آیا بین مزاج افراد و ورزش رابطه ای وجود دارد؟
به نام خداوند جان آفرین
توصیه به ورزش برای همه، مناسب است؟
مقدمه
اینکه تمامی غذایی که ما می خوریم به مصرف بدن برسد محال است. غذای خورده شده، مواد زائد و فضولاتی دارد که باید از بدن خارج شود. این مواد از طریق مدفوع، ادرار، عرق و غیره دفع می‌شود، اما همیشه مقدار کمی از این فضولات در بدن باقی می‌ماند که به مرور زمان در بدن زیاد شده و موجب بیماری می شود. اما راه حل دفع فضولات سلولی چیست؟ بهترین راه برای دفع این فضولات زائد ورزش و حرکت بدنی است. اما چطور ورزش موجب دفع فضولات می شود؟
ورزش از نظر طب سنتی تدابیری دارد که به دانستن و به کار بردنش به سلامتی بدن کمک می کند.
چرا ورزش مهم است؟
در هضم های سوم و چهارم که هضم های سلولی، اندامی و بافتی است فضولاتش چگونه دفع می شوند؟
میلیاردها سلول در تمام اندام‌ها و بافتها کار هضم و متابولیسم را انجام می دهند و در نتیجه میلیاردها فضله نیز ایجاد می کنند که برای سالم ماندن بدن باید خارج شوند.
به دلیل آنکه در هر مرحله از هضم سوم و چهارم فضولات کم هستند، قوه مدبره بدن به‌طور جدی با آن ها وارد پیکار و مبارزه نمی‌شود و به همین علت با آنها کنار می‌آید و آنها را به سمت اندام های کم اهمیت تر داخلی یا اندام هایی که راهی مناسب به سمت بیرون دارند مثل پوست، هدایت می کند. ولی همین که فضولات به زیر پوست می‌رسند دیگر طبیعت بدن خیلی برای دفع آنها تلاش نمی‌کند و از آنجا که منافذ پوست ریزتر از حد فضولات هستند، به خودی خود دفع نمی‌شوند. پس عاملی باید تا هم منافذ را کمی باز کند و هم قوام فضولات را مقداری رقیق کند تا به راحتی از طریق منافذ پوست خارج شوند.
هیچ روشی و هیچ راهی بهتر از ورزش نمی‌تواند این کار را انجام دهد.
شیخ الرئیس ابوعلی سینا: مهم‌ترین تدبیر در تندرستی در درجه اول ورزش بعد تدابیر تغذیه و بعد تدابیر خواب است.
زکریای رازی نیز معتقد است بزرگ‌ترین تدبیر برای حفظ سلامت ورزش است.
ورزش از نظر طب سنتی چگونه تعریف می شود؟
ورزش باعث گرمی اندام‌ها می شود و حرارت غریزی را برانگیخته می کند. تنفس را سریع و تند می‌کند و باعث می شود بدن کمی عرق کند. رنگ چهره را سرخ و برافروخته می کند.
ورزش رطوبت سست کننده موجود در بدن را از بین می برد و موجب استحکام عضلات، اعصاب و رباط‌ها می‌شود.
ورزش خوب، ورزشی است که شخص بعد از ورزش کردن احساس سبکی و نشاط داشته باشد.
ورزش شامل ورزش های عام و خاص می شود. ورزش عام که شامل تمام بدن و اعضا است و نفع آن به کل بدن می‌رسد مثل دویدن و کشتی‌گیری و ورزش خاص که مخصوص به عضو خاصی است مثل برداشتن وزنه یا آواز خواندن که فضولات سر را نیز پاک‌سازی می‌کند.
بیشتر بخوانید: تدابیر روزه داری در طب سنتی
چرا طب سنتی اینقدر به ورزش اهمیت می دهد؟
۱- ورزش موجب تولید و افزایش حرارت غریزی می‌شود.
۲- با ایجاد حرارت و رقیق کردن مواد دفعی و فضولات بدن، باعث خروج آنها می‌شود.
۳- تاندون‌ها، رباط‌ها، مفاصل و عضلات را محکم می‌کند (آتروفی عضلانی ماهیچه‌ها و عضلاتش تحلیل می‌رود علت آن عدم ورزش کردن است).
۴- اندام‌ها و سلول‌ها در ورزش آمادگی و پذیرش بیشتری برای دریافت غذا پیدا می‌کنند.
۵- رطوبت‌های زائد بدن در اثر ورزش دفع می‌شود.
۶- سوء مزاج بلغم در اثر ورزش دفع می‌شود (سوء مزاج بلغم در فرد اگر در معده باشد با ورزش ناشتا دفع می‌شود).
۷- ورزش می‌تواند فشار خون را تنظیم کند.
۸- در اختلالات چربی خون ورزش می تواند از ایجاد پلاک های کلسترول و در نتیجه تصلب شرایین( گرفتگی رگ ها) جلوگیری کند.
۹- ورزش می‌تواند از چاقی پیشگیری کند. چاقی یکی از عامل‌های سرطان می‌باشد.
۱۰- ورزش ابتلا به سرطان را کاهش می دهد، چطور؟ با فعال کردن آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی، سلول‌ها را از آسیب رادیکال‌های آزاد حفظ می‌کند.
۱۱-همچنین در دیابت، ورزش می‌تواند حساسیت به انسولین را افزایش دهد لذا قند خون را به‌طور قابل‌توجهی کنترل می‌کند.
۱۲- ورزش به طور چشمگیری از افسردگی پیشگیری می کند.
ورزش خوب، چه ورزشی است؟
ورزش، معتدل اعضاء است و حرارت غریزی را تقویت می‌کند. پوست را کمی سرخ و تنفس را تند و عمیق می کند و موجب تعریق بدن می‌شود.
اما نکته مهم و بسیار ظریف در مورد ورزش از نظر طب سنتی اینجاست که، هر گاه تندی تنفس خیلی زیاد شد و تعریق تشدید شد باید ورزش را قطع کرد. چرا که موجب ضعف حرارت غریزی می‌شود.
هر گاه تندی تنفس و تعریق به افراط برسد باید ورزش قطع شود زیرا سبب ضعف حرارت غریزی می‌گردد
فردی که ورزشکار نبوده است، شاید در زمان پنج دقیقه فعالیت بدنی و ورزش تنفسش شدید شود، ولی شخص ورزشکار دو ساعت ورزش کند و بعد تنفسش سریع و تند شود.
چه زمانی برای ورزش کردن مناسب است؟
_ بهترین زمان برای ورزش کردن زمانی است که غذا کامل از معده خارج شده و هضم معدی انجام‌شده باشد. که این زمان تقریباً حدود دو الی سه ساعت بعد از غذا می‌باشد. ورزش بلافاصله بعد از غذا مضر بدن است و همچنین ورزش حین گرسنگی نیز توصیه نمی شود.
_ ورزش قبل‌از غذا برای افرادی که غلبه بلغم معده دارند مجاز می‌باشد، تا بلغم در رطوبت معده را از بین ببرند.
_ بهترین زمان ورزش کردن در بهار نزدیک ظهر و در تابستان اول روز و در زمستان آخر روز می باشد. این زمان‌ها متعادل‌ترین زمان روز می‌باشند.
چه مزاج هایی نمی توانند ورزش سنگین انجام بدهند؟
صاحبان مزاج های مختلف باید با توجه به نوع مزاجشان ورزش مناسب خود را انتخاب کنند.
_ مزاجهای گرم: افرادی که گرم مزاج هستند بهتر است ورزشهای طولانی‌مدت با دفعات کم انجام دهند. مثلاً در حد دو تا سه بار در هفته، ورزشهای مرطوب مثل شنا کردن، شیرجه زدن و واترپلو برای آنها مناسب است ورزشهای کششی مثل طناب‌کشی و وزنه‌برداری نیز گزینه های مناسبی هستند.
روغن مالی بدن قبل از ورزش برای این افراد مفید است.
_ مزاجهای سرد : برای صاحبان مزاج سرد ورزشهای کوتاه‌مدت توصیه می‌شود اما در دفعات زیاد. بهتر است پیش از ورزش، گرم کردن کامل همراه با ماساژ داشته باشند.
_ مزاجهای خشک: افراد با مزاج خشک بهتر است ورزشهای مرطوب انجام دهند، مثل شنا. روغن مالی بدن قبل از ورزش نیز توصیه می شود. بهتر است یک ساعت قبل و یک ساعت بعد از ورزش، غذاها یا مایعات رطوبت بخش مصرف کنند.
مزاج های تر: صاحبان مزاج تر بهتر است ورزش‌هایی بلندمدت با دفعات زیاد انجام دهند. هر روز ورزش کردن برای این افراد مناسب است. پیش از ورزش ماساژ کامل انجام دهند و بعد از ورزش نیز ماساژ داشته باشند.
تدابیر عمومی ورزش در طب سنتی
_ خارج کردن فضولات بدن از جمله مدفوع و ادرار کمک می‌کند تا قوه مدبره حواسش به این دو موضوع نباشد و از ورزش بهره بیشتری ببرد.
_ برای افراد با مزاج گرم و خشک ورزشهای سنگین و طولانی مضر است، چون ورزش سنگین باعث تشدید گرمی و خشکی بدن می شود .
_ برای انجام حرکات ورزشی بهتر است حرکات، آهسته و آرام شروع شود و سپس شدید و نهایتاً با حرکات آرام خاتمه یابد.
_ بهتر است قبل از شروع ورزش دست و پا و پشت با دست یا پارچه اندکی زبر آرام مالیده شود و با روغن بادام یا کنجد مفاصل و عضلات چرب شوند تا حرارت غریزی را اندکی برانگیخته و منافذ را باز کند. با این کار مواد زائد به سمت پوست کشیده شده و با ورزش راحت‌تر تحلیل و خارج می‌شوند. البته اگر اندامی یا عضله نرم دارند نیازی ندارند. و همچنین کسانی که غذای غلیظ نخورده‌اند نیز نیاز به این کار نیست.
_ دوش گرفتن بعد از ورزش به تخلیه فضولات کمک می‌کند و ماساژ در حمام با روغن بابونه به خروج فضولات کمک می کند.
_ در ورزش باید مراقب عضوهای کم‌توان را داشته باشید. مثلا، شخصی که واریس عروق پا دارد، باید ورزشهای بالاتنه را انجام دهد و از دویدن و پیاده‌روی پرهیز کند تا مشکلش برطرف شود.
_ در ورزش حتماً شرایط سن بیمار را لحاظ کنیم. ورزش‌هایی که امروزه بچه‌ها انجام می‌دهند مناسب سنشان نیست حتی می‌تواند حرارت غریزی را با مشکل مواجه کند و در بزرگسالی باعث کوتاهی عمرشان شود.
اگر ورزش نکنیم چه می شود؟
میلیون‌ها نفر در جهان بیماری عروق کرونر قلب دارند و از حمله قلبی رنج می‌برند.
سالانه هزاران نفر دچار شکستگی لگن می‌شوند بیش‌از یک‌سوم جمعیت بسیاری از جوامع اضافه‌وزن دارند.
پرفشاری خون یک مشکل رایج بسیاری از مردم جهان است.
چاقی کودکان در اکثر نقاط جهان به مرحله اپیدمی رسیده‌است.
امروز کودکان بیشتر می‌خورند و کمتر ورزش می‌کنند آنها وقت زیادی را صرف تماشای تلویزیون و استفاده از کامپیوتر می‌کنند این مسائل همراه با رژیم غذایی نامناسب منجر به افزایش چشمگیر کودکان مبتلا به نوع دوم دیابت و مستعد ابتلا به پرفشاری خون بیماری عروق کرونر و سایر بیماری‌ها می‌شود.
می توان یکی از عامل مهم این مشکلات را عدم تحرک جسمی و ورزش نکردن ذکر کرد.
نتیجه گیری:
وقتی شخص ورزش می‌کند به دلیل حرارتی که در بدنش تولید می‌شود باعث لطافت و تحلیل و رقیق شدن فضولات می‌شود که این کار دفع فضولات را آسان‌تر می‌کند. آیا دارویی هست که این کار را انجام دهد؟ خیر تنها راه ورزش است چون ورزش بطور یکنواخت دمای سراسر بدن را افزایش می‌دهد و تمام فضولات بدن را به‌صورت یکنواخت برای دفع آماده می‌کند.
ورزش در طب سنتی، برای همه افراد به یک شیوه و شدت توصیه نمی شود بلکه برای افراد بلغمی یا افرادی که طبع گرم و خشک دارند ورزشهای مختلف با شدت و حدت متفاوت توصیه می شود.
منابع:
یوسفی، علی. جزوه مبانی طب سنتی ۱. ۱۳۹۹. تهران
مروری بر کلیات طب سنتی ایران، دکتر محسن ناصری و همکاران، نشر طب سنتی اسلامی، ۱۳۹۷
گردآورنده، زهرا رامه عضو تحریریه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی
