مقدمه:
پوست بزرگ‌ترین اندام بدن و حدود دو متر مربع مساحت دارد یکی از کارهای مهمی که پوست برعهده دارد، دفع فضولات بدن از طریق روزنه‌های ریز خود به صورت عرق چرک و بخارات نامحسوس می‌باشد. تأمین‌کننده بخشی از سیستم ایمنی بدن، تنظیم حرارت از دیگر وظایف پوست می باشد. اما متأسفانه گاهی این محافظ بزرگ و پهناور بدن، خود دچار آسیب و بیماری می‌شود. یکی از این بیماری ها، کهیر است که از شیوع بالایی برخوردار می باشد. ده تا بیست درصد افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار به آن مبتلا شده اند. بیماران کهیری به‌خصوص نوع مزمن آن به استرس هیجان و وسواس حساس‌تر هستند و کیفیت زندگی پایین‌تری دارند این افراد دارای فقدان انرژی لازم، اختلال خواب و محدودیت‌هایی در زندگی اجتماعی خود می‌گردند.
در اینجا سعی داریم این بیماری را شناخته و درمان سریع کهیر را از نظر طب سنتی بررسی کنیم. کهیر چگونه به وجود می آید؟ علائم و نشانه های آن چگونه است؟ راه پیشگیری و درمان آن چیست؟ اینها سوالاتی است که اغلب پرسیده می شود.
درمان سریع کهیر در طب سنتی
کهیر چیست؟
برای درمان سریع کهیر در طب سنتی ابتدا باید آن را بشناسیم. تعریف کهیر از نظر طب رایج و علم شریف طب چیست؟
در طب رایج، کهیر را یک ضایعه پوستی، همراه با خارش و با بروز سریع تورم در مرکز و قرمزی اطراف آن، که با فشار کم رنگ می‌شود تعریف کرده اند.
نوع دیگر کهیر در طب رایج آنژیوادم است. البته همان ضایعات کهیری هستند ولی با این تفاوت که در لایه‌های عمیق‌تر پوست اتفاق می‌افتند و در آنها تغییر رنگ پوست رخ نمی‌دهد. علائم بیشتر به شکل سوزش و درد وجود دارد و خارش کمتر دیده می‌شود. آنژیوادم در۳۰ تا۵۰ درصد بیماران دارای کهیر اتفاق می‌افتد.
کهیر را در علم شریف طب به نام های « جرب، شری، حکه» نیز آورده اند. و اما تعریفی که در منابع از کهیر شده، این است که« بثورات ریز سرخی که بر بدن آید و به فارسی مخملک نیز گویند( البته ممکن است یک نوع آن مخملک باشد چون خیلی از شری ها (کهیرها) مخملک نیستند).
علل ایجاد کهیر:
شناخت علت بیماریها در درمان آنها بسیار موثر است. برای درمان سریع کهیر در طب سنتی دانستن علت، کمک کننده است. علل ایجاد کننده کهیر طیف وسیعی دارند و عوامل خارجی مثل غذا، دارو، بیماری‌های داخلی مثل انواع عفونت‌ها، عوامل هورمونی و حتی بدخیمی‌ها از جمله لنفوم را شامل می‌شود.
طبقه بندی کهیر در طب سنتی:
کهیر را براساس مدت زمان بیماری، علت و عوامل محرک طبقه بندی می کنند.
_ براساس مدت بیماری: اگر کهیر در اغلب و یا هر روز هفته روی دهد و بیش از شش هفته طول بکشد، کهیر مزمن می‌گویند و اگر بیماری کمتر از شش هفته طول بکشد، کهیر حاد می گویند که همان کهیر معمولی است. البته باید توجه داشت که۲۰ تا۳۰ درصد کهیر های حاد به سمت کهیرهای مزمن می روند.
_ براساس علت و عوامل محرک: کهیر به دو دسته ی، کهیر خود به خودی (بدون عامل آشکار) و کهیر ناشی از محرک (عامل آشکار) تقسیم می‌شود. در کهیر حاد پنجاه درصد کهیر نامشخص است و اغلب علت آنها داروهایی مثل آسپرین یا پنی سیلین، مواد غذایی، آلرژن‌ها یا عوامل حساسیت‌زا و عفونت هاست. گاهی اوقات کهیرهای حاد، فصلی هستند که به‌علت آلرژن‌های فصلی از طریق استنشاقی، خوراکی و یا تماس روی می‌دهند. از علل دیگر کهیر حاد می‌توان به گزش حشرات، تماس با یک عامل خارجی و حتی انگل ها، مواد مخدر، شل‌کننده های عضلات، مواد حاجب به اشعه و .... سبب کهیر می‌شوند.
عفونت، غذا و دارو در کهیرهای خودبه‌خودی مزمن نیز نقش دارند. آنتی‌بادی‌های تیروئید با کهیر مزمن ارتباط دارند که البته مکانیسم دقیق آن نامشخص است.
کهیر مزمن دائماً بیمار را ناراحت می‌کند و بیمار احساس سوزش مینماید و با اندک تحریک غذایی یا دارویی بروز می‌کند، خارش زیادی ندارد و حملاتش نامنظم است. کهیر در چاقی، استرس، اختلالات سوماتوفرم و بدخیمی بیشتر دیده می‌شود.
اما در علم شریف طب طبقه بندی بیماری به این صورت می باشد:
شری( کهیر) ناشی از دم مراری (خون صفراوی را گویند).
شری( کهیر) ناشی از بلغم بورکی (بلغم شور) شایع‌تر است.
شری سوداوی و صفراوی هم در منابع ذکر شده که کمتر شایع است.
اسباب بیماری در طب رایج:
همانگونه که قبلا ذکر شدن دانستن علت و اسباب بیماری ما را در درمان سریع کهیر در طب سنتی و طب رایج کمک می کند. در اینجا شایع ترین اسباب بیماری را ذکر می کنیم.
کهیر فیزیکی: نوعی واکنش ناشی از افزایش دمای پوست است و ضایعات معمولاً کوچک (دو تا چهار میلی‌متر) و به‌صورت دانه های سفت خارش‌دار دیده می‌شوند عواملی که سبب شعله‌ور شدن این نوع کهیر می‌شوند شامل فعالیت‌های بدنی، حمام آب گرم و استرس‌های هیجانی می‌باشد. اغلب در جاهایی که تحریک می‌شود ایجاد می‌شود در عرض دو ساعت بهبود می‌یابد مگر در نوع فشاری تاخیری که بیشتر طول می‌کشد.
کهیر سرمایی: غوطه ور شدن در آب سرد یا تماس با هوای سرد ممکن است سبب ایجاد کهیر گردد.
کهیر آفتابی: این نوع کهیر به‌علت اشعه آفتاب و یا نوع امواج نوری ایجاد می‌شود. عمدتاً ناشی از اشعه ماوراء بنفش روی می‌دهد.
کهیر آبی: از انواع کهیر نادر است هر آبی با هر درجه حرارت وقتی با بدن تماس پیدا کند سبب کهیر می شود.
کهیر فشاری تاخیری: در محل‌هایی که لباس تنگ باشد و یا فشار روی پوست باشد، مثل محل جوراب ایجاد می‌شود و در پاها بعد از قدم زدن یا در باسن بعد از نشستن طولانی به وجود می‌آید.
کهیر تماسی: ممکن است با تماس پوست یا مخاط به گرده گیاهان، خاک و … ایجاد شود و به صورت سوزش یا خارش تظاهر کند
اسباب بیماری در علم شریف طب:
همان گونه که ذکر شد کهیر در طب رایج بر اساس یک محرک احتمالی مثل دارو یا غذای خاص یا نیش حشرات یا عفونت‌ها ممکن است رخ دهد و البته در بسیاری موارد هم ناشناخته است اما در علم شریف طب علاوه بر محرک های خارجی( اسباب خارجی) ذکر شده، به اسباب داخلی نیز دقت نظر دارد.
که قطعا در درمان سریع کهیر در طب سنتی بسیار حائز اهمیت است.
سبب داخلی: ثوران بخارات بدن به صورت ناگهانی از خون مراری(صفراوی) یا بلغم شور است. افزایش حدت و تندی و تیزی و حرارت خون می‌تواند منشاء این بیماری بشود. و تفاوت آنها ( خون مراری و بلغم شور) در رنگ و شدت علائم است.
اسباب خارجی: غذاهای محرک مثل ادویه‌ها، نمک‌سودها، مثل گوشت و ماهی نمک‌سود، برخی مولدات سودا مثل بادمجان، پنیر کهنه، سبزیجات تند مثل تره، شاهی، پیاز و پیازچه، تربچه، سیر خام، زعفران دارچین و فلفل موثر بر ایجاد کهیر می باشد.
پیشگیری:
همواره شنیده ایم که، پیشگیری بهتر از درمان است. تلاش علم شریف طب نیز همیشه بر پیشگیری، جهت سلامتی بدن با متعادل نگه داشتن اخلاط و اصلاح سته ضروریه بوده است. در مورد اخلاط، همانطور که اشاره شد بلغم شور و خون مراری علت اصلی به وجود آمدن کهیر می باشد. که با رعایت سته ضروریه می توان آنها را به سامان رساند. اما رعایت سته ضروریه چگونه می تواند در پیشگیری از به وجود آمدن کهیر کمک کند؟
_ آب و هوا: پرهیز از آلودگی و خشکی هوا ازآنجایی که خود خشکی خارش ایجاد می‌کند (به علت تفرق اتصالی که در سلول‌های پوستی ایجاد می‌شود) بهتر است از خشکی پرهیز کنیم خصوصا شری( کهیر) نوع بلغمی.
_ اکل و شرب: از غذاهای محرک و به وجود آورنده کهیر که قبلا ذکر شده، باید پرهیز کرد.
_ خواب و بیداری: خواب در زمان طلایی،(۱۰ شب تا۳ صبح) بهترین زمان جهت استراحت بدن و جلوگیری از بیماریها می‌باشد.
_ احتباس و استفراغ: همواره باید مراقبت کنیم تا دچار یبوست نشویم و در صورت ابتلا حتما به دنبال درمان آن باشیم.
_ اعراض نفسانی: دوری از استرس و اعراض نفسانی خوب همواره توصیه می‌شود و باید مراقب حال خوش خود و اطرافیان باشیم
_ حرکت و سکون: ورزش ملایم و معتدل همیشه برای پیشگیری از انواع بیماری ها توصیه شده است.
درمان:
در طب رایج برای درمان از داروهای شیمیایی همچون آنتی‌هیستامین ها، استفاده می‌شود که خود عوارضی همچون خواب‌آلودگی و غیره ایجاد می‌کند و پمادهای موضعی که در اغلب اوقات درمان موقتی می باشد استفاده می‌شود.
درمان در علم شریف طب، برای درمان سریع کهیر در طب سنتی آب‌وهوای مرطوب و گرم توصیه می‌شود.
و حمام یا سونای بخار، و دوش گرفتن با آب ولرم، بعد از دوش گرفتن بهتر است با ترکیب روغن گل سرخ و سرکه طبیعی انگور چرب شود. روش درست کردن آن بدین صورت است که: یک دوم لیوان روغن گل سرخ به علاوه‌ی دو قاشق غذاخوری سرکه طبیعی انگور مخلوط کرده و در یخچال نگهداری شود و هر بار بعد از استحمام از این روغن مصرف شود.
بخور گیاه شاتره هفته‌ای سه وعده در روز مناسب است.
ترکیب دو واحد گلاب و یک واحد سرکه وقتی خارش اتفاق افتاد بسیار نافع است.
الغذیه: انواع آش‌ها مخصوصاً آش سرکه، آش زرشک، آش انار و آش آبغوره بسیار مناسب است.
آش اسفناج، خورش کدو، خورش بامیه، خورش آلو اسفناج، زرشک‌پلو با کمی گلاب و شکر و سوپ جو نیز غذاهای مفید برای درمان سریع کهیر در طب سنتی است.
میان وعده ها می توان از شربت آب‌لیموی تازه روزی یک لیوان، تمبر هندی با طعم ملس (هر هشت ساعت به اندازه هشت سانتی‌متر)، شربت تمر هندی، ۱۵ الی۲۰ عدد آلو، رب انار یا انار یا آب انار تازه (البته اگر یبوست ایجاد شد نصف قاشق مرباخوری ترنجبین اضافه شود.) استفاده شود.
خواب و بیداری: شب دوش آب ولرم گرفتن و روغن مالی بدن با روغن گل سرخ و سرکه، به‌علت کاهش علائم بیماری خواب خوبی ایجاد می‌کند. روزانه یا شب وقت خواب داخل هر سوراخ بینی یک قطره روغن کدو یا بادام شیرین چکانده شود.
احتباس و استفراغ: درمان یبوست برای رفع این بیماری کمک بزرگی است. یکی از راه های درمان یبوست خیسانده انجیر در گلاب یا شیر از شب قبل، و مصرف آن در صبح می باشد. حجامت و فصد باید با تدبیر و توسط طبیب حاذق انجام شود.
اعراض نفسانی: برای دوری از استرس شربت بهارنارنج و بیدمشک و گلاب و شکر سرخ به حال خوب کمک می‌کند.
حرکت و سکون: ورزش ملایم و معتدل می‌تواند در درازمدت آثار بیماری را کاهش دهد.
چند راه کار دیگر که برای درمان سریع کهیر در طب سنتی بسیار موثر است.
1- آب کرفس تازه یک لیوان همراه با دو قاشق غذاخوری سرکه، مخلوط شده و به تمام بدن( نواحی کهیر دار) توسط پنبه مالیده شود و روی محل کهیر اسپره شود. این کار هر روز تا یک هفته و یا یک روز در میان تا یک ماه ادامه داده شود.
2-در شری های( کهیرهای) دموی: مالیدن آبغوره به بدن مفید است.
3- گلاب و سرکه به نسبت۳ به۲ و اسپری به قسمت کهیر.
4- شیره انگور را در آب ریخته و موقع کهیر زدن میل شود.
5-دود عنبر نسارا خارش کهیر را کم می‌کند.(یک الی دو بار در روز)
6- ۵۰ گرم گل‌ختمی و تخم ختمی و برگ و ریشه آن در یک لیتر آب ریخته و تا۱۵ دقیقه ملایم بجوشد، بعد از حمام بدن را با این محلول شسته و۱۰ الی۱۵ دقیقه بعد دوش گرفته شود.
7-دو قاشق غذاخوری خاکشیر به‌علاوه یک لیوان عرق کاسنی و شاهطره را گرم کرده با کمی نبات شیرین کرده و ناشتا میل شود
8-روزی سه لیوان ماءالشعیر طبی
نتیجه گیری:
کهیر بیماری شایعی است که به راحتی با دارو یا غذا یا حتی با تماس ممکن است ایجاد شود. اما می توان با رعایت سته ضروریه از به وجود آمدن آن جلوگیری کرد. برای درمان سریع کهیر در طب سنتی می توان از روش های آسان و در دسترس کمک گرفت و قبل از اینکه کهیر حاد و یا مزمن شود درمان کرد.
منابع:
جزوه تدریس تدابیر پوست، مو و زیبایی استاد علی یوسفی
کتاب اسرار زیبائی پوست و صورت با طب گیاهی نوشته کاظم کیانی
مقاله مروری بر کهیر و آنژیوادم نوشته پریچهر کفایی
مقاله کهیر حاد و مزمن: شیوع، علل، تشخیص و درمان نوشته جواد غفاری، نگار غفاری
مقاله کهیر حاد و مزمن، مروری بر اتیولوژی، علائم و درمان آن جواد غفاری
تهیه شده توسط:
زهرا رامه عضو تحریریه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی
