درباره گیاه افتیمون، قوی ترین مسهل سودا و بلغم چه می دانید؟

مقدمه

افتیمون گیاه بسیار مهمی است که در اکثر قریب به اتفاق متون معتبر طب ایرانی و همچنین سایر مکاتب پزشکی بومی برخی کشورها مانند چین و هند مورد توجه قرار گرفته است. افتیمون قوی ترین  مسهل سودا و بلغم است. بنابراین در درمان بیماری های فراوان ناشی از غلبه سودا و بلغم که بلاخص امروزه بسیار شایع است راهگشا و مؤثر است .در این مقاله برآنیم تا با افتیمون به عنوان قوی ترین مسهل سودا و بلغم است و همچنین ماهیت و خواص آن، میزان مصرف و شیوه های مصرف افتیمون بیشتر آشنا شویم .

از آنجایی که افتیمون به علت شباهت با گیاه کشوث معمولاً اشتباه گرفته می شود و امروزه  گیاه کشوث را به جای افتیمون عرضه می کنند در این مقاله قصد داریم به معرفی گیاه کشوث نیز بپردازیم تا افتیمون را بیشتر بشناسیم، با ما همراه باشید...

بیشتر بخوانید: خواص بی نظیر عسل در طب سنتی

درباره گیاه افتیمون،قوی ترین مسهل سودا و بلغم  چه می دانید؟

ساختارشناسی گیاه افتیمون

 افتیمون با نام علمی "Cuscuta epithymum"در واقع انگلی است از خانواده سس ها، افتیمون گیاه یک ساله بدون برگ و کلروفیل است. افتیمون با ساقه های بسیار متعدد و منشعب ،نازک، نخی به رنگ سرخ روشن است و هرچه در سرخی تیره تر و در بو تند تر باشد مرغوب تر است. برگ های آن بسیار ریز و تخم آناز خردل ریزتر و سرخ مایل به زرد است. گل های آن نریخته تخم می‌بندد .ریشه افتیمون شبیه زردک است طعم آن تلخ و اندکی تند است. افتیمون به صورت انگلی روی گیاهان دیگر زندگی می کند و دارای اندامک های مکنده بر روی ساقه های باریک و بسیار نازک شبیه به نخ است و می تواند با این اندامک ها به تنه گیاهان مجاور خود نفوذ کند و از شیرابه آن گیاه استفاده کند.

افتیمون در کجا می روید؟

بهترین نوع افتیمون در "جزیره اقریطس" است البته در ایران در نواحی شمال، شمال غرب ،در مرکز ،شمال شرق ،شرق و جنوب شرق این گونه گیاهی بیشتر بر روی گیاه آویشن دیده می شود .

سایر نام های افتیمون قوی ترین مسهل سودا و بلغم

 در منابع از افتیمون با نام های افتیمون شامی، ابتیمون، آفتیمون، دواء الجنون، سس آویشنی نیز یاد شده است.

مزاج افتیمون چیست؟

جالینوس افتیمون را گرم و خشک در سوم می داند و اطبای دیگر آن را گرم در سوم و خشک در آخر اول و بعضی خشک در دوم می‌دانند.

خواص افتیمون چیست؟

افتیمون محلل، ملطف، مفتح سدد، قوی ترین مسهل و سودا و بلغم است و چنانچه با بنفشه ترکیب شود مسهل صفرا نیز است. مهمترین خاصیت افتیمون تنقیه و پاکسازی سودا است.  در واقع افتیمون بالخاصیه جهت امراض سوداوی از قبیل صرع، مالیخولیا، فلج، اوجاع مفاصل، سرطان، تفریح قلب مفید و موثر است.

بیشتر بدانید: دوره کاربردی گیاهان دارویی

افتیمون موافق مزاج پیران است و در رفع تشنج امتلایی و وحشت و خفقان، جرب (بیماری های پوستی ناشی از خشکی و سودا) و همچنین رفع سردردهای سوداوی بی عدیل عمل می‌کند. افتیمون به قدری در رفع امراض سوداوی نسبت به جنون و وسواس موثر است که صاحب مخزن الادویه افتیمون را "دواء الجنون" می نامد.

کابرد افتیمون در داروسازی

 در منابع داروسازی طب شریف درباره شیوه‌های مصرف افتیمون و قدر شربت آن مفصل صحبت شده است. مثلاً یکی از مهمترین داروهای ترکیبی که جزء اصلی آن افتیمون است ماءالجبن افتیمونی است که در پاکسازی بدن از سودا و بلغم بسیار سودمند است و یا مصرف افتیمون با اسطوخودوس به صورت دم کردنی منقی دماغ از اخلاط فاسد است. همچنین می‌توان افتیمون را پودر کرده با عسل و کمی نمک مخلوط کرد و به صورت حب تهیه کرد تا به قوت سبب اسهال سودا و بلغم باشد. شرح مفصل داروهای مفرد و مرکب که افتیمون در آن به کار رفته است در قرابادین آمده است.

نکات مهم در مصرف افتیمون و موارد منع مصرف افتیمون چیست؟

نکاتی در مصرف افتیمون حائز اهمیت است و آن اینکه چون افتیمون لطیف و ضعیف الترکیب است نباید آن را بسیار نرم کوبید؛ همچنین جوشاندن زیاد آن خواص افتیمون را باطل می کند. بنابراین در مطبوخات، افتیمون را به یکی دو جوش  باید کفایت کرد.

موارد منع مصرف افتیمون بهترین مسهل سودا و بلغم

افتیمون مضر افراد صفراوی و گرم مزاج و همچنین کسانی که عطش دارند است و مصلح افتیمون برای این افراد، زعفران کتیرا و روغن بادام شیرین است. همچنین گفته شده است که افتیمون مضر ریه است و مصلح آن صمغ عربی و کتیرا است.

 مقدار مصرف افتیمون

 در منابع قدر شربت افتیمون از نظر ابن سینا چهار مثقال و از نظر برخی سه مثقال و در مطبوخات تا ده درم ذکر شده است. البته دانه های ریز افتیمون که اثر قوی تری نسبت به برگ و ساقه افتیمون دارد به تنهایی دو درم و با سایر مفردات چهار درم ذکر شده است.

 بدل افتیمون در منابع طبی

بدل افتیمون در منابع، سنگ ارمنی، لاجورد، حاشا و تربد سفید معرفی شده است .

افتیمون و شباهت آن به کشوث

 افتیمون و کشوث هر دو از جنس سس هستند یعنی گیاهانی که به صورت انگلی روی گیاهان دیگر زندگی می‌کنند.شباهت این دو گیاه باعث شده است امروزه معمولاً کشوث را به جای افتیمون معرفی و استعمال کنند. در حالی که افتیمون و کشوث کاملا متفاوت هستند و خواص متفاوتی نیز دارند.

مشخصات ظاهری گیاه کشوث

کشوث گیاهی است مانند ریسمان، باریک و بی برگ .ساقه و رنگ آن مایل به زرد تیره و سبز است. بر خوار ها و گیاهان می روید و گل آن ریز مایل به سفید و تخم آن کوچکتر از تخم ترب است. بهترین نوع کشوث  تازه و زرد است با طعم تلخ که  قوت  آن تا سه سال باقی می‌ماند.

خواص کشوث

کشوث ملطف، مفتح، پاک کننده فضولات لطیفه از طریق عروق و منقی اخلاط فاسد است. همچنین کشوث پاکسازی کننده و مقوی معده، کبد و ورم طحال است. کشوث مدر بول، حیض، شیر و عرق است. منقی رحم است و به صورت موضعی در درمان نقرس و جرب به کار می‌رود. گیاه کشوث بیشتر بر روی خاکشتر دیده می‌شود.

 بنابراین هم به لحاظ ظاهری و گیاه شناسی و هم به لحاظ برخی خواص، افتیمون و کشوث با هم متفاوت هستند.

منابع

 ۱- مخزن الادویه، حکیم عقیلی

۲- ابدال المستعمله فی الطب و العلاج، محمدبن زکریای رازی 

۳- الصیدنه فی الطب ،ابوریحان بیرونی مترجم مظفرزاده، باقر 

۴-ذخیره خوارزمشاهی، سید اسماعیل جرجانی 

۵-دایرة المعارف طب سنتی، گیاهان دارویی، سلطانی، ابوالقاسم

 ۶-معارف گیاهی، میرحیدر حسینی 

۷-مقاله :افتیمون و کشوث، لیلا عبدی غلامرضا .امین، مجله طب سنتی اسلام و ایران سال نهم شماره دوم تابستان ۹۷

 ۸-مقاله :افتیمون ،گیاهی دارویی انگل و از خانه خانواده سس، زهره ابوالحسن زاده، پویافر فریدی ،مجله ویژه نامه طب سنتی اسلام و ایران سال اول شماره اول بهار 

۱۳۸۹

تهیه شده توسط:

مریم بنایی، عضو تحریریه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی