ناگفته های بلوغ دختران از نظر طب سنتی

مقدمه

یکی از با شکوه ترین و البته سخت ترین مراحل رشدی هر فرد، دوران بلوغ او می‌باشد. در این مرحله فرد ،نه در دوران خردسالی است و نه در دوران بزرگسالی، کم کم از کودکی فاصله می گیرد تا بزرگ شود. بلوغ توسط سیگنال‌های هورمونی که از مغز به غدد جنسی می‌رسد، آغاز می‌شود. این فرایند شامل شروع فعالیت تخمدان‌ها در دختران و بیضه‌ها در پسران است که در پاسخ به سیگنال‌های غدد جنسی، هورمون‌هایی تولید می‌کنند که رشد، عملکرد و تحول مغز، استخوان‌ها، عضلات، خون، پوست، مو، پستان و اندام‌های جنسی را تحریک می‌کنند. بلوغ مرحله بحرانی است که در گذر از این دوره زیربنای زندگی بزرگسالی فردپی ریزی می‌شود. در طول زندگی یک فرد و وقایعی رخ می‌دهد که از اهمیت خاصی برخوردار است و به عنوان نقطه عطفی در زندگی از آنها یاد می شود.بلوغ  یکی از این وقایع است بلوغ دوره ای مابین کودکی و بزرگسالی است که در این دوره تغییرات دینامیک در مغز و غدد بدن باعث تغییرات جسمانی، روانی و رفتاری در فرد می‌شود. هنگامی که  سخن از بلوغ به میان می آید، توجه ما بیشتر به غرایز جنسی تغییرات فیزیولوژیکی معطوف می‌شود که نشانگر آغاز زندگی جنسی، امکان بارورسازی و بارور شدن است. از میان این تغییرات، می‌توان از ازدیاد سرعت رشد، پیدایش صفات ثانویه جنسی و به طور کلی، دگرگونی در شکل ظاهری بدن نام برد. بلوغ تصاویر دیگری را نیز در ذهن مجسم می‌کند که گویای تغییراتی است که در این دوره امکان وجود می آورد. در همه مناطق جهان با در نظر گرفتن شرایط طبیعی و اجتماعی دختران زودتر به بلوغ طبیعی می‌رسند. لذا بین دختران و پسران در آغاز بلوغ تفاوت چشمگیری به چشم می خورد شناخت تغییرات جنسی، روحی و اجتماعی این برهه حساس از زندگی دختران حایز اهمیت است.

از نظر لغوی بلوغ در فرهنگ فارسی به معنای "رسیدن" و "رسیدن به سن رشد" "مرد شدن ""زن شدن ""رسیدگی و پختگی و به حد کمال رسیدن آمده است.بلوغ به تغییراتی گفته می‌شود که در سنی خاص برای افراد اتفاق می‌افتد به طوری‌که خصوصیات جسمی و روحی و روانی متفاوتی نسبت به قبل پیدا می‌کنند.این تغییرات هم برای خود فرد و هم برای اطرافیان قابل شناسایی هستند.

بیشتر بدانید : 20 روش ایده آل برای درمان سرفه در طب سنتی 

• سن بلوغ دختران در طب کهن

مزاج سنی دوره بلوغ گرم است و همه افراد با هر مزاجی، تا حدی علایم گرمی را نشان می‌دهند. همین طور مزاج جنس را باید در نظر گرفت، مردها نسبت به زن‌ها به طور کلی مزاج گرم‌تر و خشک ‌تری دارند.

سن بلوغ به طور نرمال برای دختران در حدود ۹-۱۰ سالگی و برای پسران در سن حدود ۱۳-۱۴ سالگی اتفاق می‌افتد.و این بحران از حدود ۹ الی ۱۹ سالگی در دختران و حدود ۱۳ الی ۱۹ سالگی در پسران ادامه خواهد داشت.حال اگر سن بلوغ از آنچه گفته شد زودتر اتفاق افتد، بلوغ زودرس و اگر دیرتر اتفاق بیفتد بلوغ دیررس اتفاق افتاده است.

علایم بلوغ دختران ازنظرطب سنتی

1. جوانه زدن پستانها و رشد آنها
2. پيدا شدن موهاي ناحيه تناسلي و زير بغل
3. جهش رشد قد و وزن
4. فعال شدن غدد عرق
5. پيدايش قاعدگي( عادت ماهيانه)
6. كامل شدن رحم و مهبل
7. پيدايش جوشهايي در صورت
8. بیشتر بدانید : تدابیر کم خونی در بارداری در طب سنتی 

عوامل موثر بر بلوغ از نظر طب سنتی

• در اقلیم‌های گرمسیری بلوغ کمی زودتر اتفاق می افتد مخصوصاً در مناطق با اقلیم گرم و تر (استوایی) مانند مناطق جنوبی و مرکزی ایران.
• در مناطق شهری نسبت به مناطق روستایی بلوغ زودتر اتفاق می افتد.
• نور زیاد مانند گرمای زیاد بلوغ را تسریع می‌کند.
• از نظر جثه، احتمال ابتلا به بلوغ زودرس در افراد با اضافه وزن بیشتر است.
• مصرف بیش از اندازه گرمی‌جات می‌تواند باعث بلوغ زودرس شود؛ تندی‌ها، شوری‌ها و شیرینی‌ها مزاج گرم دارند.

تغییرات بلوغ

بلوغ جسمی

عبارت است از يك سري تغييرات جسمي كه سلسله وار به دنبال هم مي آيد و نهايتا در پايان اين دوره، نوجوان زمينه و آگاهي كافي جسمي براي خانم شدن پيدا مي كنند.

بلوغ رواني وبلوغ عقلي (مذهبي)

هر مرحله علائم خاص خود را دارا ميباشد. از نشانه هاي بلوغ رواني ميتوان به تغييراتي اشاره كرد كه در احساسات و گرايشهاي افراد به وجود مي آيد و بلوغ عقلي رسائي فرد به تشخيص خير و شر،درك مصالح و مفاسد و درك حسن و قبح است كه اين مفاهيم در دايره دين اعتبار داشته و فرد بالغ به تكليف شرعي ميرسد.

تغییرات بلوغ در مزاج های مختلف  از نظر طب سنتی

1-     در این دوره به طور کلی علایمی از قبیل غلبه حرارت، صفرا، تا حدی غلبه سودا و گاهی غلبه دم اتفاق می افتد.

2-     گاهی فردی علایم و نشانه‌های بلوغ را به شکل کامل نشان می‌دهد و فردی دیگر نه که این تفاوت‌ها به مزاج پایه آن فرد بر می‌گردد.

3-     به عنوان مثال افراد با مزاج سرد و خشک ممکن است دچار کابوس‌های شبانه، فوبیا و ترس شوند.

4-     در افراد با مزاج سرد و تر ممکن است خجالت بیش از اندازه مشاهده شود و حتی ممکن است فرد منزوی شود.  

تدابیر طب سنتی برای پیشگیری از بلوغ زودرس و گذران بلوغ بدون دردسر در دختران و پسران در طب سنتی

1-      افراد با مزاج پایه گرم (مخصوصاً افراد با مزاج گرم و تر) احتمال بلوغ زودرس بیشتر دارند و معمولاً این افراد به خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های گرم نیز علاقه دارند که بایستی کمتر مصرف شود.

2-      در سنین بلوغ به طور کلی، خوراکی‌های با مزاج گرم که صفرا و دم را زیاد می‌کنند باید کمتر مورد استفاده قرار بگیرند، مانند گوشت قرمز، انواع ادویه، سس‌های تند، انواع پفک و چیپس (خوراکی‌های شور به طور کلی)، شیرینی‌جات و غیره.

3-      پسرها چون مزاج گرم‌تری دارند باید در مصرف گرمی‌جات دقت بیشتری کنند.

4-      حرارت و صفرا می‌تواند در افراد در سن بلوغ ایجاد آفت در دهان بکند که درمان آن پرهیز از خوردن گرمی‌جات، مصرف خنکی‌جات، و دهانشویه با سرکه، جوش شیرین یا آب انار است.

تدابیر حفظ سلامت در بلوغ  از نظر طب سنتی

1-      دختران در سن بلوغ به علت نياز خاص به آهن بيشتر در معرض ابتلا به كم خوني فقر آهن قرار دارند لذا مصرف منابع غذايي داراي آهن مثل گوشت، جگر، ماهي، زرده تخم مرغ و حبوبات براي اين افراد توصيه مي شود.

2-      با مصرف سبزيهاي تازه ، ميوه ها، انواع گوشت، حبوبات ، لبنيات و غلات نيازهاي نوجوانان به املاح و ويتامينها تامين مي شود.

3-      استفاده از انواع پروتئينهاي گياهي  و حيواني مانند غلات و حبوبات، گوشت،شير،تخم مرغ براي نوجوانان ضروري مي باشد.

4-      انواع ماهی (بهتر است به صورت کبابی مصرف شود)، میوه، ماست و دوغ و لبنیات، کاهو و سکنجبین، ریواس، سرکه و آبغوره و آبلیموی تازه، انار، نوشیدنی‌هایی با ترکیباتی از قبیل خیار، سکنجبین، خاکشیر، تخم شربتی، اسفرزه، آب لیموی تازه، ریواس که بهتر است برای خنک شدن در یخچال گذاشته شود تا یخ به آن اضافه شود چون یخ ایجاد سودا می‌کند.

ورزش و بلوغ از نظر طب سنتی

ورزش منظم يك راهبرد مهم حفظ سلامتي در كودكان و نوجوانان است. ورزش كنترل وزن را تسهيل مي كند، به افزايش استحكام استخوان ها كمك مي نمايد و عوامل خطرساز قلبي عروقي را بهبود مي بخشد. سلامت رواني نيز ممكن است ارتقا يابد. انجام فعالیت بدنی طولانی مدت میزان ترشح هورمون GnRH را از غدة هیپوفیز مهار میکند و مانع ترشح هورمون FSH و LH میشود و این امر مانع تحریک تخمدانها و ترشح استرادیول میشود. در دخترانی که دچار بلوغ زودرس شدهاند، انجام فعالیت بدنی طوالنی مدت (12 هفته) موجب کاهش ترشح هورمون استرادیول از تخمدانها میشود. با کاهش ترشح این هورمون، هورمون رشد نیز کاهش مییابد و موجب روند طبیعی بلوغ در افراد خواهد شد.

احتباس و استفراغ در زمان بلوغ از نظر طب سنتی

فعالیت های بدنی مخصوصا اگر این افراد اضافه وزن دارند باید حتما در برنامه هفتگی قرار بگیرد چراکه افزایش وزن خود باعث بلوغ زودرس می شود. احتباس (نگه داشتن مواد ضروری در بدن) و استفراغ (دفع مواد زاید از بدن) باید به خوبی انجام شود؛ یبوست نباید داشته باشد، استفاده از ملین های خنک در این افراد توصیه می شود.

حجامت برای افراد در سنین بلوغ توصیه می‌شود و می‌تواند بلوغ را به تأخیر بیاندازد، مگر در بچه‌هایی که مزاج پایه‌ای سرد دارند و یا اینکه بدنی ضعیف و لاغر دارند که نباید حجامت کنند.

بیشتر بدانید : مضرات و خواص خرزهره در طب سنتی 

خواب و بیداری در زمان بلوغ از نظر طب سنتی

در بحث خواب و بیداری، فرد باید سعی کند که شب ها زودتر بخوابد و صبح ها زوتر از خواب برخیزد. خواب روز باید تا حد امکان کم شود تا زود خوابیدن در شب میسر شود. خواب روز سودا را افزایش می دهد که فکر و خیالات (از جمله افکار جنسی) را بالا می برد. خواب باید کافی باشد، چراکه خواب کم مزاج را رو به گرمی و خشکی می برد، فکر و خیالات (از جمله جنسی) در پی دارد و بلوغ را تسریع می کند.

اعراض نفسانی و بلوغ از نظر طب سنتی

فرایند بلوغ به خودی خود در نوجوان ایجاد عصبانیت و خشم می کند زیرا در این سن نوجوان با بحران دوگانگی شخصیت مواجه است و افکارش مملوء از اضطراب و نگرانی است نوجوان می خواهد مستقل عمل کند اما والدین همچنان به او امر و نهی می کنند و از سوی دیگر به دلیل بزرگتر شدنش از وی انتظارات بیشتری دارند بنابراین باید پذیرفت که بلوغ شاخص ترین سن بروز خشم و عصبانیت است و این خشم بیشتر متوجه والدین فرد می شود زیرا نوجوان می خواهد قدرت عملکرد این بزرگ شدن را به والدین خویش نشان دهد .

راهکار های جلوگیری از خشم در سنین بلوغ

نوجوان را بپذيريد.

به حرف هاي نوجوان خوب گوش كنيد.

يك رابطه دو طرفه با او برقرار كنيد.

پند واندرز مداوم نتيجه اي ندارد.

خود الگويي درست باشيد.

نوجوان را از نظر فكري تحت فشار قرار ندهيد.

توصیه می شود که اتاق بچه ها در این سنین پر نور نباشد  در انتخاب رنگ اتاق بهتر است از رنگ های تند محرک (قرمز، نارنجی، زرد، صورتی) استفاده نشود. رنگ هایی که در طبیعت موجوداند اکثرا مزاج خنک دارند و آرامش بخش اند مانند آبی، سبز و رنگ های تیره.

علائم بلوغ زودرس از منظر طب سنتی چیست؟

فرآیند رشد انسان به رطوبت و حرارت بدن بستگی دارد. برای داشتن رشد و بلوغ طبیعی باید رطوبت و حرارت را به صورت متعادل کنترل کرد. بچه‌هایی که حرارت آن‌ها بالاست، دارای جنب‌وجوش زیاد و بیش فعالی هستند و همینطور پوست خشک و اغلب عطش

فراوان دارند، مستعد بلوغ زودرس به شمار می‌روند.

تدابیر سنتی کنترل بلوغ زودهنگام در کودکان

1-      اصلاح تغذیه جهت پایین آوردن حرارت بدن

2-      کاهش مصرف تنقلاتی مانند چیپس، سس و فلفل

3-      کاهش حرارت بدن به وسیله انار و فرآورده آن مانند آش انار

4-      فراهم نمودن رطوبت مناسب به وسیله بادام و فرآورده های آن مانند حریره بادام

5-      آرام کردن جنب و جوش نوجوان با خوردن آلو

6-      ورزش کردن مداوم به ویژه برای افراد چاق

7-      داشتن خواب کافی و منظم برای متعادل شدن رطوبت بدن

8-      ماساژ بدن با روغن زیتون،

9-      کف پا، پشت سینه، شانه را خوب ماساژ دهید.

10-  کبوتر، جوجه خروس (بومی)، جو ، سبزیجات سوپ بپزید، بخورد،

11-  عرق: کاسنی، گلخطمی ، شاتره ،بید (همه به ۱نسبت مخلوط کنید)، روزی ۲استکان، بخورد،

12-  یک استکان ،عرق کبد قبل از ناهار و شام بخورد،

13-  نصف استکان عرق شاداب (اعصاب)، را با آب مخلوط کرده ، صبح و عصر بخورد،

14-  نصف استکان عرق مخلصه ، بعد از هر غذا بخورد

منابع

1-      حسن زرقانی/مزاج شناسی کاربردی/قم.سربداران.بهار 1395

2-      دكتر محسن حاجي محمدتقي صيرفي متخصص جراحي لثه، استاديار بخش پريودونتيكس دانشكدهي دندانپزشكي شيراز/پريودونتيت قبل از دوران بلوغ/مجله دندانپزشكي دانشگاه علوم پزشكي شيراز

3-      رحيم فرخ نيا, اعظم كزازي / بررسي فرايند بلوغ دختران شهر اراك از ديدگاه انسان شناسي/ بهار و تابستان 1383 , دوره  3 , شماره  5 ، از صفحه 99 تا صفحه 120 .

4-      شیوا خلیلی-آمنه بختیاری/نگرشی روانشناختی به بلوغ دختران/ مطالعات راهبردي زنان (كتاب زنان)/  پاييز 1387 , دوره  11 , شماره  41 (مسايل دختران) ، از صفحه 197 تا صفحه 218

5-      طیبه باغیان ، علی حیدریانپور، الناز شکری/اثر تمرین استقامتی زیربیشینه، بیتمرینی و آگونیست هورمون آزادکنندة گونادوتروپین بر غلظت سرمی هورمون رشد و هورمونهای تیروئیدی در دختران مبتال به بلوغ زودرس مرکزی/فيزيولوژي ورزشي،شماره 40 ،زمستان 1397 .صص 68-5

6-      عباس فضلي, سيدمحمد موسوي, شعله نمازي, شهرام زارع / سن بلوغ در دختران بندرعباس- 1379/ بهار 1386 , دوره  11 , شماره  1 ، از صفحه 65 تا صفحه 69 .

7-      حلب چي فرزين/ اثرات ورزش بر رشد و بلوغ كودكان و نوجوانان/  مجله بيماريهاي كودكان ايران/ 1381 , دوره  13

8-      مريم رزاقي آذر, علي مقيمي, نادر صديق, مهدي منتظر, پدرام گلناري, ليلا زاهدي شولامي, هما محمدصادقي, زنگنه كاظمي آزاده, فرشته نژاد سيدمحمد, بورن استفان/ سن بلوغ در دختران و پسران تهراني/ بهار 1385 , دوره  13 , شماره  50 ،از صفحه 71 تا صفحه82