تدابیر فشار خون در سرد مزاجان

فشار خون در سرد مزاجان

مقدمه:

افزایش فشار خون یکی از معضلات جهانی بیماری­ها است که با وجود پیشرفت­های مهم در یافتن فاکتورهای خطر، پاتوژنز و عوارض این بیماری، افزایش فشار خون همچنان مسئله مهم بهداشت عمومی باقی مانده است. فشار خون بالا شایع ترین علت سکته مغزی در ایران و سومین عامل مرگ و میر پس از سرطان و بیماری­­های قلبی است که با افزایش سن از 50 سالگی، احتمال بروز آن به مراتب زیادتر می­شود. با وجود پیشرفت­های بسیار در علم پزشکی مدرن، این بیماری یا درمان نمی­شود یا به طور ناکافی درمان می­شود. بنابراین پرداختن به این  بیماری از دیدگاه سایر مکاتب پزشکی به ویژه طب سنتی حائز اهمیت است. به علاوه دانستن و شناختن اسباب مولد پرفشاری خون از دیدگاه طب سنتی می­تواند به تولید فرضیات جدید در امر پیشگیری و درمان این بیماری منجر شود. در مقاله پیش رو به انواع فشار خون و تاکید بیشتر بر فشار خون سرد و اسباب احتمالی و پیشگیری و درمان آن پرداخته خواهد شد.

تعریف فشار خون:

در طب ایرانی افزایش کمیت یا تغییر در کیفیت یک یا چند خلط با هم (امتلا) نامیده می­شود که با علائم و نشانه­های هیپرتانسیون (فشار خون) در طب رایج همخوانی دارد. از آنجایی که در مکتب طب ایرانی، چهار خلط دم، صفرا، بلغم و سودا وجود دارند، شاید بتوان بیماری پرفشاری خون را هرچند که معادل دقیقی در کتب طب ایرانی ندارد، بر همین مبنا به دو نوع فشار خون گرم (فشار خون ناشی از غلبه خلط دم یا صفرا)، فشار خون سرد (فشار خون ناشی از غلبه خلط بلغم یا سودا) تقسیم بندی کرد.  از دیدگاه طب سنتی ایران در برخورد با بیمار مبتلا به پرفشاری خون باید ابتدا مشخص شود که علت یاعلل ایجاد پرفشاری خون در هر بیمار به طور خاص چیست. پس از تعیین سبب اصلی ایجاد پرفشاری خون، باید درمان برحسب اتیولوژی مخصوص به هر بیمار (متغیرهای ده­گانه مانند مزاج، شدت بیماری، شغل، شهر محل تولد و سکونت، جنس، سن، فصل، جثه،  نیروی بدنی و حتی عادت­های فردی بیمار) در نظر گرفته شود تا با انتخاب شیوه درمانی صحیح، حداکثر بازده در درمان ایجاد شود.

اسباب احتمالی ایجاد فشار خون بر مبنای طب سنتی:

بر اساس مبانی طب سنتی ایران، افزایش فشار خون یک بیماری مستقل نیست و عارضه حاصل از یک بیماری عارض شده بر قلب (پمپ)، رگ (ظرف) یا مایع داخل رگ (مظروف) است.

مشکل ایجاد شده در رگ می تواند به دلیل انقباض رگ باشد که احتمالا به سبب سوء مزاج بارد (سرد) است. زیرا که برودت منجر به نزدیک شدن اجزای مجاری از همه جوانب یا همان انقباض شده و حتی منجر به گرفتگی و انسداد ناکامل در عروق می­شود و در نتیجه افزایش فشار خون حاصل می­شود.

مشکل ایجاد شده در مایع داخلی رگ (مظروف)، می­تواند به دلیل افزایش غلظت خون (افزایش خلط سودا)، افزایش لزوجت خون (افزایش خلط بلغم) و تولید ریاح بخاری و نفخ در خون (افزایش سوء مزاج ساده خون، افزایش سودا، بلغم، صفرای محیه یا همان صفرای مخلوط با بلغم) باشد که منجر به تضعیف حرارت غریزی می­شود. حرارت غریزی تجلیل رفته نمی­تواند رسوبات زائد داخل عروقی را کاملا به تحلیل ببرد و بخار از آن تولید شده و ایجاد سده یا گرفتگی می­کند که در نتیجه فشار خون حاصل می­شود. اختلال هاضمه و امتلای معدی، یبوست، سوءمزاج ارثی،علل کلیوی، بیماری­های عفونی، اختلال غدد درونی نظیر تیروئید وفوق کلیه و پرکاری آن، ورم گره اعصاب سمپاتیک نیز از علل احتمالی افزایش فشار خون هستند.

نکته: در فشار خون ناشی از بلغم به نظر می­رسد ویسکوزیته خون افزایش یافته است. در حالی که در فشار خون ناشی از سودا به نظر می­رسد فشار سمپاتیک رگ در حال استراحت، افزایش یافته باشد که همراه با استرس روانی بوده و باعث سفتی عروق می­شود.

علائم فشار خون:

سنگینی سر و سردرد، ثقل اعضا یا احساس سنگینی، کاهش اشتها، حالت تهوع، استفراغ، تاری دید یا دوبینی، خونریزی بینی، تپش قلب یا ضربان نامنظم، مشکل تنفسی، بالا رفتن دمای بدن (گرگرفتگی)، به سختی و غیر شمرده نفس کشیدن، سردرد غیر منتظره، سفیدی پوست در صورت غلبه خلط بلغم، کدر شدن پوست در صورت غلبه خلط سودا

سبک زندگی سالم و پیشگیری از ابتلا به فشار خون:

1-    استفاده از نمک دریای طبیعی و پرهیز از نمک­های صنعتی

2-    دوری از استرس و فشارهای عصبی

3-    دوری از پرخوری­های ریزه خوارانه، عصبی و خصوصا ترکیبی و چرب و شیرین

4-    تحرک و ورزش منظم

روش­های پرهیز و درمان فشار خون سرد مزاجان در طب سنتی:

1-     ترک غذاهای سرد مانند گوشت گاو، گوساله، ماهی، ترشی ها و ماست

2-    بادکش گرم

3-    خوردن غذا و داروهای با مزاج گرم (عسل، خرما، شربت عسل با لیموی کمتر)

4-    مصرف دمنوش برگ زیتون و بومادران

5-    استفاده از شربت زعفران، رازیانه و عرق بهار نارنج

6-    مصرف یک قاشق غذاخوری هر ۸ تا ۱۲ ساعت از ترکیب (یک واحد سیاهدانه نیم کوب+ دو واحد عسل)

نتیجه گیری:

فشار خون یکی از بیماری­های جهان امروز است که با توجه به پیشرفت­های بسیار در پزشکی مدرن، درمان قطعی برای آن وجود ندارد. اما بر اساس مبانی طب سنتی فشار خون، یک بیماری مستقل نیست و امکان دارد به دلیل اختلال در قلب، رگ یا خون ایجاد می­شود که در اثر تغییر کیفیت اخلاط دم/ صفرا و  بلغم/ سودا به ترتیب به انواع فشار خون گرم و فشار خون سرد تقسیم می­شود. فشار خون سرد بیشتر به دلیل تغییر در انقباض رگ، ایجاد سده در آن و مشکلات عصبی به دلیل افزایش خلط سودا و همچنین تغییر در لزوجت و غلظت خون به دلیل افزایش خلط سودا و بلغم حاصل می­شود. همچنین مشکلات گوارشی، یبوست و سوء مزاج می­توانند منجر به افزایش فشار خون شوند. تغییر رنگ چهره به سفیدی یا تیرگی، احساس سنگینی، حالت تهوع و تاری دید از مهمترین علائم افزایش فشار خون سرد هستند. تغییر شیوه زندگی، استفاده از نمک طبیعی و ورزش منظم به پیشگیری از این بیماری کمک می­نماید. همچنین بادکش گرم و استفاده از غذا و داروهای با طبع گرم مانند برگ زیتون و عناب و زعفران به درمان بیماری فشار خون سرد کمک شایانی خواهد نمود.

منابع:

1-     فیروزی بستان آباد. رحیم، قدس. روشنک، زرگران. آرمان، مرادی دهنوی. حسین، «مدیریت درمان هیپرتانسیون بر مبنای مفهوم مزاج در طب ایرانی»، complementary medicine journal، آذر 98، دوره 9، شماره 3

2-    قدس. روشنک، قارونی. منوچهر، امین. غلامرضا، ناظم. اسماعیل، مکبری نژاد. روشنک،  نیکبخت نصرآبادی. علیرضا، « مروری اجمالی بر اسباب ایجاد پرفشاری خون و بررسی ارتباط امتلا و افزایش فشار خون از دیدگاه طب سنتی ایران»، فصلنامه تاریخ پزشکی، سال چهارم، شماره دوازدهم، پاییز91

3-    سخنرانی دکتر خیر اندیش در باب فشار خون و  انواع آن

تهیه شده توسط لیلا رضایی صومعه، عضو تحریریه آموزش صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی