خواص اعجاب انگیز زیتون در طب سنتی
مقدمه
خداوندی که سازنده دستگاه بدن انسان است، بهتر می داند که برای مخلوقش چه چیزی مفید و یا مضر است، اسامی برخی از این مواد غذایی را خداوند به وسیله وحی بر پیامبر(ص) نازل کرده که در قرآن مجید آورده شده است. از جمله این اسامی نام زیتون است که حتی در سورهای به همین نام، خداوند به زیتون قسم خورده است که بیانگر اهمیت این میوه می باشد.
زیتون میوهای بهشتی است که در چندین آیه از قرآن کریم نام آن برده شده است. در احادیث بسیاری از پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) نیز مصرف این میوه به مردم توصیه شده است.
درنهایت، هفت آیه در قرآن کریم است که نام زیتون در آنها آورده شده است که به منظور یادآوری به طور مختصر به این آیات اشاره می شود:
1- آیه 35 سوره نور: «یوقد مِن شَجَرَة ٍمبارکةٍ زیتونةٍ لا َشرقیَةٍ و لا غَربیة»، توصیف قرآن از زیتون به عنوان شجرة مبارکه از منافع فراوان آن حکایت می کند، گویا خداوند می خواهد توجه انسان را به زیتون جلب کند.
پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: (کلوا الزیتَ ِوَادهِنوا ِبِهِ فَإنّه مِن شَجَرةٍ مُبارکَة) روغن زیتون بخورید و با آن روغن مالی کنید که از درخت مبارک است.
2و3-در آیه99 و 141 سوره انعام نیز نام زیتون در کنار نام َانار و خرما و... به عنوان میوه بهشتی آمده است.
4-در آیه 11سوره نحل پرورش و رویش گیاهانی چون زیتون و انگور و خرما را به عنوان آیه و نشانه ای برای متفکران آورده است.
5-در آیه 20 سوره مؤمنون، غیر مستقیم به زیتون و روغن آن اشاره شده است.
6-در آیه 29 سوره عبس به رویش زیتون به عنوان متاعی برای انسان ها و چهارپایان اشاره شده است.
7- در آیه اول سوره تین به زیتون و انجیر قسم یاد شده که نشان دهنده اهمیت این میوه بهشتی است.
پیغمبر(ص) می فرمایند: برشما باد به زیتون که اعصاب را محکم و قوی، اخلاق را نیکو کرده و ضعف و ثقل را از معده می برد، سودا، بلغم و اندوه را برطرف می کند.
همچنین حضرت می فرمایند: زیتون غذای خوبی است، دهان را خوشبو و بلغم را رفع می کند رنگ و رخساره را روشنی می بخشد، اعصاب را قوی و رنج و درد را برطرف می کند و غضب را فرو می نشاند.
امام علی(ع) می فرمایند: خانه کسی که زیتون و سرکه در آن است بی خورش نیست و اینها خورش پیامبران هستند.
در هر حال زیتون با طبع بدن انسان بسیار متناسب بوده و برای سلامتی مفید است.
بیشتر بخوانید خواص گیاه چیا در طب سنتی
معرفی گیاه زیتون
زیتون در لاتین olive و به زبان عربی همان زیتون نامیده می شود.
زیتون، گیاهی کهن و قدیمی است که قدمت آن به بیش از دو هزار سال می رسد. در طب سنتی، زیتون گیاهی سرشار از مواد مغذی و خواص بسیار در چوب، برگ، میوه و روغن معرفی شده که در درمان بیماریهای بسیاری از آن استفاده می شود حتی صابونی که از تفاله های زیتون ساخته می شود جزء بهترین صابونها است.
این گیاه بیشتر در کشورهای مدیترانه، مناطق شمال آفریقا، چین، جنوب شرقی آسیا، اسکاتلند و شرق استرالیا می روید. مزاج زیتون در طب سنتی با توجه به نوع زیتون و رنگ آن متفاوت است. به گونه ایکه مزاج زیتون رسیده و زیتون نارس باهم فرق می کند، زیتون سبز، مزاجی سرد و خشک و زیتون سیاه و رسیده مزاج گرم دارد، بعضی ازگونه های زیتون سیاه اول به رنگ سبز هستند و وقتی رسیده و بالغ شدند سیاه می شوند.
خواص زیتون سبز و سیاه مشابه است، اما از نظر بافت متفاوت هستند. بافت زیتون سیاه نرم تر بوده و روغن بیشتری دارد. بافت زیتون سبز ترد تر و سفت تر است.
ارزش غذایی و خواص درمانی زیتون در طب سنتی
زیتون از گیاهانی است که خواص غذایی و دارویی بالایی دارد. تقریباً از تمامی اجزای این گیاه از جمله: برگ، چوب، روغن و هسته آن استفاده می شود، درواقع، گیاهی معجزهگر است.
در هر 100 گرم میوه زیتون به طور متوسط مواد مغذی زیر وجود دارد:
آب 60 گرم، چربی 20 گرم، مواد قندی 100 گرم، پروتئین 1گرم، املاحی نظیر: کلسیم، فسفر، پتاسیم، مس، منگنز و ویتامینهای متعدد دیگر است .
در درمان بیماری هایی از جمله: گرفتگی عروق ، فشار خون، نقرس، بهبود سلامت قلب، سلامت استخوان، جوان سازی پوست و درد های عضلانی و استخوانی، درد های عصبی، سلامتی دستگاه گوارش، درمان پوکی استخوان، آلرژیهای فصلی، آلزایمر، پارکینسون، کم خونی، کاهش دردهای مفصلی، آرتریت روماتوئید قابل استفاده است.
همچنین برای روشن کنندگی پوست، تقویت و افزایش رشد مو مؤثر است.
زیتون، حاوی ترکیبات اسید چرب غیر اشباع است و به همین دلیل دارای اثرات کاهنده کلسترول بد و افزایش دهنده کلسترول خوب است که ماده پیشگیری کننده بیماری های قلبی، عروقی و سرطان ها می باشد.
بیشتر بخوانید کارگاه گیاهان دارویی
فراورده های دارویی و گیاهی زیتون در طب سنتی
در این قسمت، به برخی موارد استفاده زیتون اشاره می شود:
1- چوب درخت زیتون: از این چوب به عنوان چوب مسواک می توان استفاده کرد. پیامبر(ص) میفرمایند: چوب زیتون مسواک خوبی است زیرا از درخت مبارکی است که زردی های دندان را می برد و مسواک انبیا پیشین از آن بوده و مسواک من نیز از آن است.
2-برگ زیتون: طبیعت گرم و خشک دارد و قرار دادن آن به عنوان ضماد برای ورم های گرم چشم و بهبود زخم سر بر اثر بریدگی مفید است و برای مخملک نیز قابل استفاده است.
3-میوه زیتون را می توان روی پوست سر قرار داد که برای رفع پوسته شدن آن نیز موثر است. همچنین، میوه نارس زیتون بر روی جراحت ناشی از سوختگی اثر خوبی دارد.
4- مخلوط زیتون با عسل: قراردادن این ترکیب روی داخس یا عقربک (آماس که در بن ناخن ها ایجاد می شود و چرک سفیدی ایجاد می کند) مفید است.
به زبان لاتین به این بیماری «ویتلا» گفته میشود.
5-جویدن برگ زیتون برای از بین بردن زخم های دهان مفید است. علاوه براین مضمضه کردن آب دم کرده برگ زیتون برای تسکین درد دندان فاسد شده مؤثر است.
6- خوردن پخته برگ زیتون در سرکه برای درد مفاصل و نقرس مفید است.
7- حقنه و آمله با آب دم کرده برگ زیتون برای زخم های داخلی، مقعد و رحم سودمند است.
8-شیاف آن برای قطع جاری شدن ترشحات رحم و خونریزی آن مفید است.
9- برگ زیتون به صورت خام: ضماد کردن آن بر روی چشم، تورم حدقه چشم را بر طرف می کند.
10- مالیدن آب دم کرده شاخه و میوه و ریشه و برگ زیتون برای از بین بردن سردرد و سرگیجه مفید است.
11- پاشیدن آب دم کرده زیتون در خانه برای دفع حشرات نافع است.
12- مضمضه با آب نمکی که در آن زیتون پرورده شده است برای استحکام لثه ها و دندان مجرب است.
13- ضماد خاکستر چوب زیتون با عسل و آب میوه زیتون برای جلوگیری از ریختن مو و کچلی و جوش های سر مجرب است.
14- صمغ درخت زیتون چون طبیعت گرم و خشکی دارد دارای خواص تقویت ذهن و حافظه بوده و از کندر قوی تر است.
15- برای سرفه مزمن و اخراج بلغم و رفع رطوبت زخم ها به صورت مرهم روی جراحات گذارده شده و موجب رویاندن گوشت و پوست می شود.
16- علاوه بر میوه و برگ درخت زیتون و ریشه و چوب آن روغنی که از این میوه تهیه می شود از نظر دارویی ارزش فراوانی دارد؛ روغن زیتون در بیشتر غذاها یا همراه آنها مصرف می شود.
در کتاب شریف طب الرضا بهترین روغن برای ماساژ دادن، روغن زیتون معرفی شده است.
علقمه بن عامه روایت کرده که رسول خدا (ص) فرمودند: شما روغن را از شجره مبارکه زیتون می گیرید خود را با آن معالجه کنید که شفابخش بواسیر است.
مضرات مصرف زیتون در طب سنتی
در کتب حکما، توصیه شده که زیتون به تنهایی خورده نشود و همیشه همراه غذا مصرف شود.
زیتون پرورده قبل یا بعد از غذا توصیه نمی شود اما خوردن آن با غذا مقوی معده و اشتها آور و قابض و مبهی است ولی ایجاد بی خوابی می کند. از این رو، باید با مغز گردو و بادام و سرکه خورده شود و چون مضر ریه است باید با عسل خورده شود.
منابع
۱- اصفهانی، محمد مهدی( 1384)، آیین تندرستی، نشر: تندیس، تهران.
۲- نورانی، مصطفی(1380)، دائرة المعارف اسلامی، نشر: مکتب اهل بیت، قم.
۳- دریایی، محمد (1388)، دانش نامه طب اهل بیت علیهم السلام، نشر: پیام کتاب، چاپ اول.
۴- شادکام، محمود (1378)، قرآن و طب نوین، نوری، نشر: دارالکتب الاسلامی، تهران.
۵- محمود بن محمد (1389)، متن و ترجمه قانونچه فی الطب، چغمینی، مترجم: اسماعیل ناظم، تهران.
۶- میرحیدر، حسین (1376)، معارف گیاهی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی چاپ اول.
۷- حیدری محمد رضا، نوروز زاده، رضا غلامرضا معارفی(1395)،" اثرات قلبی-عروقی زیتون میوه قرآنی"، مجله طبی سنتی اسلام و ایران، سال هفتم، شماره اول، سایتsid.ir.
تهیه شده توسط : فتانه مستغنی اصفهانی، کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، عضو تحریریه موسسه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی.
ویراستار: دکتر نرگس خاکی
