوست در طب سنتی

1. تدابير يبوست در طب سنتی

   يبوست از مشكلات شايع گوارشي و ناشي از عوارض سبك زندگي جديد است . گستره يبوست در جهان به بيش از 7/1 جمعيت بالغين جهان مي رسد كه اغلب از يبوست مزمن رنج مي برند.

   يبوست در طب سنتي از علائم مزاج سوداوي (عصبي) است.

   احتباس مدفوع را يبوست گويند كه مي تواند به صورت خود كنترلي در دفع مدفوع هم باشد . تكرر خود كنترلي مدفوع موجب ضعف قوه مدبره و عملكرد آن در خروج مدفوع شده و در نتيجه اختلال در عملكرد و فعل اندام به وجود مي آيد، كه نهايتا يبوست ايجاد مي شود. تدابير يبوست در طب سنتي به اين صورت است كه اگر فرد در شبانه روز كمتر از يك بار دفع  مدفوع داشته باشد  يعني دچار بيوست است.

   ^

   ^{جهت خواندن مقاله یبوست در سالمندان کلیک کنید}

   

   يبوست در طب سنتي:

   يبوست در طب سنتي با نام هايي مانند حصر (hasr) ,قبض شكم و اعتقال بطن آمده است؛ علاوه بر اين يبوستي كه همراه با درد باشد را قولنج مي نامند . شيوع يبوست در آسيا كمتر از نقاط ديگر جهان است و 1% از مراجعات پزشكي را به خود اختصاص مي دهد.

   تفاوتهايي در تعريف بيوست در طب سنتي ايران و طب رايج وجود دارد . تشخيص اين بيماري در طب سنتي زودتر است و تعداد اجابت مزاج بيشتر از طب رايج ذكر شده است.

   در كتب قديمي و طبق نظر حكماي طب سنتي , مادر بيماريهاست .

   براي درمان در قديم , بعد از مراجعه بيمار در ابتدا براي او منضج و بعد مسهل تجويز مي كردند, به اين صورت كه ابتدا با غذا سموم را از بدن خارج كرده وبعد با گياهان ملين و مسهل سموم آماده شده را دفع مي كردند تا بدن پاكسازي شود.

   از نظر حكماي قديم يبوست در طب سنتي يك مصيبت محسوب مي شد نه يك بيماري. چون عقيده داشتند كه مرتبا مواد هضم شده كثيف در روده توقف مي كنند و بدن را آلوده مي كنند.

   
   

   علت اصلی يبوست در طب سنتی :

   
   

   در طب سنتي خلط صفرا يكي از چهار خلط مهم بدن است كه كار آن كمك و تحريك دفع در روده مي باشد . در روده رطوبات لزجي وجود دارند كه عامل يبوست هستند و صفرا با تحريك جداره روده موجب تحريك احساس دفع شده و از يبوست جلوگيري ميكند .

   پس اگر در كميت و كيفيت صفرا اختلال ايجاد شود و در اثر انسداد  يا هر دليل ديگري به روده نريزد، موجب يبوست  خواهد شد.

   
   

   بعضي از علل یبوست در طب سنتی :

   
   

   • یبوست می‌تواند یکی از عوارض ناشی از آلودگی صوتی باشد.
   • مصرف مواد مخدر باعث یبوست می‌شود.⁴
   • مصرف گوشت کبک موجب يبوست مي گردد.
   • مصرف نان سفید چون سبوس آن به‌شدت گرفته‌شده موجب یبوست می‌شود.
   • بارداري
   • سالمندي يا كهولت سن

     يبوست در زنان :

     يبوست در بارداري :

     يكي از مشكلات شايع دردوران بارداري يبوست است.

     براي رفع يبوست در طب سنتي ايران، استفاده از ملينات در زمان بارداري توصيه مي شود كه عوارض كثيري از آن را  كاهش ميدهد.

      براي پيشگري و درمان يبوست بارداري در طب سنتي ايران توصيه هايي به شرح زير وجود دارد :

     1) توصيه غذايي شامل سوپ هاي پرچرب

     2) توصيه دارويي شامل فلوس و گل سرخ ، شيرخشت، تمر هندي، ترنجبين، روغن بادام كه از اين ميان، شيرخشت از همه اثربخشي بهتر و عوارض كمتري دارد.

     3) توصیه غیرخوراکی شامل پیاده‌روی آرام

     موارد منع مصرف بعضی از داروهای گیاهی مربوط به یبوست در طب سنتی در بارداری:

      احتیاط و منع مصرف غذاهای تند، تلخ و قابض

       عدم مصرف فلوس به‌علت وجود انتراکینون

     توصیه‌های درمانی یبوست بارداری در طب سنتی :

     نوشیدن یک لیوان آب خالص هر روز صبح به‌صورت ناشتا

     مصرف یک قاشق شربت‌خوری روغن زیتون یا پارافین خوراکی بعد از هر وعده غذا

     خیساندن چهار عدد انجیر خشک در آب گرم از شب قبل و مصرف آن در صبح ناشتا

     یبوست و چاقی در زنان :

       افزایش خطر ابتلا به یبوست با چاقی عمومی در ارتباط است اما چاقی شکمی ارتباط با یبوست و یبوست عملکردی ندارد.

      در زنان افزایش خطر ابتلا به یبوست با چاقی عمومی مرتبط است اما در مردان چنین ارتباطی وجود ندارد.

     یبوست و یائسگی بانوان

     یبوست یکی از اختلالات گوارشی ناشی از تغییرات فیزیولوژیکی جسمی و روانی در دوران یائسگی است که کاهش کیفیت زندگی را به دنبال دارد. با توجه به افزایش جمعیت زنان یائسه و شیوع یبوست در بین آن‌ها باید تدابیر يبوست در طب سنتی و مراقبت از میانسالان و سالمندان حتما از قبل صورت گیرد.

     یبوست و پوست بانوان :

     دختران با اختلال سیکل قاعدگی و یا بانوان باردار که دچار یبوست هم می‌شوند، احتمال ایجاد لک‌های قهوه‌ای‌رنگی روی پوست صورت آن‌ها زیاد است.

     یبوست در کودکان:

      یکی از شایع‌ترین مشکلات دوران کودکی یبوست است تدابیر یبوست در طب سنتی برای کودکان بسیار است که مهم‌ترین آن‌ها عدم رعایت سته ضروریه است.

      برای درمان یبوست مزمن کودکان حذف شیر گاو توصیه می‌شود.

     تدابیر کلی درمانی یبوست در طب سنتی :

     
     

     
     

     ۱) مهم‌ترین ماده خوراکی برای رفع یبوست در طب سنتی انجیر خشک است که به دلیل داشتن شیرابه آنزیم پروتئاز  و دانه‌های ریز موجود در آن لینت آور و مناسب برای رفع یبوست است.

     برای این کار بهتر است چهار یا پنج عدد انجیر را از شب قبل در گلاب یا شیر بخیسانید و ناشتا میل کنید.

     ۲)انگور فرنگی خاردار، ملین مدر خنک‌کننده است اما در مصرف آن باید احتیاط شود.

      ۳)دانه ارزن پخته هم که صالح الغذاست، مناسب مي باشد.

     ۴)تخم بالنگو

     ۵) آب جوشانده ریشه بالنگ

     ۶) انگور که باعث کاهش التهاب دستگاه گوارش و هموروئید هم می‌شود. در قرآن هم 11 بار نام انگور آورده شده است.

     ۷) عسل سیاهدانه

     ۸) عسل با داشتن قند میوه حاوی روغن‌های حلقوی بنزنی بر حرکات دودی روده مؤثر است که باعث رفع یبوست می‌شود.

     برای درمان یبوست، یک قاشق عسل را در یک لیوان شیر سرد حل کرده و قبل‌از خواب مصرف نمایید و بعد از آن یک قاشق عسل را بدون شیر قبل‌ از خواب مصرف کنید تا کاملاً یبوست و نفخ معده برطرف شود.

     یک قاشق مرباخوری عسل و برای یبوست‌های شدید دو قاشق آن در بعدازظهر بسیار نافع است.

   • حرارت دادن عسل باعث از بین رفتن خاصیت لینت بخشی آن می‌شود.

     ۹) گرده گل دو بار در سال و هر بار به مدت یک ماه برای رفع یبوست مصرف می‌شود، میزان مصرف ۳۰گرم گرده در روز است.

     ۱۰) کومبوچا نوعی گلسنگ است که کومبو به معنی خزه‌ی قهوه‌ای و چا به معنای چای است. این گلسنگ حاوی باکتری و مخمر برای تنظیم سیستم گوارش و رفع یبوست و اسهال است.

      ۱۱) هویج آب‌پز برای رفع یبوست ناشی از ضعف معده مناسب است.

     ۱۲) ماست برای رفع یبوست ناشی از غلبه خشکی روده مناسب است. به این منظور مصرف یک پیاله ماست به‌اضافه یک یا دو قاشق شکر سفید قبل‌از خواب مفید خواهد بود.

      براساس مطالعات صورت‌گرفته، مصرف لبنيات پروبيوتيك حاوی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس وبیفیدوباکتریوم لاکتیس به مدت یک تا دو هفته در کاهش یبوست مؤثر است.

     ۱۳) آش‌های ملین مانند آلو بخارا تمر هندی، قیسی، برگه زردآلوی خشک‌شده

     ۱۴) شوربا دَسِمه (چرب) همراه با چغندر و اسفناج

      ۱۵) میوه‌های ملین مانند آلو سیب شیرین و رسیده

     ۱۶) آبگوشت قُرطُم

     * نکته: افراد حساس به قُرطُم شامل زنان باردار، مبتلایان به زخم معده و هموروئید و افراد دارای حساسیت‌های پوستی باید با نظر پزشک مصرف کنند.

     ۱۷) کمپوت آلوچه خشک

      ۱۸) روزه باعث درمان یبوست می‌شود.

     یبوست و کرونا:

      در اپیدمی کرونا شرایط قرنطینه می‌تواند تا حدودی باعث ایجاد یبوست شود چون در این شرایط فعالیت‌های فیزیکی کاهش‌یافته و عادات غذایی هم تغییر می‌کند و به گونه‌ای که مصرف آب و غذاهای فیبردار کاهش می‌یابد که همگی این‌ها منجر به یبوست خواهند شد.

     در شرایط قرنطینه یبوست به‌طور مشهودی بین بزرگسالان مشاهده می‌شود که ناشی از تغییر شرایط زندگی و استرس ناشی از کرونا ویروس است.

      بنابراین تدابیر یبوست در طب سنتی از لحاظ مصرف مواد غذایی حاوی فیبر و تدابیر حرکت و سکون، کمک شایانی می‌توانند به یبوست ناشی از اپیدمی کرونا كنند.

منابع:

حاجي شريف، احمد. 1386. اسرار گياهان دارويي. 1 ج. تهران – ايران: حافظ نوين

نوري زاد، صمد. 1383. آنسوي آيه ها، نگرشي بر اعجازهاي پزشكي قرآن. 1 ج . قم – ايران: آيت عشق.

دريايي، محمد رسول. بدون تاريخ. معجزات درماني عسل و انگبين ها بر اساس طب النبي صلي الله عليه و آله و سلم و طب الائمه عليهم السلام و دانش روز. 1 ج. تهران – ايران: ياس بهشت.

حاجي شريف، محمد. 1388. دائره المعارف گياه درماني ايران. 1ج. تهران – ايران: حافظ نوين.

همايش كشوري قرآن و طب (سومين: يزد: 1388)، و ميرمحمدي، جليل. 1388. مجموعه مقالات سومين همايش كشوري قرآن و طب. 2 ج. مشهد مقدس – ايران: بنياد پژوهشهاي قرآني حوزه و دانشگاه.

سيد اصفهاني، سارا سادات. چوپاني، رسول. مكبري نژاد، روشنك. 1394. نقش اختلالات خلط صفرا بر يبوست در طب سنتي ايران. دانشكده طب سنتي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي. تهران – ايران.

كريمي، راضيه. كريمي، شراره. توكلي كامه عليا، مريم. 1394. تبيين مفهوم يبوست در طب سنتي و مكمل. دانشگاه علوم پزشكي مشهد. مشهد مقدس – ايران.

مطهري فرد، منيره سادات. جعفري، زهرا. پاك نژاد، مريم السادات. عويد زاده، لاله. 1394. پيشگيري و درمان يبوست كودكان از ديدگاه طب سنتي ايران. دانشكده طب سنتي دانشگاه علوم پزشكي تهران و اردكان.

هاشم دباغيان، فتانه. اميني بهبهاني، فرشاد. 1394. اثر بخشي دايمي گياهان دارويي طب سنتي ايران در درمان يبوست بارداري. دانشگاه علوم پزشكي ايران.

يوسفي، علي. جزوه مباني طب سنتي سطح يك. 1399. تهران – ايران

سالك، نجمه. دادخوا، عادله. صانعي، پروانه.حسن زاده كشتلي، عمار. اسماعيل زاده، احمد. اديبي، پيمان. 1394. ارتباط ميان چاقي با يبوست و يبوست عملكردي در بزرگسالان ايراني. مجله دانشكده پزشكي اصفهان.

سبحاني شهميرزادي، محمد. فدايي، ميلاد. علايي، احسان. قاسمي كبريا، فاطمه. روشندل، غلامرضا. سلامت، فائزه. 1393. اثر حذف شير گاو از رژيم غذايي كودكان بر يبوست مزمن. مجله دانشگاه علوم پزشكي گركان.

زارعيان، محمدعلي. نجات بخش، فاطمه. تبرايي آراني، مليحه. 1395. اهميت و روشهاي درمان يبوست بارداري در طب سنتي ايران و مقايسه آن با طب رايج. مجله زنان مامايي و نازايي ايران.

كمالي، كبري. گليان تهراني، شهناز. بنايي، مزده. جمشيدي منش، منصوره. محسني، شكرالله. 1396. بررسي شيوع يبوست و عوامل مرتبط با آن در زنان يائسه شهرستان رودان. مجله زنان مامايي و نازايي ايران.

مير غفور مند، مژگان. همايوني راد، عزيز. محمد عليزاده چرندابي، سكينه. شكري قزلجه، كلثوم. 1394. مروري بر اثر مصرف ماست پروبيوتيك به عنوان راهكاري نوين در پيشگيري و درمان يبوست. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك.

1. Incidence of “new-onset” constipation and associated factors during lockdown due to the coronavirus-19 pandemic. 2020. JM Remes-Troche, E coss-Adame, M Amieva-Balmori…

1. Gulay Yilmazel. Lockdown constipation incidence and associated factors among adults during COVID-19 in Turkey. 2021. European Journal of public Health, volume 37.

   تهیه شده توسط خانم حداد نزاد عضو تحریریه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی