تدابیر چاقی در طب سنتی

تدابیر چاقی در طب سنتی

اضافه وزن و چاقی مسئله ای است که امروزه گریبان بشر را گرفته است. از عوامل چاقی در طب سنتی پرخوری، برهم خوری، فعالیت های محدود و کم بدنی و ... می باشد. ولی مسئله اینجاست چرا؟ مگر با پرخوری چه اتفاقی در بدن رخ می دهد؟ آیا این گفته که مزاج ها هم می توانند باعث چاقی شوند صحیح است؟ آیا چاقی موجب بیماری می شود؟ راه حل و درمانش چیست؟ 

چاقی، زمانی به وجود می آید که چربی بیش از حد در بدن شخص جمع گردد به گونه ای که میزان تناسب بین قد و وزن از بین برود. چاقی در طب سنتی، عامل اساسی بسیاری از بیماری ها به خصوص بیماری های قلبی ، عروقی است.

عوامل به وجود آمدن چاقی چیست؟

از عوامل به وجود آمدن چاقی در طب سنتی می توان به مصرف بیش از حد مواد غذایی، عدم تحرک و فعالیت، بیماریهای روانی، غده های درون ریز و ... اشاره کرد، که بحث ما اکنون بر روی مصرف بیش از حد مواد غذایی و عدم تحرک و فعالیت بدنی است.

غذایی که خورده می شود به دلیل مراحل چهار گانه هضم( هضم اول در معده، هضم دوم در کبد ، هضم سوم و چهارم در بافت ها و سلولهای بدن) تولید چهار خلط می کند.

این اخلاط در هضم دوم کبدی ایجاد شده و وارد خون می شود و عبارتند از دم، بلغم، صفرا و سودا. اگر این اخلاط از نظر مقدار و اندازه در تعادل نباشند، موجب غلبه یکی از آنها در بدن می شود که نظم و نظام بدن را به هم می ریزد. یکی از مهمترین عواملی که موجب بهم خوردن تعادل اخلاط می شود، پرخوری است.

وقتی شخص پرخوری می کند، غذای زیادی به بدن رسانده، که باید هضم شود. هضم غذای اضافه زحمتی است که بر دوش بدن قرار می گیرد و به عبارتی شاق و وبال بر طبیعت بدن می باشد در نتیجه غذای اضافه  به صورت ناقص هضم می شود و تولید خلط خام می کند، علل الخصوص بلغم خام که بلغم اصیل نیست( به کار بدن نمی آید ) و موجب بیماریهای بلغمی می شود.

از منظر دیگر اتفاقی که می افتد این است ، وقتی شخص پرخوری می کند، کیموس بیش از اندازه تولید می شود. همان جمله که می گویند: اگر پرخوری کنی چاق می شوی.  یک نوع چاقی در طب سنتی ، بلغم است که به عنوان مازاد، قوه مدبره ( طبیعت بدن) ذخیره می کند. اصولا این چربی در شکم ذخیره شده و موجب چاقی در ناحیه شکم و پهلو می شود. سوال این است، چگونه غذای اضافه به بلغم تبدیل می شود؟ وقتی شخص دارای طبع سرد باشد، حار غریزی (گرمای طبیعی بدن) از هضم غذای اضافه عاجز می شود، چون طبع سرد باعث خاموش شدن حرارت غریزی بدن ( که عامل هضم غذا می باشد)می شود. به عبارتی وقتی بیش از نیاز بدن آشامیدنی و غذا بخوریم انواع ماده در بدن زیاد می شود، مازاد آن بر تمام بدن، باعث خفگی( انغمار) بدن می شود و همچنین به دلیل اینکه معده، کبد، قلب و ... خود فضولاتی دارد که زیادتی آن نیز موجب انغمار می شود.( انغمار یعنی از کار افتادن مثل حالت خفگی، ذغال هایی که گر گرفته ولی یک کیسه ذغال دیگر رویش بریزیم که خفه می شود.) پس در نتیجه طبع بلغمی( بلغم طبع سرد و تر دارد) می شود‌. یک رابطه دو سویه دارد.

پس طبع سرد، به دلیل عاجز بودن حرارت غریزی بدن از هضم اضافی غذا و زیادی و خفگی مواد سرد در بدن و تحلیل و تجزیه نشدن اتفاق می افتد و چون حرارت غریزی کمتری دارد، بلغم تولید می کند . بلغم عامل اصلی تولید چربی های شکمی است.

اما افرادی که طبع گرم دارند چطور؟ تدابیر چاقی در طب سنتی برای افراد گرم مزاج چگونه است؟  پرخوری برای افرادی که خلط خون ( دم) دارند، خون زیادی تولید می کند که گرم و تر است . و همچنین اگر شخص دارای معده گرم و تر باشد می تواند غذای زیادی را هضم کند که در این صورت نیز، تولید اخلاط بیش از حد، بویژه خلط خون می کند( خلط خون تبدیل به عضله و بلغم تبدیل به چربی می شود). با توجه به زیاد شدن خون  فرد دچار امتلاء( پری) شده و در اثر امتلاء بیماریهای امتلایی( کش آمدن و پاره شدن مویرگ ها) ایجاد می شود.

- در افراد با مزاج گرم← خون تولیدی زیاد← تری بالا↑. هضم و پرخونی و امتلاء.

- در افراد با مزاج سرد←بلغم تولیدی زیاد←تری بالا↑. ذخیره بدن و چاقی.

 چاقی در طب سنتی نشان از افزایش رطوبت و لاغری نشان از خشکی در بدن دارد ، و اینکه سرد و ترهای چاق دارای چربی بیشتر و گرم و ترهای چاق دارای عضله های بیشتری هستند.

نقش تحرک و ورزش در چاقی:

هضم سوم و چهارم در بافت ها و سلول های بدن می باشد و هر هضمی فضولاتی دارد که باید دفع شود. اگر فضولات دفع نشود قوه مدبره( طبیعت بدن) آن را در جایی که اهمیت کمتری دارد مثلا زیر پوست می فرستد. بهترین راه دفع این فضولات ورزش می باشد.

ورزشی مفید است و به دفع فضولات می انجامد که رنگ رخساره به سمت سرخی برود، ضربان قلب و تنفس را افزایش دهد و تعریق ایجاد کند، در نتیجه فعالیت های عادی روزمره که مشخصات فوق را نداشته باشد نمی توان جزء ورزش قرار داد.

نکته: لازم به ذکر است که ورزش باید به آرامی شروع شده و برای چند دقیقه به حد متوسط و شدید برسد و دوباره آرام آرام ملایم شده و به حالت عادی برگردد. بعد از ورزش هم از خوردن مایعات سرد باید به شدت اجتناب کرد.

عوارض چاقی :

چاقی در طب سنتی  در حکم بلا و بیماری بوده و عوارض بسیاری دارد. انسان بسیار چاق در حرکت کردن تنبل است و نمی تواند به راحتی حرکت کند. چاقی و بر هم متراکم شدن گوشت بدن به رگ های بدن فشار می آورد و رگ ها را تنگ کرده و مسیر حرکت و جریان روان بسته می شود و این خطر وجود دارد که به علت غلبه خون، رگ های باریک تحمل نداشته و با اندک حرکتی پاره شوند و در تجویفی مثل دل( قلب) یا دماغ( مغز) ریخته و ناگهان موجب مرگ شود.

 و دیگر اینکه، مصرف غذای زیاد ایجاد ثقل معده، تنگی نفس، اشکال خواب  نیز می کند.

پیشگیری و درمان چاقی در طب سنتی:

مهمترین و اصلی ترین راه جلوگیری و درمان انواع چاقی در طب سنتی اصلاح نوع تغذیه است، اگر بیمار مبتلا به چاقی هر چقدر از روش های مختلف برای کاهش وزن استفاده کند ولی تغذیه خود را کنترل نکند و به صورت نادرست و زیاد برخی مواد غذایی را مورد استفاده قرار دهد، و در کنار آن هیچ فعالیت بدنی ( ورزش ) مناسب نداشته باشد، هرگز نخواهد توانست با این مشکل مقابله کند و هر بار شکست خواهد خورد.

بعد از اصلاح تغذیه، ورزش بهترین و سالم ترین راه برای درمان و پیشگیری، چاقی در طب سنتی است. ورزش باید همراه با اصلاح تغذیه انجام شود ولی نباید در آن افراط کرد.

شیخ الرئیس ابوعلی سینا می فرماید:« مهمترین تدبیر در تندرستی در درجه اول ورزش، بعد تدابیر تغذیه و خواب است.

حکیم بوعلی سینا ورزش را مهمترین اصل از اصول شش گانه ضروری( خوردن و آشامیدن، ورزش، خواب و بیداری، آب و هوا، احتباس و استفراغ، اعراض نفسانی) می‌داند؛ این توصیه در حالی است که در زندگی مردم هزار و اندی سال پیش، بنابر ضرورت‌های شغلی و زندگی و به‌ عکس زندگی امروزی،  فعالیت جسمی زیادی وجود داشته و به‌ علت رژیم غذایی سالم، مناسب و طبیعی‌تر، مواد زائد در بدن افراد نیز کمتر بوده است، با این حال تأکید بسیار بر ورزش و مقدم دانستن آن بر اصول دیگر حفظ سلامتی حتی تغذیه، نشان‌دهنده پیشرو و مترقی بودن طب سنتی ایران است.

زکریای رازی: « بزرگ ترین تدبیر برای حفظ سلامت ورزش است.»

_ درمان فوری پرخوری:

بهترین درمان فوری برای شخصی که پرخوری کرده است قی ( استفراغ) می باشد. باید قبل از عبور غذا از معده، قی( استفراغ) انجام شود. زیرا احتمال دارد امتلای شدیدی رخ داده و رگ ها پاره شوند، هر چند بارها پرخوری انجام شده اما عارضه ای رخ نداده باشد.

جهت قی می توان از روشهای زیر استفاده کرد:

۱- کمی حلق را تحریک کنید تا قی ایجاد شود.

۲- آب گرم + سکنجبین

۳- عرق شوید+ سکنجبین + آب گرم.

 پیشگیری از چاقی در طب سنتی:

 جهت پیشگیری از چاقی در طب سنتی این است که وقتی هنوز اشتها دارد دست از غذا بکشد، زیرا هنگام هضم غذا متخلخل شده و معده ممتلی( کشیده) می شود، لذا باعث سوء هضم و فساد می گردد.

و تا گرسنه نشدید سراغ غذا نروید و تا سیر نشدید دست از غذا بکشید.

_ پرهیزات :

در درجه اول جهت کنترل چاقی، چه افراد گرم مزاج و چه سرد مزاج، پرهیز از پر خوری است. و اینکه شخص از خوردن مفردات سرد و تر در چاقی بلغمی  پرهیز کند.

_ غذا و دارو:

 برخی از اطباء طب سنتی بر این عقیده هستند که مصرف غذاهای  گرم و خشک مثل عسل، ارده و شیره، فسنجان، آجیل برای افراد چاق بلغمی مفید می باشند .

_ اعمال یداوی:

 در افراد چاق با طبع گرم و تر،  به علت پرخونی و امتلا، حجامت توصیه می گردد.

نتیجه گیری:

بدن ما امانت خداوند متعال است که در اختیار ما قرار دارد و باید برای سالم نگه داشتن آن تلاش کنیم. چاقی، که از رعایت نکردن اصول زندگی به وجود می آید خود زمینه ساز بسیاری از بیماری ها می باشد. پس باید تلاش کنیم تا با اصلاح زندگی از جمله تغذیه سالم، به اندازه ، مفید و با کیفیت و همچنین تحرک و ورزش بدنی سالم، قوی و نیرومند داشته باشیم.

منابع:

- جزوه مبانی طب سطح ۱-۲ از استاد محترم علی یوسفی

- مقاله رفتار درمانی در چاقی نوشته نسیم رضوی، سید مسعود ارزاقی،محمد یوسف مهجوری از سایت sid.ir

-

- سایت طبایع

تهیه شده توسط خانم رامه عضو تحریریه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی