چگونه می توانیم سبک زندگی سالم داشته باشیم؟

چگونه می توانیم سبک زندگی سالم داشته باشیم؟

سلامت جسم به عنوان یکی از مهمترین جنبه های زندگی بشر همواره موضوعی برای به وجود آمدن برخی دستورات زندگی بوده است این موضوع از معدود مسائل موجود در جهان است که انسان را وادار به محدود کردن زندگی خود و تن دادن به برخی کارها در جهت حفظ سلامتی می کند. در واقع نخستین راه درمان بیماری ها داشتن سبک زندگی سالم و اصلاح سبک زندگی است.

اصلاح سبک زندگی غلط، ضمن حفظ سلامتی و تندرستی سبب زندگی سالم با نشاط و شاداب می شود.

طب سنتی مجموعه ای از علوم مهارت ها و شیوه های مبتنی بر نظریه ها اعتقادات و تجارب منطبق بر فرهنگ‌های مناطق مختلفی است که برای حفظ سلامتی و همچنین تشخیص و درمان بیماریهای جسمی و روحی در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد یکی از بخش های مهم پزشکی سنتی مسئله بهداشت یا `` حفظ الصحه،بالاسباب السته`` معنی حفظ تندرستی به کمک اسباب  ششگانه است. دانشمندان ایرانی به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های جسمی و روحی به بهداشت توجه ویژه‌ای داشتند و برنامه مدونی را برای آن تدوین کرده‌اند این برنامه شامل شش اصل است این شش اصل عبارتند از آب و هوا ، خوردن و آشامیدن ، اعراض نفسانی،  حرکت و سکون، خواب و بیداری، احتباس و استفراغ که آگاهی از سبک صحیح این شش است می‌تواند ما را در داشتن سبک زندگی سالم یاری دهد.

نقش سته ضروریه در داشتن سبک زندگی سالم

شش حالت ضروری برای ادامه حیات بشر است که اگر این شرایط به طور مناسب برای انسان فراهم نشود حیات  او تهدید خواهد شد.

سته ضروریه عبارت است از :

۱_آب و هوا   ۲_خوردنی و آشامیدنی  ۳_خواب و بیداری.  ۴_حرکت و سکون  ۵_احتباس و استفراغ  ۶_اعراض نفسانی

۱_آب و هوا

سید اسماعیلی جرجانی در کتاب ذخیره خوارزمشاهی در زمینه ضرورت هوا می گوید  : ``بدن انسان از مایه های چهارگانه منشأ می گیرد و هوا یکی از آن هاست که از اجزا شش گانه حفظ سلامتی نیز است .هیچ کدام از این عوامل شش گانه به اندازه هوا روی انسان موثر و به او نزدیک نیست.

قوام بدن  وابسته به سه نیرو است که عبارتند از: طبیعی ،حیوانی ،نفسانی.این نیروها بوسیله روح کار خود را انجام می دهند و ماده روح نیز هواست.

در ذیل هوا به مواردی از جمله ضرورت هوا، اثر هوا به روح، کیفیت هوای بد وخوب، تغییرات هوا می توان اشاره نمود.

۲_خوردنی ها و آشامیدنی ها

نیاز انسان به غذا خوردن بدان جهت است که بدن انسان از ارکان چهارگانه واخلاط چهارگانه تشکیل شده است و این ها دائم در حال تغییر و تبدیل و تحلیل اند.

و برای باقی ماندن شخص و نوع انسان نیاز است که مواد تحلیل رفته جایگزین شوند چیزی که جایگزین مواد تحلیل رفته میشود،  غذایی هست که در حد اعتدال مصرف شود برای بهره مندی از فواید غذاها باید به نکاتی همچون روش تغذیه صحیح، مزاج غذاها، اصل حفظ تعادل، تفاوت رژیم غذایی در فصل‌های مختلف، تئوری گرمی و سردی غذاها را برای سبک زندگی سالم متناسب با هر فرد تبیین کرد.

۳_خواب و بیداری

خواب وبیداری ضروریات شش گانه که در طول حیات با انسان همراه است وکسی بدون آن  نمی تواند به زندگی ادامه دهد وقتی روح حیوانی در اثر حرکت و فعالیت متخلخل شده و رو به تحلیل می رود، قوا کاهش می‌یابد. خداوند بزرگ خواب  را برای تمدد ارواح و قوا در انسان قرار داده است تا ارواح و قوا پس از یک دوره سکون و استراحت بدنی به مرحله‌ای از توانایی و قوت برسند که امکان فعالیت دوباره و بیداری میسر شود.

زیرا روح حیوانی در مرحله خواب به خواستگاهش (قلب) باز می گردد و توسط هوای مستنشق ( که معین رو حیوانی است) تقویت یافته و باعث تمدد قوا می‌شود. هوای مستنشق در خواب به علت توقف فعالیت اعضای بدن فرصت بیشتری برای استفاده به روح حیوانی یافته و ترویح و تصفیه روح حیوانی را کمال می بخشد در مبحث خواب و بیداری باید به زمان خوابیدن و نحوه آن،  مضرات خواب روز، اقسام طبیعی و غیرطبیعی خواب و بیداری به طور کامل دقت کرد.

۴_حرکت و سکون

حکما آن حرکت و سکون را دو قسم کرده اند: جسمانی و نفسانی.

 حکیم گیلانی در حفظ الصحه ناصری می‌گوید :`` حرکت عبارت است از خروج ماده از قوه به سوی فعل و سکون عبارت است از باقی ماندن ماده در حالت قوه گی خود و یا باالفعلیت خود.

بقا بدون غذا محال است چنانکه در ماکول بیان شد و غذایی که تمامی آن جزو عضو گردد یافت نمی شود بلکه از آن غذا در هضمی از هضوم ، چندی غیر از فضولی که طبیعت به بول ، براز، و عرق و آب بینی دفع میکند باقی می‌ماند و طبیعت به سبب عدم اهتمام به آن به علت کمی متوجه دفن نمی گردد و اگر همین میزان کم باقی بماند به مرور ایام و طول زمان جمع شده و به بدن ضرر می رساند، زیرا اگر گرم باشد سبب گرمی بدن و اگر سرد باشد سبب سردی بدن می‌شود و یا به سبب خاموش کردن حرارت غریزی ضرر می رساند یا از راه زیادتی مقدار سبب سده و گرانی بدن و باعث امراض مزاجیه مانند سوء مزاج حار و بارد و ترکیبیه مانند سده واسترخاء ، تشنج ، امتلائی و....میشود.

پس بنابراین مقدمات این فضول را باید اخراج نمود تا از شرش  ایمن شوند و اخراج این فضول  به ادویه مسهله مناسب نیست به جهت اینکه اکثر این ها خالی از سمیت نیستند.``

به مرور زمان مواد باقیمانده از هضم به مواد مضری که سبب ثقل و فساد،  و تعفن و امراض می گردد تبدیل می شود اما حرکت قوی با ایجاد گرما سبب سوختن فضولات و دفع آن از طریق عرق می گردد و با دفع آنها از بدن سبکی و راحتی دست می‌دهد و با خوردن غذا ،  قوه هاضمه قوی می گردد در باب حرکت و سکون باید به زمان مناسب حرکات بدنی،  انواع ریاضت یا ورزش،  دلک یا ماساژ،  تدبیر حرکت و سکون نفسانی هم دقت نمود.

۵_احتباس و استفراغ

خیلی از بیماریها ناشی از عملکرد ناصحیح بدن در حفظ مواد ضروری و دفع فضولات است پاکسازی بدن و زدودن سموم و مواد زاید که ناگزیر در هر یک از مراحل هضم و متابولیسم مواد غذایی ایجاد می شودو یااز بیرون وارد بدن می شود نقش مهمی در حفظ سلامتی و سبک زندگی سالم بشر دارد و در کنار آن نگهداری مواد حیاتی و ضروری بدن برای سلامتی اهمیت دارد.

حکیم باید برای پیشگیری یا درمان صحیح به اسباب پیدایش احتباس و استفراغ روش‌های مختلف استفراغ را متناسب هر فرد انتخاب کند.

۶_اعراض نفسانی

حکیم جرجانی در کتاب «اغراض الطبیه »در این باره می گوید:``نفسانی عبارتند از :شادی و غم و ، خشم،  لذت ، ایمن ، ترس،  خجلی ، اندیشه‌های کارهای مهم ، عمل های باریک،  امید و ناامیدی است و هرکدام در انسان عوارضی ایجاد می‌نماید که اثرش شدید از مصرف طعام و شراب است زیرا طعام و شراب و دیگر اسباب به سرعت اعراض نفسانی بر بدن اثر نمیکند.``

اهمیت شناخت این مسائل در این است که با شناخت مزاج و کیفیت حالات روانی هر فردی می توان تاثیر این حالت را بر وی پیش‌بینی و ارزیابی کرد و زمینه بهبود وکنترل عواطف و حالات روانی او را فراهم نمود.

نتیجه گیری و خلاصه:

از دیدگاه طب سنتی سبک زندگی سالم و پایه رعایت شش اصل ضروری بنا شده که شامل آب و هوا ،خوردنی و آشامیدنی ، حرکت و سکون ،  خواب و بیداری،  احتباس و استفراغ و اعراض نفسانی است و از آنجایی که هیچ یک از اسباب به‌سرعت اعراض نفسانی بر بدن اثر نمیکند نقش آن را در سلامتی بیشتر می دانند.

برای بهبود کیفیت زندگی هر فرد سالم و بیمار در ابتدا حتماً باید به اصلاح سته ضروریه پرداخت با توجه به نوع نگرش طب سنتی به بحث پیشگیری تا درمان رعایت سته ضروریه موجب حفظ سلامت است  و تنظیم و تعدیل سته ضروریه خود روشی در درمان بیماری ها هم محسوب می گردد.

منابع

حفظ الصحه ناصری ( گیلانی )

قانونچه فی الطب(چغمینی)

ذخیره خوارزمشاهی (جرجانی)

خلاصةالحکمة(عقیلی خراسانی)

مروری برکلیات طب سنتی ایران(ناصری)

مفرح القلوب (ارزانی)

تهیه شده توسط سیده طیبه حسینی عضو تحریه آموزشی صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی